Reichsuniversität Posen

Reichsuniversität Posen
Data założenia	27 kwietnia 1941
Data likwidacji	1945
Państwo	III Rzesza
brak współrzędnych

Reichsuniversität Posen (dosłownie Uniwersytet Rzeszy w Poznaniu) – niemiecki, narodowosocjalistyczny uniwersytet działający w czasie okupacji niemieckiej w Poznaniu.

Historia i działalność

Rozpoczął działalność 20 kwietnia 1941 (w 52. rocznicę urodzin Adolfa Hitlera). Uroczystość inauguracyjna odbyła się 27 kwietnia w auli Collegium Minus. W uroczystej inauguracji uczestniczył minister Rzeszy ds. Nauki, Wychowania i Oświaty dr Bernhard Rust oraz Arthur Greiser – namiestnik Rzeszy w Kraju Warty. Uczelnia przestała działać pod koniec II wojny światowej, w 1945^[2]^[3].

Reichsuniversität Posen nie był kontynuatorem rozwiązanego przez Niemców 21 września 1939 polskiego Uniwersytetu Poznańskiego, ani istniejącej w latach 1903–1919 pruskiej Akademii Królewskiej w Poznaniu. Głównym jego celem było wprzęgnięcie nauki w proces likwidacji polskości na terenach okupowanych. Prace przygotowawcze do otwarcia uczelni prowadził SS-Hauptsturmführer Hans Streit, urodzony w Poznaniu w 1896 i zamieszkały w Charlottenburgu. Była to osoba wyjątkowo wrogo nastawiona do Polaków i posiadająca skrajnie narodowosocjalistyczne poglądy. Streit pozostawał także wodzem Związku Docentów oraz Związku Studentów na terenach okupowanych^[3].

Uczelnia skupiała wokół siebie Niemców, w znacznej liczbie przesiedlonych do Poznania, m.in. Niemców bałtyckich (Baltendeutsche). Pod koniec 1943 Niemcy bałtyccy stanowili około 30% ze 152-osobowej niemieckiej kadry naukowej Uniwersytetu, a wśród 755 studentów stanowili znaczną liczebnie grupę^[4].

Poważnym hamulcem rozwoju uczelni był brak zaplecza naukowego – Niemcy w 1939 poważnie zdewastowali zakłady i instytuty naukowe Uniwersytetu Poznańskiego. Brakowało też odpowiednio wykształconej kadry naukowej. Niewielką grupę stanowili profesorowie mianowani przed II wojną światową, reszta była bardzo młoda. Część naukowców sprowadzono z krajów nadbałtyckich. W 1941 było 60 samodzielnych pracowników naukowych, a w 1945 było ich 131. Rektorem (siedem semestrów) został 31-letni Peter Carstens, organizator wysiedleń ludności polskiej we wsiach Wielkopolski. Jego następcą (jeden, ostatni semestr) był prof. dr Otto Hummel. Struktura uniwersytetu w Poznaniu różniła się od innych uczelni na terenie Niemiec (był w nich tylko jeden zarząd akademicki). W Poznaniu oprócz takiego zarządu z rektorem na czele, istniał jeszcze zarząd państwowy pełniony przez komisarycznego kuratora mianowanego przez ministra oświaty (Hans Streit). Był on m.in. odpowiedzialny za politykę personalną uczelni. Na studia przyjmowano głównie młodzież niemiecką, zamieszkującą tereny Polski przed wybuchem wojny, która studiowała na uczelniach polskich. Mniejszą grupę stanowili kolonizatorzy Kraju Warty pochodzący z państw nadbałtyckich. Nie przyjmowano osób spokrewnionych z Polakami oraz obywateli niemieckich zaszeregowanych do IV kategorii Volkslisty. Przed przyjęciem kandydat był szczegółowo badany przez Studentenfürung (kierownictwo ds. studentów). W 1944 studiowało na uczelni 1228 osób (78 na Wydziale Rolnym, 514 na Medycznym, 254 na Filozoficznym, 156 na Przyrodniczym i 226 na Prawno-Ekonomicznym)^[3].

Na uniwersytecie było pięć wydziałów nastawionych na realizację potrzeb wojennych III Rzeszy (przodowały przyrodniczy i medyczny):

filozoficzny (z Instytutem Polityczno-Narodowościowym, Instytutem Historii Żydów i Instytutem Polityki Rasowej),
prawno-ekonomiczny,
medyczny (z Instytutem Anatomii i Fizjologii, Instytutem Medycyny Sądowej i Instytutem Kryminalistyki),
przyrodniczy (z Instytutem Fizyki Doświadczalnej, Instytutem Fizyki Stosowanej, Instytutem Chemii Nieorganicznej i Instytutem Geografii),
rolny (zainteresowany wyzyskiem ziem wschodnich i kolonizacją z Instytutem Polityki Agrarnej i Osadnictwa)^[3].

Władze

Stanowisko	semestr letni 1941	semestr zimowy 1941/1942	semestr letni 1942	semestr zimowy 1942/1943	semestr letni 1943	semestr zimowy 1943/1944	semestr zimowy 1944/1945
Akademische Verwaltung
Rektor	prof. Peter Carstens						prof. Otto Hummel
Prorektor	prof. Walter Geisler						prof. Peter Carstens
Staatliche Verwaltung
Kurator	Hanns Streit
Verwaltungsdirektor	Gerhard Papenfuss
Amtsrat	Helmut Garbrecht
Verwaltungsamtmann, Amtmann, Universitätsamtmann			Alfred Plewa
Rechnungsrevisor			Ludwig Renner
Universitätsoberinspektor	Friedrich Happel					Wilhelm Jeschke Willy Neumann
Universitätsinspektor	Willy Neumann Reinhold Ulbrich	Willy Neumann Rudolf Zebro	Willy Neumann Otto Schönrogge Rudolf Zebro	Willy Neumann Otto Schönrogge Rudolf Zebro Wilhelm Jeschke	Willy Neumann Wilhelm Jeschke	Heinz Grützbach Anton Bunse Kurt Langhammer
Verwaltungsobersekretär	Karl Fuhrmann		Hans Golhammer		Willi Müller
Verwaltungsassistent					Otto Rudolph
Angestellter	Albert Wehner
Expedient						Albert Wehner
Universitätsrat
Assessor	Heinz Müller

Wydziały

Wydział / Dziekan	semestr letni 1941	semestr zimowy 1941/1942	semestr letni 1942	semestr zimowy 1944/1945
Rechts- und Wirtschaftswissenschaftliche Fakultät	prof. N. N.	dr v Sivers	dr Otto Hummel	prof. dr Becker
Medizinische Fakultät	prof. Hermann Voss			prof. Monje
Philosophische Fakultät	prof. Reinhard Wittram
Naturwissenschaftliche Fakultät	prof. Kröger			prof. Spohr
Landwirtschaftlche Fakultät	prof. Gleisberg			dr Niehaus

Wykładowcy

Horst Bartholomeyczik (1903-1975), prawnik
Karl Boekholt (1902-1983), naukowcy roślin i hodowców roślin
Hans Brockmann (1903-1988), chemik
Johann Friedrich Crome (1906-1962), archeolog klasyczny
Theodor Förster (1910-1974), chemik fizyczny
Walter Geisler (1891-1945) geograf i ekspert spraw wschodnich
Robert Herrlinger (1914-1968), anatom i historyk medycyny
Heinz John (1901–1945), architekt, historyk sztuki
Werner Lindebeim (1902-1987), specjalista w dziedzinie agronomii i nasiennictwa
Rudolf Lochner (1895-1978), pedagog
Lutz Mackensen (1901-1992), językoznawca
Gerhard von Mende (1904-1963), turkolog
Gertruda Otto (1895-1970)
Hans Schmalfuß (1894-1955), chemik żywności
Karl Schmalfuß (1904-1976), chemik rolnictwa
Hans Ulrich Scupin (1903-1990), prawnik konstytucjonalista i filozof
Friedrich Vittinghoff (1910–1999), historyk
Hermann Voss (1894-1987), anatom
Heinrich Karl Walter (1898-1989), ekolog
Hans-Oskar Wilde (1907-1992), anglista (nie objął swojego stanowiska, w latach 1941–1945 powołany do wojska)
Reinhard Wittram (1902-1973), historyk

Zobacz też

Przypisy

↑ W hitlerowskim zakładzie "naukowym", w: Kronika Miasta Poznania nr 4/1976, s. 50
↑ Czesław Łuczak: Dzień po dniu w okupowanej Wielkopoce i Ziemi Łódzkiej (Kraj Warty). Kalendarium wydarzeń 1939–1945. Urząd Wojewódzki w Poznaniu, Poznań 1993, s. 129-130
↑ ^a ^b ^c ^d Tadeusz Klanowski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 1945-1964, Wydawnictwo UAM, Poznań, 1965, s.54-61
↑ Poznański Rocznik Archiwalno-Historyczny, rocznik VIII/IX (2001/2002), Stow. Archiwistów Polskich, Wartheland... s. 151-152; on-line: [1]

Bibliografia

Teresa Wróblewska: Die Reichsuniversitäten Posen, Prag und Strassburg als Modelle nationalsozialistischer Hochschulen in den von Deutschland besetzten Gebieten. Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2000, ISBN 83-7174-674-1
Informator na semestr letni 1941 (j. niem)
Informator na semestr zimowy 1941/42 (j. niem)
Informator na semestr letni 1942 (j. niem)
Informator na semestr zimowy 1942/43 (j. niem)
Informator na semestr letni 1943 (j. niem)
Informator na semestr zimowy 1943/44 (j. niem)
Informator na semestr letni 1944 (j. niem)
Informator na semestr zimowy 1944/45 (j. niem)

Linki zewnętrzne

Zdjęcie z uroczystości otwarcia Reichsuniversität Posen w kwietniu 1941 w NAC

[1] W hitlerowskim zakładzie "naukowym", w: Kronika Miasta Poznania nr 4/1976, s. 50

[2] Czesław Łuczak: Dzień po dniu w okupowanej Wielkopoce i Ziemi Łódzkiej (Kraj Warty). Kalendarium wydarzeń 1939–1945. Urząd Wojewódzki w Poznaniu, Poznań 1993, s. 129-130

[Klan-3] Tadeusz Klanowski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 1945-1964, Wydawnictwo UAM, Poznań, 1965, s.54-61

[4] Poznański Rocznik Archiwalno-Historyczny, rocznik VIII/IX (2001/2002), Stow. Archiwistów Polskich, Wartheland... s. 151-152; on-line: [1]

[1]

[2]

[3]

[4]