Rozella królewska

Rozella królewska
	Platycercus elegans
	(J.F. Gmelin, 1788)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugi wschodnie
Podrodzina	damy
Plemię	Platycercini
Rodzaj	Platycercus
Gatunek	rozella królewska
Synonimy
	Psittacus elegans J.F. Gmelin, 1788; Psittacus pennantii Latham, 1790; Platycercus Adelaidae Gould, 1841; Platycercus elegans fleurieuensis Ashby, 1917;
	Psittacus elegans J.F. Gmelin, 1788; Psittacus pennantii Latham, 1790; Platycercus Adelaidae Gould, 1841; Platycercus elegans fleurieuensis Ashby, 1917;
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rozella królewska^[6] (Platycercus elegans) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae), zamieszkujący wschodnią i południową Australię bez Tasmanii. Introdukowany również na Nową Zelandię i wyspę Norfolk^[7]^[8]. Nie jest zagrożony wyginięciem. Często spotykany w hodowlach. Popularna wśród hodowców nazwa – penanta lub pennanta.

Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje siedem podgatunków P. elegans^[9]:

P. e. nigrescens E.P. Ramsay, 1888 – północno-wschodni Queensland
P. e. filewoodi McAllan & Bruce, 1989 – wschodnio-środkowy Queensland
P. e. elegans (J.F. Gmelin, 1788) – rozella królewska^[6] – południowo-wschodni Queensland do południowo-wschodniej Australii Południowej
P. e. melanopterus North, 1906 – Wyspa Kangura u południowego wybrzeża Australii
P. e. adelaidae Gould, 1840 – od półwyspu Fleurieu i gór Mount Lofty Ranges po Mid North (południowo-wschodnia Australia Południowa)
P. e. subadelaidae Mathews, 1912 – południowa część Gór Flindersa (południowo-wschodnia Australia Południowa)
P. e. flaveolus Gould, 1837 – rozella żółta^[6] – Nowa Południowa Walia wzdłuż rzeki Murray

Rozella żółta (P. e. flaveolus) często bywała uznawana za osobny gatunek^[2]. Podgatunek subadelaidae bywał wydzielany do osobnego gatunku wraz z taksonem adelaidae (jako P. adelaidae)^[10]. Takson adelaidae przez pewien czas był uznawany nie za podgatunek, ale za formę pośrednią pomiędzy podgatunkami subadelaidae i fleurieuensis^[7]; w 2022 roku przywrócono mu status podgatunku, a fleurieuensis uznano za jego młodszy synonim^[4]^[9].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Wygląd zewnętrzny: Intensywne, czerwono-niebieskie upierzenie. Płeć trudno rozróżnialna, wybarwienie bardzo podobne, samica ma nieco mniejszą od samca głowę oraz węższą nasadę dzioba. Upierzenie młodych ptaków jest głównie zielone, zmiana barw na dorosłe następuje po ok. 13–15 miesiącach.
Długość ciała: ok. 32–37 cm
Masa ciała: ok. 130 g
Długość życia: ok. 25–35 lat
Zachowanie: Żyje w parach lub w małych stadach. Pozostaje przez cały rok na tym samym terenie. Młode osobniki koczują w grupach do 30 ptaków.

Środowisko[edytuj | edytuj kod]

Lasy eukaliptusowe, zadrzewienia i ogrody do wysokości 1900 m n.p.m.

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Zjada głównie nasiona traw, krzewów i drzew (zwłaszcza eukaliptusów i akacji), ale też owoce, nektar, owady i ich larwy.

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Gniazdo: W szczelinie drzewa.
Jaja: Samica składa 5–8 jaj.
Wysiadywanie: Jaja są wysiadywane przez ok. 3 tygodnie.
Pisklęta: Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 4 tygodniach, przez kolejne 3–4 tygodnie są jeszcze dokarmiane przez rodziców.

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje rozellę królewską za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 2005 roku, kiedy to po raz pierwszy sklasyfikowano ją w obecnym ujęciu systematycznym. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako zazwyczaj pospolity lub bardzo liczny. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy ze względu na postępujące niszczenie siedlisk^[5]. Status introdukowanej populacji z Nowej Zelandii jest niepewny, być może wymarła^[8]. Gatunek został ujęty w Załączniku II konwencji CITES^[11].

Hodowla[edytuj | edytuj kod]

Penanty należą do najpopularniejszych papug hodowanych w niewoli. Ze względu na niezależny charakter częściej niż w domach trzymane są w wolierach ogrodowych. Pozwala na to ich stosunkowo duża odporność na niskie temperatury.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Platycercus elegans, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Crimson Rosella (Platycercus elegans). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
↑ ^a ^b D. Lepage: Crimson Rosella Platycercus elegans. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-30]. (ang.).
↑ ^a ^b A. Black, G. Johnston, D. Donato, G. Dare & B. Blaylock. Plumage diversity in the Adelaide Rosella: a case for taxonomic revision. „South Australian Ornithologist”. 47 (1), s. 1–21, 2022. (ang.).
↑ ^a ^b Platycercus elegans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Platycercini Selby, 1836 (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-19].
↑ ^a ^b Collar, N. & G.M. Kirwan: Crimson Rosella (Platycercus elegans), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.criros2.01. (ang.).
↑ ^a ^b Galbraith, J.A.: Crimson rosella. [w:] New Zealand Birds Online [on-line]. 2013. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-01-30]. (ang.).
↑ Adelaide Rosella (Platycercus adelaidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-23)]. (ang.).
↑ Platycercus elegans. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Rozella królewska (Platycercus elegans). [w:] Portal hodowców ptaków ozdobnych www.ptakiozdobne.pl [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-16)]. (ang.).
Crimson Rosella (Platycercus elegans). [w:] Parrot Encyclopedia [on-line]. World Parrot Trust. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).

[itis-1] Platycercus elegans, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] Crimson Rosella (Platycercus elegans). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).

[avibase-3] D. Lepage: Crimson Rosella Platycercus elegans. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-30]. (ang.).

[black-4] A. Black, G. Johnston, D. Donato, G. Dare & B. Blaylock. Plumage diversity in the Adelaide Rosella: a case for taxonomic revision. „South Australian Ornithologist”. 47 (1), s. 1–21, 2022. (ang.).

[iucn-5] Platycercus elegans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-6] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Platycercini Selby, 1836 (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-19].

[botw-7] Collar, N. & G.M. Kirwan: Crimson Rosella (Platycercus elegans), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.criros2.01. (ang.).

[nz-8] Galbraith, J.A.: Crimson rosella. [w:] New Zealand Birds Online [on-line]. 2013. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-01-30]. (ang.).

[ibc1-10] Adelaide Rosella (Platycercus adelaidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-23)]. (ang.).

[cites-11] Platycercus elegans. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]