Rutewka orlikolistna

Rutewka orlikolistna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	rutewka
Gatunek	rutewka orlikolistna
	Nazwa systematyczna
	Thalictrum aquilegiifolium L.; Sp. pl. 1:547. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rutewka orlikolistna (Thalictrum aquilegiifolium L.) – gatunek roślin z rodziny jaskrowatych. Występuje w Azji (na znacznych obszarach Rosji, w Chinach, Japonii, Turcji) oraz na prawie całym obszarze Europy^[3] Jest pospolity w całej Polsce, jest również uprawiany^[4].

Morfologia

Pokrój: Roślina wieloletnia z trwałym kłączem, rosnąca pojedynczo lub w kępkach.
Łodyga: Naga, dołem pojedyncza, górą rozgałęziająca się łodyga wyrasta najczęściej na wysokość 50–100 cm. Jednak jej wysokość bardzo zależy od warunków środowiska. W trudnym wysokogórskim środowisku Tatr może mieć tylko kilka cm wysokości, w dobrych warunkach na niżu może osiągnąć nawet 150 cm.
Liście: Na jednej łodydze występuje od 2 do 4 kilkakrotnie pierzasto dzielonych liści, osadzonych naprzemianlegle. Liście mają ogonki liściowe. Dolne liście tworzą w nasadzie pochewkę otaczającą łodygę, górne mają wąski, błoniasty przylistek na rozgałęzieniach ogonka.
Kwiaty: Wyrastają na długich szypułkach z kątów liści i zebrane są w kwiatostan typu wiecha. Pojedyncze kwiatki są drobne, składają się z 4 działek, kilku słupków i bardzo wielu pręcików. Kwiatostany mają kolor biały lub różowofioletowy. Płatki korony opadają szybko. Kwiaty bez miodników. Największą ozdobą kwiatów są fioletowe lub fioletowo-różowe pręciki, górą maczugowato zgrubione, które wyglądają, jak puszysta kulka.
Owoc: Trójkanciaste, oskrzydlone niełupki na długich trzonkach.

Pokrój
Liść
Kwiatostan
Owoce

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Wydziela, szczególnie pod wieczór, przyjemny i bardzo silny zapach, podobny do zapachu konwalii. Jej przedsłupne kwiaty zapylane są przez owady lub przez wiatr, mogą być również samopylne^[5]. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w wilgotnych lasach i małych zaroślach, na łąkach, nad potokami w ziołoroślach. W Tatrach jest rośliną pospolitą, dochodzi do wysokości 1827 m n.p.m. Jest gatunkiem charakterystycznym dla klasy (Cl.) Betulo-Adenostyletea^[6].

Zastosowanie i uprawa

Jest uprawiana jako roślina ozdobna na rabatach. Jest w pełni mrozoodporna, może rosnąć na stanowisku słonecznym lub półcienistym, na przepuszczalnej glebie^[7]. Rozmnaża się przez podział rozrośniętych kęp wczesną wiosną lub przez wysiew nasion jesienią^[7].
Liści tej rośliny używano dawniej do barwienia wełny na żółto^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

Bibliografia

Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).

[3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[4] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[A-5] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[6] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[E-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]