Reguła satysfakcji

Zasada satysfakcji – zasada psychologiczna wywodząca się z teorii podejmowania decyzji (tzw. ograniczonej racjonalności – bounded rationality), głosząca, że pierwszy wariant, który jest dla nas satysfakcjonujący i spełnia nasze oczekiwania, zostaje wybrany.

Opierając się na naszych doświadczeniach i pamięci tworzymy konstrukty oczekiwań dotyczące rozwiązań, jakie mogą zostać przez nas osiągnięte. Podejmując decyzję co do wyboru jednej z wielu alternatyw, przestajemy szukać wówczas, gdy trafimy na taką, która jest zgodna z naszymi oczekiwaniami. Wybór pierwszej z satysfakcjonujących alternatyw rozwiązuje problem wyboru alternatyw z wielkiej puli, które muszą zostać ze sobą porównane i problem rozważenia wszystkich alternatyw, aby określić, która z nich jest optymalna. Reguła satysfakcji rozwiązuje również problem podejmowania decyzji, kiedy alternatywy są niewymierne z tego powodu, że alternatywne decyzje mają liczne wymiary wartości, które mogą być ze sobą nieporównywalne, następstwo wyboru jednej z nich może być korzystne lub niekorzystne, wpływają czy dotyczą wartości jednej lub więcej osób. Za satysfakcjonującą alternatywę możemy uznać tą, która: jest zgodna ze wszystkimi wymiarami wartości, następstwo wyboru jednej z nich jest korzystne, jest wartościowa dla członków całej grupy.

Historia

Reguła satysfakcji odnosi się do teorii podejmowania decyzji stworzonej przez amerykańskiego psychologa Herberta Simona. Simon wprowadził pojęcie ograniczonej racjonalności (bounded rationality) w opozycji do teorii współczesnego nurtu ekonomistów, którzy twierdzą, że człowiek wybierając jedną z możliwości, jest całkowicie racjonalny, kieruje się zasadą maksymalizacji użyteczności (wybiera obiektywnie najlepszą alternatywę). Porównuje ludzki umysł z komputerem – z powodu ograniczeń w szybkości obliczeń i kalkulacji, inteligentne systemy muszą używać zbliżonych metod by poradzić sobie z rozwiązywaniem wielu zadań. Ich racjonalność jest wtedy ograniczona. By zobrazować istotę ograniczonej racjonalności, użył metaforę nożyc: Racjonalne zachowanie człowieka (…) jest uformowane przez nożyce, których ostrzami są: struktura zadania i możliwości obliczeniowe człowieka. Stwierdzenie dotyczy naszej adaptacji do środowiska. Żyjemy w środowisku, które stale się zmienia. Kiedy nasz mózg nie jest w stanie przeanalizować wszystkich informacji, a wnioskowanie oparte na pamięci jest niewystarczające, wówczas opieramy się na uproszczonych modelach podejmowania decyzji, tj. heurystykach i działamy zgodnie z zasadą satysfakcji.

Zasada satysfakcji w życiu codziennym

W codziennym życiu jesteśmy zmuszeni do podejmowania wielu bardziej lub mniej skomplikowanych decyzji. Regułą satysfakcji kierujemy się nawet przy najprostszych wyborach. Robiąc zakupy w super markecie, w którym można znaleźć często kilka lub nawet kilkanaście marek tego samego produktu, wybieramy często pierwszy, który dostatecznie zaspokaja nasze potrzeby. Przykładem może być wybór nawet zwykłego jogurtu owocowego. W ogromnej gamie dostępności różnych marek wybieramy tę, która zaspokaja nasze potrzeby, np. jogurt o smaku truskawkowym z kawałkami owoców. Podobnie może być przy wyborze droższych produktów. Wybierając komputer mamy również określone wymagania, co do jego ceny, parametrów technicznych itp.; wybieramy zazwyczaj ten, który spełnia jako pierwszy nasze wymagania.

Zobacz też

• Adaptacja (psychologia)
• Dylemat determinizmu i wolna wola
• Heurystyki wydawania sądów

Bibliografia

• H. A. Simon, A behavioral Model of Rational Choice, „Quarterly Journal of Economics” 69, 1995.
• H. A. Simon, Invariants of human behaviour, „Annual Review of Psychology” 41, 1990, s. 1-19 (dostępne także na: annualreviews.org).
• T. Zaleśkiewicz, Psychologia ekonomiczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.