Rogatek (roślina)
 Rogatek sztywny | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd |
Ceratophyllanae |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
rogatek |
| Nazwa systematyczna | |
| Ceratophyllum L. Sp. Pl. 2: 992. 1753; Gen. Pl. ed. 5, 428, 1754[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Rogatek (Ceratophyllum L.) – rodzaj roślin w rodzinie rogatkowatych. Jest jedynym żyjącym rodzajem tej rodziny. W zależności od ujęcia systematycznego zaliczanych jest tu od 3[4] do wielu gatunków[4]. Według The Plant List po weryfikacji wszystkich taksonów w obrębie tego rodzaju wyróżnić należy cztery gatunki[5][6]. Rośliny te spotykane są w wodach słodkich na całym świecie z wyjątkiem obszarów okołobiegunowych[4][6]. W Polsce występują trzy gatunki: rogatek sztywny C. demersum, krótkoszyjkowy C. submersum i skrzydełkowaty C. platyacanthum[7].
Rośliny te nie mają większego znaczenia ekonomicznego. Bywają uprawiane w akwariach i zbiornikach wodnych do natleniania wody. Czasem są też bardzo kłopotliwe, gdy w miejscach ekspansji lub inwazji intensywnie rozrastają się, utrudniając przepływ wód w kanałach żeglugowych lub zasilających elektrownie wodne[6]. Rośliny zapylane są przez wodę (hydrogamia) i nasiona przenoszone są także przez wodę[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Hydrofity całkowicie zanurzone w wodzie, o pędach długości do 80 cm, pozbawione korzeni, formujące pąki zimujące[4].
- Liście
- Silnie podzielone (1–4 razy), często sztywne i kruche[8], na brzegu ząbkowane. Wyrastają w okółkach po 6–8[4].
- Kwiaty
- Drobne, siedzące w kątach liści. Wsparte są okółkiem 8–15 równowąskich przysadek[6]. Kwiaty są jednopłciowe – w kolejnych węzłach rozwijają się przemiennie kwiaty męskie i żeńskie[4]. Kwiaty męskie występują skupione w główkach, kwiaty żeńskie – pojedynczo[2]. Pozbawione są okwiatu. Pręciki w liczbie (3) 10–20 (50) wyrastają spiralnie[4][6]. Pylniki są siedzące, otwierają się pęknięciami, łącznik między nimi jest przedłużony[6]. Zalążnia jest górna, utworzona z jednego owocolistka, zwieńczona wydłużoną szyjką z niewielkim, siedzącym znamieniem[4][6].
- Owoce
- Orzeszki z 2–3 kolcami i trwałą szyjką słupka[6], zawierające pojedyncze nasiona[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj z monotypowej rodziny rogatkowatych, mającej niejasną pozycję w systemie. Analizy molekularne wskazują najczęściej jej siostrzaną pozycję w stosunku do dwuliściennych właściwych eudicots. Z drugiej strony istnieją skamieniałości przedstawiające rośliny o pośrednich cechach między rogatkowatymi i zieleńcowcami Chloranthales[6]. Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI wieku potwierdzono w szeregu analiz bliskie pokrewieństwo rogatkowców z zieleńcowcami[9], w niektórych badaniach wręcz wskazywano na siostrzaną relację tych rzędów, mających tworzyć wspólny klad (np. badania DNA mitochondrialnego[10] oraz morfologii[11]). Yang i in. (2020) stwierdzili, że w czasie jury najpierw oddzieliły się linie rozwojowe jednoliściennych, następnie magnoliowych, w czasie późnej jury – zieleńcowców, rogatkowców i w końcu już w kredzie nastąpiło różnicowanie w obrębie dwuliściennych właściwych[12].
Dichotophyllum Moench, Hydroceratophyllon Séguier, Revatophyllum Röhling
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj należący do rodziny rogatkowatych (Ceratophyllaceae Gray), rzędu rogatkowców, kladu magnoliowych w obrębie okrytonasiennych[2]. Pozycja filogenetyczna rodzaju i rodziny jest problematyczna.
- Wykaz gatunków
Wyróżniane są cztery gatunki (według niektórych źródeł nawet 30 na skutek podnoszenia do rangi gatunku jednostek niższej rangi)[5]:
- Ceratophyllum demersum L. – rogatek sztywny – kosmopolityczny, występuje także w Polsce.
- Ceratophyllum platyacanthum Cham. – rogatek skrzydełkowaty – znany z Europy i Azji, w Polsce bardzo rzadki.
- Ceratophyllum submersum L. – rogatek krótkoszyjkowy – kosmopolityczny, występuje także w Polsce.
- Ceratophyllum muricatum Cham. – występuje w Afryce, Azji i obu Amerykach.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-27] (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-23].
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 385. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Ceratophyllum. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-26].
- ↑ a b c d e f g h i j Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 212. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 57, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Zeng Liping, Zhang Ning, Ma Hong, Advances and challenges in resolving the angiosperm phylogeny, „Biodiversity Science”, 22 (1), 2014, s. 21, DOI: 10.3724/SP.J.1003.2014.13189 [dostęp 2021-01-24] (ang.).
- ↑ Y. Qiu, L. Li, B. Wang, J. Xue, T.A. Hendry, R. Li, J.W. Brown, Y. Liu, G.T. Hudson, Z. Chen. Angiosperm phylogeny inferred from sequences of four mitochondrial genes. „J. Syst. Evol.”. 48, s. 391-425, 2010. DOI: 10.1111/j.1759-6831.2010.00097.x.
- ↑ P.K. Endress, J.A. Doyle. Reconstructing the ancestral angiosperm flower and its initial specializations. „Am. J. Bot.”. 96, s. 22-66, 2009.
- ↑ Lingxiao Yang i inni, Phylogenomic Insights into Deep Phylogeny of Angiosperms Based on Broad Nuclear Gene Sampling, „Plant Communications”, 1 (2), 2020, s. 100027, DOI: 10.1016/j.xplc.2020.100027, PMID: 33367231, PMCID: PMC7747974 [dostęp 2021-01-24] (ang.).