Przekazywanie 1% podatku dochodowego na rzecz organizacji pożytku publicznego w Polsce
Przekazywanie 1% podatku dochodowego na rzecz organizacji pożytku publicznego w Polsce, także: 1% (jeden procent), mechanizm jednego procent – polski wariant regulacji obecnej w wielu państwach świata, polegającej na przekazywaniu części podatku dochodowego na cele publiczne przez podatnika. Według prawa polskiego jest to 1% podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) nie mają tej możliwości. W ten sposób finansowane mogą być jedynie organizacje pożytku publicznego (OPP).
Przekazywanie części podatku na rzecz organizacji pozarządowych działających na rzecz dobra wspólnego jest szczególnie popularne w społeczeństwach, w których nie ma tradycji przekazywania środków na cele dobroczynne. Mechanizm 1% uniezależnia OPP od finansowania bezpośrednio przez władze publiczne[1].
Historia regulacji[edytuj | edytuj kod]
Przekazywanie 1% omawiano w ramach szerszej inicjatywy ustanowienia prawa dla „trzeciego sektora”. Prace nad nowymi przepisami trwały od 1996 do 2003. Rozmawiano o roli organizacji pozarządowych i państwa, finansowaniu trzeciego sektora, a także o oddzieleniu organizacji działających na rzecz dobra publicznego od pozostałych organizacji pozarządowych[2]. Ostatecznie mechanizm 1% został wprowadzony 1 stycznia 2004, kiedy weszła w życie ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie[3].
Sposób przekazywania podatku[edytuj | edytuj kod]
Jeden procent mogą przekazać podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, opodatkowani ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, objęci 19-procentową stawką podatku liniowego, a także uzyskujący dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych. Aby zachować prawo do przekazania 1%, należy złożyć rozliczenie roczne w ustawowym terminie, tj. 31 stycznia dla zryczałtowanego podatku od przychodów PIT-28, 30 kwietnia dla podatku dochodowego od przychodów osób fizycznych PIT-36, PIT-37, odpłatnego zbycia papierów wartościowych PIT-38.
Przed 1 stycznia 2007 roku podatnik był obowiązany osobiście dokonać przelewu na rzecz wybranej przez siebie OPP, a następnie odliczyć tę kwotę w swoim rozliczeniu rocznym. Od 2007 na wniosek podatnika wyrażony w zeznaniu rocznym 1% na konto bankowe OPP przekazuje naczelnik urzędu skarbowego.
Zgodnie z nowelizacją Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, którą Sejm przegłosował 4 października 2018 roku, podatnicy mogą skorzystać z nowego sposobu rozliczania PIT, zaakceptowania formularza przygotowanego przez Krajową Administrację Skarbową, udostępnionego w Portalu Podatnika. Jeśli nie zrobią tego samodzielnie, formularz zostanie automatycznie wysłany 30 kwietnia o północy. W formularzach przygotowanych przez KAS 1% jest przepisywany z formularzy PIT z roku poprzedniego[4].
1% w latach 2003–2020[edytuj | edytuj kod]
Liczba podatników, którzy przekazali 1% swojego podatku (mln osób):
Kwota przekazanego 1% podatku (mln zł):
Rok podatkowy | Liczba podatników, którzy przekazali 1% swojego podatku | Kwota przekazanego 1% podatku (zł) |
---|---|---|
2019 | 14794000[5] | 906995835,37[6] |
2018 | 14499000[5] | 874392963,23[7] |
2017 | 14131000[5] | 761276797,62[8] |
2016 | 13614000[5] | 660188590,89[9] |
2015[10] | 13178000[5] | 617521600,64[11] |
2014[12] | 12457000[5] | 557563428,71[13] |
2013 | 12034000[5] | 506551310,69[14] |
2012 | 11537414 | 480042179,27[15] |
2011[16] | 11165578 | 457315813,63[17] |
2010[18] | 10134625 | 400241359,84[19] |
2009[20] | 8623928 | 357141279,41 |
2008[21] | 7324953 | 380133384,70 |
2007[22] | 5134675 | 291594362,90 |
2006 | 1604142 | 105438000 |
2005 | 1156510 | 62332000 |
2004 | 680541 | 41616000 |
2003 | 80320 | 10365000 |
W latach 2004–2007 (za lata podatkowe 2003–2006) odsetek uprawnionych podatników, którzy przekazali 1%, wzrastał w następujący sposób: w roku 2004 wyniósł on 0,33%, w roku 2005 było to 2,78%, rok później – 4,71%, a w 2007 było to 6,49% uprawnionych podatników. W roku 2016 odsetek ten wzrósł do 49% (było to wtedy 59% podatników wykazujących w zeznaniach należny podatek).
1% CIT[edytuj | edytuj kod]
W Polsce przekazywanie 1% podatku dochodowego dotyczy jedynie podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), a nie od osób prawnych (CIT). W 2020 Instytut Spraw Obywatelskich rozpoczął kampanię na rzecz zmiany prawa umożliwiającej przekazywanie 1% CIT. Takie rozwiązanie funkcjonuje na Słowacji. Autorzy propozycji przekonują, że daje to wiedzę o ryzykach wprowadzenia takiego rozwiązania i o sposobach minimalizowania tych ryzyk[23].
Krytyka[edytuj | edytuj kod]
Celem wprowadzenia 1% było zmniejszenie różnic między OPP[24]. Problem ten pozostaje nierozwiązany. OPP konkurują między sobą o podatników – organizacje małe i lokalne są w gorszej sytuacji niż organizacje duże, ogólnopolskie[25]. Istnieje też koncentracja środków w bardzo małym gronie największych beneficjentów. Przykładowo w 2014 tylko jedna fundacja (Fundacja Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”) otrzymała ponad ¼ wszystkich funduszy przekazanych w ramach 1%[13]. Dziesięć najhojniej obdarowanych organizacji zebrało 1/3 środków[26].
Ze wspomnianych dziesięciu największych beneficjentów w roku 2014 sześć było właściwie „pośrednikami”, ponieważ zbierały one fundusze na rzecz podmiotów, które nie mają statusu OPP, lub osób indywidualnych[27]. Mechanizm 1% jest prywatyzowany – środki publiczne służą finansowaniu świadczeń zdrowotnych dla konkretnych, prywatnych osób[24].
Istnieją również nieprawidłowości dotyczące komunikacji o 1%. Fundusze zbierane w ramach 1% stanowią coś podobnego do budżetu partycypacyjnego, ponieważ są finansami publicznymi. Jednakże przekazywanie 1% jest błędnie ukazywane jako rodzaj filantropii i utrudnia rozwój właściwej filantropii[28]. W 2012 stwierdzono zmniejszenie wpływów z darowizn spowodowane popularnością 1%[25]. Ponadto mechanizm 1% tworzy błędne wrażenie, że wszystkie organizacje pożytku publicznego pomagają potrzebującym[28].
Wreszcie w zamyśle twórców ustawy prawo do otrzymywania 1% miało być tylko jednym z wyróżników organizacji pożytku publicznego. W praktyce jest to ich główna cecha[29].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Török 2016 ↓, s. 13.
- ↑ Wygnański 2016 ↓, s. 91.
- ↑ Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2020 r. poz. 1057).
- ↑ Fundacja “Na Ratunek Dzieciom z Chorobą Nowotworową”: Duże zmiany w rozliczaniu PIT. Zwróć uwagę na 1% dla OPP. 11 listopada 2018.
- ↑ a b c d e f g https://www.podatki.gov.pl/media/6328/1-proc-informacja-za-2019.pdf.
- ↑ https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/26237/table.
- ↑ https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/19805/table.
- ↑ https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/13449/table.
- ↑ https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/5980/table.
- ↑ Informacja dotycząca kwot 1% należnego podatku dochodowego od osób fizycznych przekazanych organizacjom pożytku publicznego z rozliczenia za 2015 rok [dostęp 2017-10-16].
- ↑ https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/5979/table.
- ↑ Ministerstwo Finansów: Informacja dotycząca kwot 1% należnego podatku dochodowego od osób fizycznych przekazanych organizacjom pożytku publicznego z rozliczenia za 2014 rok. 2015. [dostęp 2016-08-06].
- ↑ a b https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/5147/table.
- ↑ https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/5148/table.
- ↑ https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/5139/table.
- ↑ Informacja na temat kwot 1% należnego podatku dochodowego przekazanych organizacjom pożytku publicznego z zeznań za rok 2011.
- ↑ https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/5163/table.
- ↑ Informacja na temat kwot 1% należnego podatku dochodowego przekazanych organizacjom pożytku publicznego z zeznań za rok 2010.
- ↑ https://dane.gov.pl/pl/dataset/171/resource/5161/table.
- ↑ Informacja na temat kwot 1% należnego podatku dochodowego przekazanych organizacjom pożytku publicznego z zeznań za rok 2009.
- ↑ Wykaz organizacji pożytku publicznego które otrzymały 1% podatku za rok 2008.
- ↑ Informacja dotycząca przekazanego na rzecz organizacji pożytku publicznego 1% należnego za 2007 r. podatku dochodowego od osób fizycznych.
- ↑ Wygnański 2020 ↓, s. 8.
- ↑ a b Pietrzak 2020 ↓, s. 4.
- ↑ a b Grażyna Piechota , 1% zawiódł, ngo.pl, 18 kwietnia 2012 [dostęp 2020-10-23] (pol.).
- ↑ 1 procent podatku: czy faktycznie idzie na dobry cel?, Forbes.pl [dostęp 2020-10-20] (pol.).
- ↑ Wygnański 2016 ↓, s. 94.
- ↑ a b Wygnański 2016 ↓, s. 97.
- ↑ Wygnański 2016 ↓, s. 98.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ilona Pietrzak , Wstęp, [w:] Jakub Wygnański, 1% podatku od firm dla organizacji pożytku publicznego, Instytut Spraw Obywatelskich, 2020, ISBN 978-83-955151-4-9 .
- Jakub Wygnański , 1% podatku od firm dla organizacji pożytku publicznego, Instytut Spraw Obywatelskich, 2020, ISBN 978-83-955151-4-9 .
- Jakub Wygnański , Country report: Poland, [w:] Boris Strečanský, Marianna Török (red.), Assessment of the Impact of the Percentage Tax Designations: Past, Present, Future, Wiedeń: ERSTE Foundation, 2016, ISBN 978-3-902673-09-1 .
- Marianna Török , What is a “percentage tax designation mechanism”, [w:] Boris Strečanský, Marianna Török (red.), Assessment of the Impact of the Percentage Tax Designations: Past, Present, Future, Wiedeń: ERSTE Foundation, 2016, ISBN 978-3-902673-09-1 .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wyszukiwarka OPP na stronie systemu e-Deklaracje utrzymywanego przez Ministerstwo Finansów
- Urszula Smołkowska Wspieranie organizacji pożytku publicznego z 1% podatku dochodowego od osób fizycznych, „Infos” Nr 22/2011, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu