Dąb tabor

Dąb tabor
	; Pokrój
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bukowce
Rodzina	bukowate
Rodzaj	dąb
Gatunek	dąb tabor
	Nazwa systematyczna
	Quercus ithaburensis Decne.; Ann. Sci. Nat., Bot. II, 4: 348 1835
Synonimy
	Quercus aegilops var. ithaburensis (Decne.) Boiss.; Quercus aegilops subsp. ithaburensis (Decne.) Eig; Quercus ithaburensis var. calliprinoides Zohary; Quercus ithaburensis var. dolicholepis Zohary; Quercus ithaburensis subsp. ithaburensis; Quercus ithaburensis var. subcalva Zohary; Quercus ithaburensis var. subinclusa Zohary; Quercus macrolepis subsp. ithaburensis (Decne.) Browicz;
	Quercus aegilops var. ithaburensis (Decne.) Boiss.; Quercus aegilops subsp. ithaburensis (Decne.) Eig; Quercus ithaburensis var. calliprinoides Zohary; Quercus ithaburensis var. dolicholepis Zohary; Quercus ithaburensis subsp. ithaburensis; Quercus ithaburensis var. subcalva Zohary; Quercus ithaburensis var. subinclusa Zohary; Quercus macrolepis subsp. ithaburensis (Decne.) Browicz;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dąb tabor (Quercus ithaburensis Decne.) – gatunek roślin z rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.). Występuje naturalnie w Azji Zachodniej (Izrael, Liban, Syria, Turcja) i Europie Południowej (Grecja, Włochy, Albania)^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Drzewo o wysokości do 15 m. Gałęzie często sękate, korona kulista o obwodzie do 20 m^[6].
Liście: Owalne lub lancetowate, o długości 4-9 cm i szerokości 2-5 cm. Ogonek liściowy ma długość 1-2 cm. Brzegi faliste, o 7-10 zębatych klapach i brzegach ostro ząbkowanych. Na górnej powierzchni ciemnozielone, bezwłose, natomiast od spodu szare, pokryte włoskami^[6]. Są okresowo zrzucane, podobnie, jak u dębów w Polsce, ale podczas łagodnych zim stare liście utrzymują się na drzewie^[7].
Owoc: Owalny lub wąsko elipsoidalny żołądź o długości do 5 cm i średnicy do 3 cm. Osadzony jest w szerokiej i grubej miseczce owocowej. Jego dojrzewanie trwa 2 lata^[6].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Jest większy od dębu skalnego, bardziej ciepłolubny i rośnie tylko na nizinach – górna granica jego pionowego zasięgu nie przekracza 500 m n.p.m.^[8].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

W obrębie tego gatunku oprócz podgatunku nominatywnego wyróżniono jeden podgatunek^[3]:

Quercus ithaburensis subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt. – rośnie w południowych Włoszech, południowej części Półwyspu Bałkańskiego, na wyspach Morza Egejskiego oraz w Azji Mniejszej (Turcja, Syria, Liban, Irak i Iran). Dorasta do 15–25 m wysokości. Kora jest drobno popękana i ma brązowozłotą barwę. Blaszka liściowa jest omszona od spodu i ma kształt od owalnego do owalnie lancetowatego. Mierzy 6–12 cm długości, ma ogoniasty wierzchołek, jest z 3–7 parami ostro zakończonych klapek na brzegu. Żołędzie mają owalny kształt, dorastają do 25–40 mm długości i 15–20 mm średnicy. Otulone są w miseczkach do połowy ich długości^[9].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Na dębie skalnym i dębie tabor pasożytują podobne do czerwców owady Kermes ilicis. Z rozdrobnionych samic tych owadów w starożytności otrzymywano barwnik szkarłatowy, karmazynowy i purpurowy. Według N. Heppera barwników tych użyto do farbowania płócien, z których wykonany był Przybytek Mojżeszowy^[7].

Udział w kulturze[edytuj | edytuj kod]

W Biblii dąb wymieniony jest 22 razy, bez rozróżnienia gatunku^[8]. W Izraelu występują trzy gatunki dębów: dąb tabor, dąb skalny i podgatunek Quercus infectoria subsp. veneris (A.Kern.) Meikle, wszystkie więc należy uważać za rośliny biblijne. M. Zohary, znawca roślin biblijnych uważa, że w tłumaczeniach Biblii popełniono wiele błędów nie rozróżniając hebrajskich słów `ëlôn i `allôn oznaczających dęba, od słowa `ëlä (h), które oznacza pistację (terebinta)^[7].
W Księdze Rodzaju (35,8) jest opis, że pod dębem Allon – bakut (w tłumaczeniu dąb płaczu) pochowano Deborę, która była piastunką Rebeki. W Biblii Tysiąclecia błędnie przetłumaczono to jako terebint płaczu^[7].
Biblia wymienia dąb rosnący w Saananim, w ważnym punkcie granicznym oddzielającym ziemie plemienia Neftalego. Tutaj to samo słowo allon zostało w Biblii Tysiąclecia prawidłowo przetłumaczone jako dąb^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-03-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Quercus ithaburensis Decne.. The Plant List. [dostęp 2017-03-01]. (ang.).
↑ Quercus ithaburensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-11].
↑ ^a ^b ^c Oaks of the World. [dostęp 2015-01-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ ^a ^b Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-11].
↑ Quercus macrolepis. Plantes & botanique. [dostęp 2017-03-01]. (fr.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-03-01] (ang.).

[tpl-3] Quercus ithaburensis Decne.. The Plant List. [dostęp 2017-03-01]. (ang.).

[iucn-4] Quercus ithaburensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-11].

[oaks-6] Oaks of the World. [dostęp 2015-01-11].

[rb-7] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[israel-8] Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-11].

[peb-9] Quercus macrolepis. Plantes & botanique. [dostęp 2017-03-01]. (fr.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]