Prążkopiór czarnołbisty
| Actinodura sodangorum[1] | |
| J. C. Eames, Trai, Cu & Eve, 1998 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
prążkopiór czarnołbisty |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Prążkopiór czarnołbisty[3] (Actinodura sodangorum) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny pekińczyków (Leiothrichidae), opisany po raz pierwszy w 1998. Występuje na granicy Wietnamu i Laosu. Bliski zagrożenia wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisali Eames, Trai, Cu i Eve w 1998. Opis ukazał się na łamach czasopisma „Ibis”. Holotyp, dorosła samica, został odłowiony 15 maja 1996 na górze Ngọc Linh (na wysokości 2100 m n.p.m.) w prowincji Kon Tum w Wietnamie. Został przekazany do Muzeum Historii Naturalnej w Tring. Najbardziej spośród znanych przed opisaniem gatunków prążkopiór czarnołbisty przypomina prążkopióra okularowego (A. ramsayi), jednak jest znacznie ciemniejszy od wszystkich znanych wcześniej prążkopiórów. Do tego posiada unikatowe elementy upierzenia: czarny wierzch głowy, grube pasy na gardle i rozległe czarne krawędzie lotek I i II rzędu[4]. Gatunek został zaakceptowany przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny; nie wyróżnia się podgatunków[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Autorzy oryginalnego opisu mieli dostęp do dwóch okazów muzealnych – holotypu, dorosłej samicy, i paratypu – samca. Nie występują znaczące różnice w upierzeniu. Wymiary szczegółowe obu okazów (w kolejności): długość skrzydła: 89 i 88 mm, długość dzioba – 17,5 i 19,5 mm, długość skoku – 31 i 33 mm, długość ogona – 133 i 137 mm[4].
Opis dotyczy holotypu. Pióra na czole jasne, płoworóżowawe, przez stosiny przebiega czarny pas. Wierzch głowy czarny, prócz piór czarnych występują też szare z czarnymi plamami na środku. Z tyłu głowy upierzenie nabiera winnoszarego odcieniu. Grzbiet, kuper i pokrywy nadogonowe mają kolor oliwkowobrązowy. Na grzbiecie i kuprze występują niezbyt wyróżniające się, poprzeczne ciemniejsze pasy; wyraźniejsze są na barkówkach i pokrywach nadogonowych. Ogon stopniowany, występuje 12 sterówek. Ogółem są czarniawobrązowe i wszystkie posiadają białe zakończenia, jednak najbardziej wewnętrzna para u nasady ma kolor kasztanowy. Wszystkie pióra, najintensywniej 3 wewnętrzne, są czarno paskowane. Od spodu ogon jest szarobrązowy, również widać paskowanie. Pokrywy skrzydłowe mniejsze mają kolor oliwkowobrązowy, widać czarne paskowanie; niektóre pióra mają szerokie czarne centra. Pokrywy skrzydłowe średnie zamiast oliwkowobrązowego mają w większości kolor płowobrązowy. Pokrywy skrzydłowe większe cechuje jasny, rdzawopomarańczowy odcień; mają paski na całej długości lub czarną chorągiewkę wewnętrzną; jedynie najbardziej wewnętrzne z tych pokryw zlewają się kolorystycznie z grzbietem. Podstawowym kolorem na lotkach jest czarnobrązowy; występują również pasy – płowe, pomarańczowopłowe i kasztanowe. Widoczna biała obrączka oczna, kantarek czarniawy. Na policzkach można dostrzec cieplejsze, brązowe i winne odcienie, które w kierunku boków szyi przechodzą w szare. Gardło, pierś i brzuch mają kolor rdzawopomarańczowy, na bokach i brzuchu wpadający w brązowy. Na pokrywach podogonowych występują charakterystyczne pasy. Tęczówka ciemnobrązowa, górna szczęka w kolorze rogu (żuchwa również), nogi i stopy szare[4].
Zasięg i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Prążkopiór czarnołbisty jest znany (stan w 2013) z 7 lokalizacji w zachodnim Wietnamie i południowo-wschodnim Laosie. Występuje głównie w lasach wtórnych i wiecznie zielonych, stwierdzany na wysokościach 1000–2400 m n.p.m. Jedne z nowszych doniesień pochodzą z lasu mglistego z drzewami wiecznie zielonymi i wrzosowatymi, wilgotnych obszarów z wysokimi trawami i otwartego lasu sosnowego[6]. Autorzy pierwszego opisu obserwowali prążkopióry czarnołbiste przebywające pojedynczo lub w parach, wraz z innym gatunkiem – sójkownikiem białobrzuchym (Heterophasia melanoleuca)[4].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN od 2013 uznaje prążkopióra czarnołbistego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Wcześniej, w latach 2000–2012 uchodził za narażonego na wyginięcie (VU, Vulnerable). Liczebność populacji szacuje się na 6600 – 13 400 dorosłych osobników, a jej trend uznaje się za stabilny[2]. Zagrożenie dla gatunku stanowi prawdopodobnie wycinka; w latach 1976–1995 w Ngọc Linh Nature Reserve w Wietnamie zniszczono 13% lasów wiecznie zielonych. Z drugiej strony gatunek pojawia się w zadrzewieniach wtórnych, nie jest więc jasne, czy wycinka jest poważnym zagrożeniem[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Actinodura sodangorum, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Actinodura sodangorum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-02] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Leiothrichidae Swainson, 1831 - pekińczyki - Babblers, laughing-thrushes and allies (wersja: 2018-11-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-11].
- ↑ a b c d Eames, J.C., L.T. Trai, N. Cu & R. Eve. New species of barwing Actinodura (Passeriformes: Sylviinae: Timaliini) from the Western Highlands of Vietnam. „Ibis”. 141 (1), s. 1–10, 1999. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1999.tb04257.x.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Laughingthrushes and allies. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-11]. (ang.).
- ↑ a b Black-crowned Barwing Actinodura sodangorum. BirdLife International. [dostęp 2015-12-29].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).