Trzmielec
| Psithyrus[1] | |
| Lepeletier, 1833 | |
 Bombus (Psithyrus) rupestris | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Plemię |
Bombini |
| Rodzaj | |
| Podrodzaj |
trzmielec |
Trzmielec, brzmik (Psithyrus) – podrodzaj dużych, krępych pszczół zaliczanych do rodzaju Bombus, pasożytujących na społecznościach innych gatunków swojego rodzaju. Z powodu odmiennej biologii i morfologii dawniej były klasyfikowane w randze odrębnego rodzaju.
Budowa[2][edytuj | edytuj kod]
Trzmielce z wyglądu przypominają trzmiele, często dany gatunek ubarwieniem przypomina swojego gospodarza. Samice trzmielców różnią się od samic trzmieli przyciemnionymi skrzydłami, zagiętym w dół odwłokiem i brakiem koszyczków na trzeciej parze odnóży. Samce można odróżnić od samców trzmieli m.in. po budowie aparatu kopulacyjnego (u trzmielców jest mniej zesklerotyzowany niż u trzmieli), jednak sprawdzenie tej cechy wymaga spreparowania owada.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Trzmielce, podobnie jak i trzmiele, charakteryzują się jednorocznym cyklem życiowym. Są obligatoryjnymi pasożytami społecznymi gatunków eusocjalnych[3]. Samica, po mającym miejsce w końcu lata zapłodnieniu, zimuje (hibernacja) w komorze podziemnej. W kolejnym roku wychodzi (lecz później od samic trzmieli), wyszukuje w pełni rozwinięte gniazdo pasożytowanego gatunku trzmiela i zajmuje miejsce tamtejszej królowej, czasami zabijając ją[4]. U trzmielców nie występuje kasta robotnic. Korzystają one z robotnic pasożytowanego gatunku.
Jaja składa w plastry gospodarza. Z jaj lęgną się czerwie (lęg trwa do tygodnia), są intensywnie karmione, a po 2 tygodniach tworzą kokony i przepoczwarzają się. Rozwój od jaja do owada doskonałego trwa od 28 do 40 dni.
Samce pojawiają się w końcu lata, ostatnie na świat przychodzą płodne samice. Liczebność gniazda może sięgać do 100 osobników.
Gniazdo trzmielców jest de facto gniazdem stworzonym przez królową trzmieli – nie różni się więc w budowie od gniazda gatunku pasożytowanego.
Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]
Do tej grupy zaliczono około 30 gatunków. Takson uznawany jest za monofiletyczny[5].
- Bombus (Psithyrus) barbutellus – trzmielec ogrodowy
- Bombus (Psithyrus) bohemicus – trzmielec gajowy
- Bombus (Psithyrus) campestris – trzmielec żółty
- Bombus (Psithyrus) flavidus – trzmielec północny
- Bombus (Psithyrus) norvegicus – trzmielec górski
- Bombus (Psithyrus) quadricolor – trzmielec czterobarwny
- Bombus (Psithyrus) rupestris – trzmielec czarny
- Bombus (Psithyrus) sylvestris – trzmielec leśny
- Bombus (Psithyrus) vestalis – trzmielec ziemny
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Psithyrus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Aneta Sikora i inni, Pszczoły w mieście : trzmiele Wrocławia, Stowarzyszenie Natura i Człowiek, 2018, ISBN 978-83-945844-1-2, OCLC 1241609974 [dostęp 2022-09-29].
- ↑ Atsushi Kawakita i inni, Phylogeny, historical biogeography, and character evolution in bumble bees (Bombus: Apidae) based on simultaneous analysis of three nuclear gene sequences, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 31 (2), 2004, s. 799–804, DOI: 10.1016/j.ympev.2003.12.003 (ang.).
- ↑ Sladen, F.W.L. (Frederick William Lambert), 1876?-1921., The humble-bee : its life-history and how to domesticate it with descriptions of all the British species of Bombus and Psithyrus, MacMillan, 1912, ISBN 0-665-65057-4, OCLC 1083924264 [dostęp 2022-09-29].
- ↑ S.A. CAMERON, H.M. HINES, P.H. WILLIAMS, A comprehensive phylogeny of the bumble bees (Bombus), „Biological Journal of the Linnean Society”, 91 (1), 2007, s. 161–188, DOI: 10.1111/j.1095-8312.2007.00784.x (ang.).
- ↑ Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.
- ↑ Aneta Sikora i inni, Pszczoły w mieście : trzmiele Wrocławia, Stowarzyszenie Natura i Człowiek, 2018, ISBN 978-83-945844-0-5, OCLC 1150445195 [dostęp 2022-03-11].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Pawlikowski "A field guide to identification of bumblebees in Poland"