Protoplaneta
Protoplaneta – obiekt astronomiczny, będący wczesnym stadium rozwoju planety, który jeszcze nie zakończył zasadniczego wzrostu masy i rozmiarów. Takie ciała tworzą się w początkowym okresie formowania układu planetarnego i przekształcają w planety, bądź zatrzymują w rozwoju stając się dużymi planetoidami.
Nie jest to ściśle zdefiniowany termin. Obejmuje on obiekty o średnicach 100–10 000 km, dostatecznie duże, aby przyciągać ziarna materii i planetozymale siłą własnej grawitacji[1]. Pod względem fizycznym obiekty te są zlepkami planetozymali, w których wnętrzu ciśnienie i temperatura są dość wysokie, aby nastąpiła dyferencjacja grawitacyjna i wykształcenie się warstw o różnym składzie i gęstości[2][3]. Masywna planetoida (4) Westa jest uznawana za taką zdyferencjonowaną protoplanetę, która przetrwała do czasów obecnych, nie stając się częścią większej planety[3].
Planety-olbrzymy mogą formować się na dwa sposoby. Pierwszy scenariusz zakłada powstanie skalistego jądra; dostatecznie masywna protoplaneta zaczyna ściągać oprócz materii stałej także gaz z dysku protoplanetarnego. Gazowa protoplaneta jest w stanie otworzyć lukę w dysku, co zatrzymuje proces wzrostu masy. Drugi scenariusz zakłada powstanie niestabilności w mgławicy, z której w szybkim tempie rozwija się gazowa protoplaneta[4]. Proces akrecji prowadzi do rozgrzania protoplanet, przez co świecą one silnie w podczerwieni. Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba będzie mógł obserwować takie obiekty[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Charles Liu: The Handy Astronomy Answer Book. Visible Ink Press, 2013, s. 125, seria: The Handy Answer Book Series. ISBN 978-1-57859-480-1.
- ↑ protoplaneta, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-12-20].
- ↑ a b Mike Wall: Huge Asteroid Vesta Actually an Ancient Protoplanet. SPACE.com, 2012-05-10. [dostęp 2017-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-17)]. (ang.).
- ↑ Klahr i Brandner 2006 ↓, s. 163–164.
- ↑ Klahr i Brandner 2006 ↓, s. 201.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Planet Formation: Theory, Observations, and Experiments. Hubert Klahr, Wolfgang Brandner (red.). Cambridge University Press, 2006, seria: Cambridge Astrobiology. ISBN 978-1-139-45702-6.