Rozdepkowate
| Neritidae[1] | |||
| Rafinesque, 1815 | |||
 Clithon retropictum – przedstawiciel Neritidae, Japonia | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
Neritidae | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Nerita Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
| |||
Rozdepkowate (Neritidae) – szeroko rozprzestrzeniona rodzina małych, słodko-, słonawo- i słonowodnych ślimaków przodoskrzelnych. Obejmuje kilkaset gatunków, w tym około 110 gatunków słodkowodnych.
Etymologia nazwy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa naukowa pochodzi od rodzaju typowego tej rodziny (Nerita sp.) – i ma swe źródło w imieniu jednego z greckich bogów morza: Neritesa, syna Nereusa i okeanidy Doris, którego Afrodyta, z zemsty za to, że wolał pozostać w morskim królestwie rodziców zamiast towarzyszyć jej w drodze na Olimp, zamieniła w ślimaka[3]. Nazwa polska pochodzi od jedynego przedstawiciela tej rodziny występującego w Polsce – rozdepki rzecznej (Theodoxus fluviatilis)[4].
Cechy morfologiczne i anatomiczne[edytuj | edytuj kod]
Muszla grubościenna, półkolista, zbudowana z niewielu skrętów, z których ostatni jest rozdęty i znacznie większy niż poprzedzające. Bez dołka osiowego i przegród wewnętrznych, które są resorbowane w trakcie wzrostu. Powierzchnia muszli gładka lub żeberkowana, zwykle żywo ubarwiona. Otwór muszli półkolisty, brzeg kolumienkowy zgrubiały, ma postać szerokiej i płaskiej płytki, która bywa gładka lub ornamentowana. Wieczko wapienne, grube, o budowie spiralnej, zaopatrzone w wyrostek wewnętrzny służący jako miejsce przyczepu mięśnia. Ciało krępe, głowa duża, zaopatrzona w szeroki ryjek i parę długich, kurczliwych czułków. U nasady czułków, po stronie zewnętrznej osadzone są (na niewielkich słupkach) oczy. Noga szeroka i krótka, zwężona w tylnej części. Skrzele trójkątne, zbudowane z trzech rzędów blaszek. Nie posiadają szczęk właściwych i gruczołów ślinowych, radula typu rhipidoglossa. Jelito tylne przebija komorę dwuprzedsionkowego serca. Otwór odbytowy po prawej stronie jamy płaszczowej. Układ nerwowy prymitywny, unerwienie nogi drabinkowe. Rozdzielnopłciowe, układ rozrodczy samic złożony: podzielony na część przyjmującą nasienie i część wyprowadzającą jaja, w związku z czym każda samica posiada dwa lub nawet trzy (zależnie od gatunku) otwory płciowe. Samce można rozróżnić po tym, że posiadają z prawej strony głowy duże prącie[4][5].
Występowanie i biologia[edytuj | edytuj kod]
Przedstawiciele rodziny występują w wodach słodkich, słonawych i słonych stref klimatu umiarkowanego, subtropikalnego i tropikalnego. W Europie reprezentowane przez dwa rodzaje: Theodoxus i Smaragdia, z których w Polsce występuje tylko jeden gatunek: rozdepka rzeczna[4]. Zamieszkują litoral, są roślinożerne[4][5].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Zróżnicowana rodzina, obejmuje kilkaset gatunków, w tym około 110 gatunków słodkowodnych[4][5], zgrupowanych w kilkunastu rodzajach współczesnych oraz kilkunastu rodzajach kopalnych[2]. Według podziału zaproponowanego przez Boucheta i innych (2017) należące do niej gatunki zgrupowane są w cztery podrodziny[6]:
- Neritinae Rafinesque, 1815 – synonimy: Neritellinae Gray, 1847; Protoneritidae Kittl, 1899
- Neritininae Poey, 1852 – synonimy: Orthopomatini Gray, 1868; Stenopomatini Gray, 1868; Septariini Jousseaume, 1894; Theodoxinae Bandel, 2001
- Smaragdiinae H.B. Baker, 1923
- † Velatinae Bandel, 2001[7]
Najliczniej reprezentowane są rodzaje Nerita, Neritina, Smaragdia[5].
Wyróżniana przez Bouchet et al. 2005 kopalna podrodzina Neritariinae Wenz, 1938[8] została podniesiona do rangi rodziny (Neritariidae) przez Bouchet et al. 2017[6]. W bazie MolluscaBase takson Smaragdiinae traktowany jest jako synonim podrodziny Neritinae[2].
Wykorzystanie[edytuj | edytuj kod]
Niektóre gatunki są poławiane i wykorzystywane gospodarczo, jako pokarm, muszle wykorzystywane są do produkcji ozdób.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Neritidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f MolluscaBase eds., Neritidae Rafinesque, 1815, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-04-15] (ang.).
- ↑ Claudius Aelianus. De Natura Animalium. Ed. Friderico Jacobs apud Fridericum Fromannum, Jena, 1832; liber 14: 28. De Natura Animalium na Lacus Curtius
- ↑ a b c d e Piechocki A. 1979. Mięczaki (Mollusca), Ślimaki (Gastropoda) W: Fauna słodkowodna Polski 7. PWN, Warszawa; str. 163.
- ↑ a b c d Wąsowski R. 2000. Przewodnik: muszle. Multico Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o., Warszawa, ISBN 83-7073-250-X, str. 81.
- ↑ a b Philippe Bouchet i inni, Revised Classification, Nomenclator and Typification of Gastropod and Monoplacophoran Families, „Malacologia”, 61 (1–2), 2017, s. 1–526, DOI: 10.4002/040.061.0201 [dostęp 2024-03-27] (ang.).
- ↑ Bandel K., The history of Theodoxus and Neritina connected with description and systematic evaluation of related Neritimorpha (Gastropoda), „Mittelungen aus dem Geologisch-Palaontologischen Institut Universitat Hamburg”, 85, 2001, s. 65–164 [zarchiwizowane z adresu 2022-10-18].
- ↑ Bouchet P. i inni, Classification and nomenclator of gastropod families, „Malacologia: International Journal of Malacology”, 47 (1–2), Hackenheim, Germany: ConchBooks, 2005, s. 245.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Neritidae w bazie AnimalBase Uniwersytet w Getyndze, dostęp: 25 maja 2014.
- Neritidae w bazie NCBI dostęp: 25 maja 2014.
- Neritidae w WoRMS World Register of Marine Species, dostęp: 25 maja 2014.