Rogatek (roślina)
| ||
 Rogatek sztywny | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Rząd | rogatkowce | |
| Rodzina | rogatkowate | |
| Rodzaj | rogatek | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Ceratophyllum L. Sp. Pl. 2: 992. 1753; Gen. Pl. ed. 5, 428, 1754[2] | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Ceratophyllum demersum L.[2] | ||
Rogatek (Ceratophyllum L.) – rodzaj roślin w rodzinie rogatkowatych. Jest jedynym żyjącym rodzajem tej rodziny. W zależności od ujęcia systematycznego zaliczanych jest tu od 3[3] do wielu gatunków[3]. Według The Plant List po weryfikacji wszystkich taksonów w obrębie tego rodzaju wyróżnić należy cztery gatunki[4][5]. Rośliny te spotykane są w wodach słodkich na całym świecie z wyjątkiem obszarów okołobiegunowych[3][5]. Nie mają większego znaczenia ekonomicznego. Bywają uprawiane w akwariach i zbiornikach wodnych do natleniania wody. Bywają też problematyczne gdy w miejscach ekspansji lub inwazji intensywnie się rozrastają utrudniając przepływ wód w kanałach żeglugowych lub zasilających elektrownie wodne[5]. Rośliny zapylane są przez wodę (hydrogamia) i nasiona przenoszone są także przez wodę[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Hydrofity całkowicie zanurzone w wodzie, o pędach długości do 80 cm, pozbawione korzeni, formujące pąki zimujące[3].
- Liście
- Silnie podzielone (1-4 razy), często sztywne i kruche[6], na brzegu ząbkowane. Wyrastają w okółkach po 6-8[3].
- Kwiaty
- Drobne, siedzące w kątach liści. Wsparte są okółkiem 8–15 równowąskich przysadek[5]. Kwiaty są jednopłciowe – w kolejnych węzłach rozwijają się przemiennie kwiaty męskie i żeńskie[3]. Kwiaty męskie występują skupione w główkach, kwiaty żeńskie – pojedynczo[1]. Pozbawione są okwiatu. Pręciki w liczbie (3) 10–20 (50) wyrastają spiralnie[3][5]. Pylniki są siedzące, otwierają się pęknięciami, łącznik między nimi jest przedłużony[5]. Zalążnia jest górna, utworzona z jednego owocolistka, zwieńczona wydłużoną szyjką z niewielkim, siedzącym znamieniem[3][5].
- Owoce
- Orzeszki z 2-3 kolcami i trwałą szyjką słupka[5], zawierające pojedyncze nasiona[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj z monotypowej rodziny rogatkowatych, mającej niejasną pozycję w systemie. Analizy molekularne wskazują najczęściej jej siostrzaną pozycję w stosunku do dwuliściennych właściwych eudicots. Z drugiej strony istnieją skamieniałości przedstawiające rośliny o pośrednich cechach między rogatkowatymi i zieleńcowcami Chloranthales[5]. Niektóre dane wskazują na to, że takson wyodrębnił się z okrytonasiennych przed rozdzieleniem linii rozwojowych dwuliściennych właściwych i jednoliściennych, ewentualnie, że rogatki stanowią klad bazalny w obrębie jednej lub drugiej z tych linii rozwojowych[3].
Dichotophyllum Moench, Hydroceratophyllon Séguier, Revatophyllum Röhling
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj należący do rodziny rogatkowatych (Ceratophyllaceae Gray ), rzędu rogatkowców, kladu magnoliowych w obrębie okrytonasiennych[1]. Pozycja filogenetyczna rodzaju i rodziny jest problematyczna.
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), klasa Piperopsida Bartl., podklasa Nelumbonidae Takht., nadrząd Ceratophyllanae Takht. ex Reveal & Doweld, rząd rogatkowce (Ceratophyllales Bisch.), rodzina rogatkowate (Ceratophyllaceae Gray), podrodzina Ceratophylloideae (Gray) Arn., plemię Ceratophylleae Dumort., rodzaj rogatek (Ceratophyllum L.)[7].
- Wykaz gatunków
Wyróżnianych są cztery gatunki (według niektórych źródeł nawet 30 na skutek podnoszenia do rangi gatunku jednostek niższej rangi)[4]:
- Ceratophyllum demersum L. – rogatek sztywny – kosmopolityczny, występuje także w Polsce.
- Ceratophyllum platyacanthum Cham. – rogatek skrzydełkowaty – znany z Europy i Azji, w Polsce bardzo rzadki.
- Ceratophyllum submersum L. – rogatek krótkoszyjkowy – kosmopolityczny, występuje także w Polsce.
- Ceratophyllum muricatum Cham. – występuje w Afryce, Azji i obu Amerykach.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-02].
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-23].
- ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 385. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Ceratophyllum. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-26].
- ↑ a b c d e f g h i j Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 212. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Ceratophyllum (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-23].
