Jaskrowce
| ||
 Ranunculus cortusifolius | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Rząd | jaskrowce | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Ranunculales Dumort. Anal. Fam. Pl.: 44. 1829 | ||
Jaskrowce (Ranunculales Dumort.) – grupa roślin okrytonasiennych stanowiąca klad i rząd w systemach klasyfikacyjnych. Przeważnie są to rośliny zielne, rzadziej drzewa i krzewy (w drewnie zawsze obecne są naczynia). Należy tu (według APweb) 7 rodzin zawierających 199 rodzajów z 4445 gatunkami[1].
Spis treści
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny zielne, rzadziej krzewy, niewielkie drzewa i pnącza[2].
- Liście
- Zwykle skrętoległe, często podzielone lub głęboko wcinane, rzadziej liście o blaszkach całych, na brzegu zwykle piłkowane[1].
- Kwiaty
- Zwykle promieniste, tylko u niektórych owadopylnych wyewoluowały kwiaty grzbieciste[2]. Listki okwiatu są umieszczone w jednym lub dwóch okółkach, zróżnicowane na kielich i koronę. Płatki korony są zawsze wolne. Pręciki są liczne, zwykle wolne. Owocolistki są zamknięte, zwykle także liczne i wolne (słupkowie apokarpiczne), skrętolegle umieszczone na wydłużonym dnie kwiatowym[2].
- Owoce
- Najczęściej mieszek[2], rzadziej jednonasienny orzeszek lub jagoda[1].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Relacje filogenetyczne między rodzinami w obrębie rzędu są dobrze poznane i stabilne od lat 90. XX wieku, potwierdzone w szeregu analiz molekularnych w początkach XXI wieku. W kolejnych edycjach systemów APG (1998, 2003, 2009, 2016) nie zachodziły w jego obrębie istotne zmiany. Najstarszą linią rozwojową w obrębie rzędu, siostrzaną dla wszystkich pozostałych rodzin są olszankowate Eupteleaceae. Na podstawie analiz molekularnych[3] datowano zróżnicowanie rodzin w obrębie tego rzędu na okres wcześniejszy niż 105 milionów lat temu i tylko rozdzielenie berberysowatych Berberidaceae i jaskrowatych Ranunculaceae nastąpić miało później, być może dopiero 90 milionów lat temu. Znaleziska skamieniałości roślin klasyfikowanych jako Potomacapnos (dymnicowe) datowanych na 120 milionów lat temu i Leefructus (jaskrowate) datowanych na 125,8–123 miliony lat temu wskazuje na bardzo szybką dywersyfikację w obrębie tego rzędu, która nastąpiła w ciągu ok. 5 milionów lat przed 123 milionami lat temu[1][4].
Pozycja i podział według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja w kladogramie dwuliściennych właściwych
Rząd jest najstarszą linią rozwojową tj. kladem bazalnym dwuliściennych właściwych:
| ← |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Powiązania filogenetyczne rodzin zaliczanych do jaskrowców według APweb
| jaskrowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pozycja i podział w systemie Reveala (1999)[edytuj | edytuj kod]
Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Ranunculopsida, podklasa jaskrowe, nadrząd Ranunculanae, rząd jaskrowce[5].
- Rodzina: Hydrastidaceae Martynov, Tekhno-Bot. Slovar: 318 1820 – gorzknikowate
- Rodzina: Ranunculaceae Juss., Gen. Pl.: 231 nom. cons. 1789 – jaskrowate
Podział według systemu Cronquista (1981)[edytuj | edytuj kod]
- Rodzina: Berberidaceae – berberysowate
- Rodzina: Circaeasteraceae
- Rodzina: Coriariaceae – garbownikowate
- Rodzina: Lardizabalaceae – krępieniowate
- Rodzina: Menispermaceae – miesięcznikowate
- Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate
- Rodzina: Sabiaceae – sabiowate
- Rodzina: Sargentodoxaceae
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2017-02-09].
- ↑ a b c d Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 322. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Anderson, C. L., Bremer, K., & Friis, E. M. 2005. Dating phylogenetically basal eudicots using rbcL sequences and multiple fossil reference points. American J. Bot. 92: 1737-1748
- ↑ Wang, W., Dilcher, D. L., Sun, G., Wang, H.-S., & Chen, Z.-D. 2016. Accelerated evolution in the early angiosperms: Evidence from ranunculalean phylogeny by integrating living and fossil data. J. Syst. Evol. 54: 336-341
- ↑ Crescent Bloom: Ranunculales (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-02].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 83-01-10951-3.
