Przekazywanie 1% podatku dochodowego na rzecz organizacji pożytku publicznego w Polsce

Zobacz też, jak przekazać 1% podatku dochodowego na rzecz rozwoju naszej encyklopedii.

Logotyp 1%

Przekazywanie 1% podatku dochodowego na rzecz organizacji pożytku publicznego w Polsce, także: 1% (jeden procent), mechanizm jednego procent – polski wariant regulacji obecnej w wielu państwach świata, polegającej na przekazywaniu części podatku dochodowego na cele publiczne przez podatnika. Według prawa polskiego jest to 1% podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) nie mają tej możliwości. W ten sposób finansowane mogą być jedynie organizacje pożytku publicznego (OPP).

Przekazywanie części podatku na rzecz organizacji pozarządowych działających na rzecz dobra wspólnego jest szczególnie popularne w społeczeństwach, w których nie ma tradycji przekazywania środków na cele dobroczynne. Mechanizm 1% uniezależnia OPP od finansowania bezpośrednio przez władze publiczne.

Historia regulacji

Przekazywanie 1% omawiano w ramach szerszej inicjatywy ustanowienia prawa dla „trzeciego sektora”. Prace nad nowymi przepisami trwały od 1996 do 2003. Rozmawiano o roli organizacji pozarządowych i państwa, finansowaniu trzeciego sektora, a także o oddzieleniu organizacji działających na rzecz dobra publicznego od pozostałych organizacji pozarządowych. Ostatecznie mechanizm 1% został wprowadzony 1 stycznia 2004, kiedy weszła w życie ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Sposób przekazywania podatku

Jeden procent mogą przekazać podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, opodatkowani ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, objęci 19-procentową stawką podatku liniowego, a także uzyskujący dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych. Aby zachować prawo do przekazania 1%, należy złożyć rozliczenie roczne w ustawowym terminie, tj. 31 stycznia dla zryczałtowanego podatku od przychodów PIT-28, 30 kwietnia dla podatku dochodowego od przychodów osób fizycznych PIT-36, PIT-37, odpłatnego zbycia papierów wartościowych PIT-38.

Przed 1 stycznia 2007 roku podatnik był obowiązany osobiście dokonać przelewu na rzecz wybranej przez siebie OPP, a następnie odliczyć tę kwotę w swoim rozliczeniu rocznym. Od 2007 na wniosek podatnika wyrażony w zeznaniu rocznym 1% na konto bankowe OPP przekazuje naczelnik urzędu skarbowego.

Zgodnie z nowelizacją Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, którą Sejm przegłosował 4 października 2018 roku, podatnicy mogą skorzystać z nowego sposobu rozliczania PIT, zaakceptowania formularza przygotowanego przez Krajową Administrację Skarbową, udostępnionego w Portalu Podatnika. Jeśli nie zrobią tego samodzielnie, formularz zostanie automatycznie wysłany 30 kwietnia o północy. W formularzach przygotowanych przez KAS 1% jest przepisywany z formularzy PIT z roku poprzedniego.

1% w latach 2003–2020

Liczba podatników, którzy przekazali 1% swojego podatku (mln osób):

Kwota przekazanego 1% podatku (mln zł):

Rok podatkowy	Liczba podatników, którzy przekazali 1% swojego podatku	Kwota przekazanego 1% podatku (zł)
2019	14794000	906995835,37
2018	14499000	874392963,23
2017	14131000	761276797,62
2016	13614000	660188590,89
2015	13178000	617521600,64
2014	12457000	557563428,71
2013	12034000	506551310,69
2012	11537414	480042179,27
2011	11165578	457315813,63
2010	10134625	400241359,84
2009	8623928	357141279,41
2008	7324953	380133384,70
2007	5134675	291594362,90
2006	1604142	105438000
2005	1156510	62332000
2004	680541	41616000
2003	80320	10365000

W latach 2004–2007 (za lata podatkowe 2003–2006) odsetek uprawnionych podatników, którzy przekazali 1%, wzrastał w następujący sposób: w roku 2004 wyniósł on 0,33%, w roku 2005 było to 2,78%, rok później – 4,71%, a w 2007 było to 6,49% uprawnionych podatników. W roku 2016 odsetek ten wzrósł do 49% (było to wtedy 59% podatników wykazujących w zeznaniach należny podatek).

1% CIT

W Polsce przekazywanie 1% podatku dochodowego dotyczy jedynie podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), a nie od osób prawnych (CIT). W 2020 Instytut Spraw Obywatelskich rozpoczął kampanię na rzecz zmiany prawa umożliwiającej przekazywanie 1% CIT. Takie rozwiązanie funkcjonuje na Słowacji. Autorzy propozycji przekonują, że daje to wiedzę o ryzykach wprowadzenia takiego rozwiązania i o sposobach minimalizowania tych ryzyk.

Krytyka

Celem wprowadzenia 1% było zmniejszenie różnic między OPP. Problem ten pozostaje nierozwiązany. OPP konkurują między sobą o podatników – organizacje małe i lokalne są w gorszej sytuacji niż organizacje duże, ogólnopolskie. Istnieje też koncentracja środków w bardzo małym gronie największych beneficjentów. Przykładowo w 2014 tylko jedna fundacja (Fundacja Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”) otrzymała ponad ¼ wszystkich funduszy przekazanych w ramach 1%. Dziesięć najhojniej obdarowanych organizacji zebrało 1/3 środków.

Ze wspomnianych dziesięciu największych beneficjentów w roku 2014 sześć było właściwie „pośrednikami”, ponieważ zbierały one fundusze na rzecz podmiotów, które nie mają statusu OPP, lub osób indywidualnych. Mechanizm 1% jest prywatyzowany – środki publiczne służą finansowaniu świadczeń zdrowotnych dla konkretnych, prywatnych osób.

Istnieją również nieprawidłowości dotyczące komunikacji o 1%. Fundusze zbierane w ramach 1% stanowią coś podobnego do budżetu partycypacyjnego, ponieważ są finansami publicznymi. Jednakże przekazywanie 1% jest błędnie ukazywane jako rodzaj filantropii i utrudnia rozwój właściwej filantropii. W 2012 stwierdzono zmniejszenie wpływów z darowizn spowodowane popularnością 1%. Ponadto mechanizm 1% tworzy błędne wrażenie, że wszystkie organizacje pożytku publicznego pomagają potrzebującym.

Wreszcie w zamyśle twórców ustawy prawo do otrzymywania 1% miało być tylko jednym z wyróżników organizacji pożytku publicznego. W praktyce jest to ich główna cecha.

Bibliografia

• IlonaI. Pietrzak IlonaI., Wstęp, [w:] JakubJ. Wygnański, 1% podatku od firm dla organizacji pożytku publicznego, Instytut Spraw Obywatelskich, 2020, ISBN 978-83-955151-4-9 .
• JakubJ. Wygnański JakubJ., 1% podatku od firm dla organizacji pożytku publicznego, Instytut Spraw Obywatelskich, 2020, ISBN 978-83-955151-4-9 .
• JakubJ. Wygnański JakubJ., Country report: Poland, [w:] BorisB. Strečanský, MariannaM. Török (red.), Assessment of the Impact of the Percentage Tax Designations: Past, Present, Future, Wiedeń: ERSTE Foundation, 2016, ISBN 978-3-902673-09-1 .
• MariannaM. Török MariannaM., What is a “percentage tax designation mechanism”, [w:] BorisB. Strečanský, MariannaM. Török (red.), Assessment of the Impact of the Percentage Tax Designations: Past, Present, Future, Wiedeń: ERSTE Foundation, 2016, ISBN 978-3-902673-09-1 .

Linki zewnętrzne

• Wyszukiwarka OPP na stronie systemu e-Deklaracje utrzymywanego przez Ministerstwo Finansów
• Urszula Smołkowska Wspieranie organizacji pożytku publicznego z 1% podatku dochodowego od osób fizycznych, „Infos” Nr 22/2011, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.