Pogrom w Brzeżanach
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data |
6 lipca 1941 |
| Liczba zabitych |
250–500 |
| Typ ataku | |
| Sprawca | |
Położenie na mapie okupowanej Polski (1939–1941)  | |
 49°26′28,42″N 24°56′35,16″E/49,441228 24,943100
| |
Pogrom w Brzeżanach – pogrom dokonany 6 lipca 1941 roku przez ludność ukraińską z inspiracji niemieckiej na żydowskich mieszkańcach Brzeżan.
W ostatnich dniach czerwca 1941 roku, po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, funkcjonariusze NKWD zamordowali w miejscowym więzieniu od 174 do 300 więźniów. Zwłoki zamordowanych grzebano na terenie zamku w Brzeżanach lub wrzucano do rzeki Złota Lipa[1][2]. Odnalezienie ofiar NKWD posłużyło za pretekst do organizacji pogromu Żydów, których oskarżono o sympatyzowanie z komunizmem[3]. Było to zgodne z dyrektywami Reinharda Heydricha o prowadzeniu wojny na terenie ZSRR, nakazującymi zachęcanie i inspirację pogromów antyżydowskich przez miejscową ludność[4].
4 lipca 1941 roku Brzeżany zostały zajęte przez Wehrmacht. 6 lipca (niedziela) został przez wojskowe władze niemieckie ogłoszony „dniem swobody”. W ten dzień Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów zorganizowała w Brzeżanach manifestację, połączoną z pogrzebem ofiar, mającą na celu uczczenie zakończenia okupacji sowieckiej, na którą przybyło około 5 tys. Ukraińców, głównie z okolicznych wsi. Manifestacja przerodziła się w pogrom.
Kilkudziesięciu Żydów zmuszono do kopania grobów i grzebania ciał ofiar NKWD. Po wykonanej pracy zostali wymordowani przez tłum, według świadka łopatami[5]. Następnie uczestnicy pogromu rozeszli się po mieście grabiąc, bijąc i zabijając Żydów. Ocenia się, że podczas pogromu zabito 250–300[6], bądź nawet 500[7] osób.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991, s. 278. ISBN 83-85195-15-7.
- ↑ Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 135. ISBN 83-88747-40-1.
- ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s.78
- ↑ Heydrich 29 czerwca 1941 roku wydał rozkaz, w którym polecał wszystkim tzw. Einsatzgruppen policji i służb bezpieczeństwa (tzn. SS i SD) wykorzystanie kół antykomunistycznych i ich nastrojów antyżydowskich do oczyszczenia z Żydów terenów nowo zdobytych na Sowietach: „Zachęta do podjęcia wysiłku przez kręgi antykomunistyczne i antyżydowskie („Selbstreinigungsbestrebungen antikomummunistischer oder antijüdischer Kreise”) w celu samooczyszczenia zawarta została w przemówieniu Heydricha wygłoszonym w Berlinie 17 czerwca, następnie w formie pisemnej wyrażona w rozkazach do szefów czterech Einsatzgruppen z 29 czerwca i włączona do instrukcji dla wyższych dowódców SS i policji z 2 lipca. (Osobyj Archiw, Moskwa, 500-1-25, karty 387,391,393)”, Ian Kershaw, Hitler. 1941-1945 Nemesis, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2003, ISBN 83-7301-324-5, s. 446, przypis 16.
- ↑ Bogdan Musiał, Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne!: brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku, Warszawa: Wyd. Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 171, ISBN 83-88747-40-1, OCLC 830344494.
- ↑ Холокост..., op.cit, s.78
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 101, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bogdan Musiał, Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne!: brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku, Warszawa: Wyd. Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, ISBN 83-88747-40-1, OCLC 830344494.
- Jerzy Węgierski, Lwów pod okupacją sowiecką 1939-1941, Warszawa 1991, Editions Spotkania, ISBN 83-85195-15-7,(fragment w wersji elektronicznej)
- Bogdan Musiał, Za grzechy Sowietów zapłacili Żydzi, Rzeczpospolita 21.06.2011.