Poczwarówka jajowata
| Vertigo moulinsiana | |||
| (Dupuy, 1849) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
poczwarówka jajowata | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Kraje Europy, w których stwierdzono występowanie gatunku | |||
Poczwarówka jajowata[3] (Vertigo moulinsiana) – atlantycko-śródziemnomorski gatunek małego, lądowego, prawdopodobnie wymierającego ślimaka z rodziny poczwarówkowatych (Vertiginidae). Został opisany naukowo w 1849 przez francuskiego botanika i malakologa Dominique’a Dupuya pod nazwą Pupa moulinsiana[4].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Zasięg występowania poczwarówki jajowatej jest porozrywany. Rozciąga się od Irlandii i Pirenejów na zachodzie do Rosji i Armenii na wschodzie, a na południe – po północne krańce Afryki[2][5]. Najliczniej gatunek ten był notowany w Europie Zachodniej i Środkowej. Poczwarówka jajowata jest gatunkiem lokalnym i rzadkim, występującym na pojedynczych, często zanikających stanowiskach. W Polsce jest znana z nielicznych stanowisk na niżu. Najliczniejsza populacja występuje na stanowisku w Pogorzelcach[6].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Poczwarówka jajowata jest największym z występujących w Polsce przedstawicieli rodziny Vertiginidae. Muszla o wymiarach 2,25–2,75 × 1,3–1,65 mm, jajowatego kształtu, prawoskrętna, o zabarwieniu żółtawym do czerwonawobrązowego, przeświecająca, lśniąca i prawie gładka, o ostrym brzegu[5][7]. Otwór muszli jest sercowaty, wydłużony i zaopatrzony w 4–8 ząbków. Brzegi płaszcza i stopy są jasnoszare i szarobiałe, a głowa, czułki i grzbietowa strona stopy ma szare ubarwienie[7]. Liczba skrętów: 3,5–4,5[5] lub 4,5 do 5,2[7].
Podobnym, lecz zauważalnie mniejszym i ciemniej ubarwionym gatunkiem występującym w Polsce jest poczwarówka rozdęta (Vertigo antivertigo).
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Jest to gatunek wilgociolubny, żyjący wśród roślinności szuwarowej, w tym na łanach trzcin, turzyc i manny mielec, na terenach o podłożu wapiennym i z odpowiednio wysokim poziomem wód gruntowych. Przebywa na podmokłych łąkach, bagnach i mokradłach, brzegach rzek i jezior[2][3][5][6]. Wspina się na liście pałki, kosaćca i trzcin na wysokość 30–50 cm nad powierzchnią ziemi lub wody[5][3]. Zimę spędza na ziemi, wśród resztek roślinnych. W Polsce najmłodsze ślimaki trzymają się blisko powierzchni, większe wspinają się wyżej, tylko dorosłe osobniki mogą wspiąć się na wysokość 1 m[5].
Poczwarówka jajowata żywi się mikroorganizmami i grzybami zbieranymi z powierzchni roślin. Jest gatunkiem jajorodnym[6], hermafrodytycznym. Jaja mają wymiary od 0,55 mm do 0,87 mm[7].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Nie toleruje żadnej ludzkiej interwencji w swoim środowisku. Nigdy nie została stwierdzona w siedliskach regularnie koszonych lub użytkowanych pod wypasanie zwierząt[5]. Zdaniem polskich naukowców głównym zagrożeniem dla tego ślimaka jest osuszanie terenów podmokłych[6][7].
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody do głównych zagrożeń dla Vertigo moulinsiana zalicza zmiany hydrologiczne w obrębie jego stanowisk, w tym pogłębianie i drenaż, brak pastwisk, eutrofizację i zanieczyszczenia, zatapianie, działalność rekreacyjną żeglugi śródlądowej i przystani, fragmentację siedlisk, sztuczne nasadzenia na otwartym terenie, dewastację powodowaną przez zmotoryzowany ruch kołowy, wzrost temperatur i ekstremalnych zjawisk naturalnych, w tym powodzi[2].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[8]. Na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce i w Polskiej czerwonej księdze zwierząt został zaliczony do kategorii CR (gatunki skrajnie zagrożone)[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN zaliczony do kategorii VU[2] (narażony na wyginięcie). Został ujęty w załączniku II dyrektywy siedliskowej[7], obejmującym ważne dla Wspólnoty gatunki, których ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony. Z tych powodów stanowiska występowania tego gatunku w Polsce są pod szczególną ochroną[9].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c MolluscaBase eds., Vertigo moulinsiana (Dupuy, 1849), [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-04-21] (ang.).
- ↑ a b c d e Vertigo moulinsiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. III. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2008, s. 414, 425. ISBN 978-83-88147-09-8.
- ↑ Dominique Dupuy. „Catalogus extramarinorum Galliæ testaceorum ordine alphabeticus dispositus, brevioribus specierum nondum descriptarum diagnosibus”, 1849.
- ↑ a b c d e f g F. Welter-Schultes: Species summary for Vertigo moulinsiana. [w:] AnimalBase. Early zoological literature [on-line]. AnimalBase Project Group, 2012. [dostęp 2013-01-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e Beata M. Pokryszko: Polska Czerwona Księga Zwierząt: Vertigo moulinsiana (Dupuy, 1849). Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2013-01-14].
- ↑ a b c d e f Zofia Książkiewicz, Anna Lipińska i Katarzyna Zając. Poczwarówka jajowata Vertigo moulinsiana (Dupuy, 1849). „Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000”, s. 1–23, 2011. (pdf)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Lech Bojarski: Ślimak wielki na 3 mm blokuje budowę obwodnicy. Paranoja?. Gazeta.pl, 13 stycznia 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-24)].