Rogatek (roślina)

Rogatek
Rogatek sztywny
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Rząd	rogatkowce
Rodzina	rogatkowate
Rodzaj	rogatek
Nazwa systematyczna
Ceratophyllum L. Sp. Pl. 2: 992. 1753; Gen. Pl. ed. 5, 428, 1754
Typ nomenklatoryczny
Ceratophyllum demersum L.

Zbiorowisko rogatka sztywnego w rzece Drawie w Złocieńcu

Rogatek (Ceratophyllum L.) – rodzaj roślin w rodzinie rogatkowatych. Jest jedynym żyjącym rodzajem tej rodziny. W zależności od ujęcia systematycznego zaliczanych jest tu od 3 do wielu gatunków, spotykanych na całym świecie z wyjątkiem obszarów okołobiegunowych.

Morfologia

Pokrój

Hydrofity całkowicie zanurzone w wodzie, o pędach długości do 80 cm, pozbawione korzeni, formujące pąki zimujące.

Liście

Silnie podzielone (1-4 razy), często sztywne i kruche, na brzegu ząbkowane. Wyrastają w okółkach po 6-8.

Kwiaty

Drobne, siedzące w kątach liści. Kwiaty są jednopłciowe – w kolejnych węzłach rozwijają się przemiennie kwiaty męskie i żeńskie. Pozbawione są okwiatu. Pręciki w liczbie 10–20 wyrastają spiralnie. Zalążnia jest górna, utworzona z 1 owocolistka, zwieńczona niewielkim, siedzącym znamieniem.

Owoce

Wyposażone w 2-3 kolce, zawierają pojedyncze nasiona.

Systematyka

Synonimy taksonomiczne

Dichotophyllum Moench, Hydroceratophyllon Séguier, Revatophyllum Röhling

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj należący do rodziny rogatkowatych (Ceratophyllaceae Gray ), rzędu rogatkowców, kladu magnoliowych w obrębie okrytonasiennych. Pozycja filogenetyczna rodzaju i rodziny jest problematyczna. Różne dane wskazują na to, że takson wyodrębnił się z okrytonasiennych przed rozdzieleniem linii rozwojowych dwuliściennych właściwych i jednoliściennych, ewentualnie, że rogatki stanowią klad bazalny w obrębie jednej lub drugiej z tych linii rozwojowych.

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), klasa Piperopsida Bartl., podklasa Nelumbonidae Takht., nadrząd Ceratophyllanae Takht. ex Reveal & Doweld, rząd rogatkowce (Ceratophyllales Bisch.), rodzina rogatkowate (Ceratophyllaceae Gray), podrodzina Ceratophylloideae (Gray) Arn., plemię Ceratophylleae Dumort., rodzaj rogatek (Ceratophyllum L.).

Gatunki

Wyróżnianych jest 6 gatunków (według niektórych źródeł nawet 30 na skutek podnoszenia do rangi gatunku jednostek niższej rangi):

• rogatek sztywny Ceratophyllum demersum L., Sp. Pl. 2: 992. 1753 – kosmopolityczny, występuje także w Polsce.
• rogatek skrzydełkowaty Ceratophyllum platyacanthum Cham., 1829 – znany z Europy i Azji, w Polsce bardzo rzadki.
• rogatek krótkoszyjkowy Ceratophyllum submersum L., 1763 – kosmopolityczny, występuje także w Polsce.
• Ceratophyllum echinatum A. Gray, Ann. Lyceum Nat. Hist. New York. 4: 49. 1837 – endemit północnoamerykański, występuje we wschodniej części kontynentu. Rzadki i tracący stanowiska.
• Ceratophyllum muricatum Cham., Linnaea. 4: 504. 1829 – występuje w Afryce, Azji i obu Amerykach.
• Ceratophyllum tanaiticum Sapegin, 1902 – znany z Rosji.

Oznaczanie gatunków występujących w Polsce

1. Liście miękkie, potrójnie podzielone, z 5-8 wąskimi odcinkami, rzadko ząbkowanymi – rogatek krótkoszyjkowy C. submersum.

1*. Liście sztywne, raz lub podwójnie podzielone, z 2-4 odcinkami, gęsto ząbkowanymi.

2. Owoc jajowaty z drobnymi guzkami u nasady, roślina pospolita, wykształca turiony, kwitnie i owocuje bardzo rzadko – rogatek sztywny C. demersum.

2*. Owoc z 2 długimi kolcami u nasady, połączonymi skrzydełkiem, roślina rzadka, nie wykształca turionów, kwitnie obficie – rogatek skrzydełkowaty C. platyacanthum.