Jaskrowce

	Jaskrowce
	Jaskrowce
	; Ranunculus cortusifolius
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Rząd	jaskrowce
	Nazwa systematyczna
	Ranunculales Dumort.; Anal. Fam. Pl.: 44. 1829
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Sasanka zwyczajna

Przylaszczka pospolita

Jaskrowce (Ranunculales Dumort.) – grupa roślin okrytonasiennych stanowiąca klad i rząd w systemach klasyfikacyjnych. Przeważnie są to rośliny zielne, rzadziej drzewa i krzewy (w drewnie zawsze obecne są naczynia). Należy tu (według APweb) 7 rodzin zawierających 199 rodzajów z 4445 gatunkami^[1].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Mak wschodni

Glistnik jaskółcze ziele

Mahonia pospolita

Pokrój: Rośliny zielne, rzadziej krzewy, niewielkie drzewa i pnącza^[2].
Liście: Zwykle skrętoległe, często podzielone lub głęboko wcinane, rzadziej liście o blaszkach całych, na brzegu zwykle piłkowane^[1].
Kwiaty: Zwykle promieniste, tylko u niektórych owadopylnych wyewoluowały kwiaty grzbieciste^[2]. Listki okwiatu są umieszczone w jednym lub dwóch okółkach, zróżnicowane na kielich i koronę. Płatki korony są zawsze wolne. Pręciki są liczne, zwykle wolne. Owocolistki są zamknięte, zwykle także liczne i wolne (słupkowie apokarpiczne), skrętolegle umieszczone na wydłużonym dnie kwiatowym^[2].
Owoce: Najczęściej mieszek^[2], rzadziej jednonasienny orzeszek lub jagoda^[1].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Relacje filogenetyczne między rodzinami w obrębie rzędu są dobrze poznane i stabilne od lat 90. XX wieku, potwierdzone w szeregu analiz molekularnych w początkach XXI wieku. W kolejnych edycjach systemów APG (1998, 2003, 2009, 2016) nie zachodziły w jego obrębie istotne zmiany. Najstarszą linią rozwojową w obrębie rzędu, siostrzaną dla wszystkich pozostałych rodzin są olszankowate Eupteleaceae. Na podstawie analiz molekularnych^[3] datowano zróżnicowanie rodzin w obrębie tego rzędu na okres wcześniejszy niż 105 milionów lat temu i tylko rozdzielenie berberysowatych Berberidaceae i jaskrowatych Ranunculaceae nastąpić miało później, być może dopiero 90 milionów lat temu. Znaleziska skamieniałości roślin klasyfikowanych jako Potomacapnos (dymnicowe) datowanych na 120 milionów lat temu i Leefructus (jaskrowate) datowanych na 125,8–123 miliony lat temu wskazuje na bardzo szybką dywersyfikację w obrębie tego rzędu, która nastąpiła w ciągu ok. 5 milionów lat przed 123 milionami lat temu^[1]^[4].

Pozycja i podział według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w kladogramie dwuliściennych właściwych

Rząd jest najstarszą linią rozwojową tj. kladem bazalnym dwuliściennych właściwych:

←

jaskrowce Ranunculales

srebrnikowce Proteales

trochodendronowce Trochodendrales

bukszpanowce Buxales

parzeplinowce Gunnerales

ukęślowce Dilleniales

skalnicowce Saxifragales

	winoroślowce Vitales

→	klad różowych

Berberidopsidales

sandałowce Santalales

	goździkowce Caryophyllales

→	klad astrowych

Powiązania filogenetyczne rodzin zaliczanych do jaskrowców według APweb

jaskrowce

olszankowate Eupteleaceae

makowate Papaveraceae

	krępieniowate Lardizabalaceae

	Circaeasteraceae

miesięcznikowate Menispermaceae

	berberysowate Berberidaceae

	jaskrowate Ranunculaceae

Pozycja i podział w systemie Reveala (1999)[edytuj | edytuj kod]

Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Ranunculopsida, podklasa jaskrowe, nadrząd Ranunculanae, rząd jaskrowce^[5].

Wykaz rodzin:

Hydrastidaceae Martynov, Tekhno-Bot. Slovar: 318 1820 – gorzknikowate
Ranunculaceae Juss., Gen. Pl.: 231 nom. cons. 1789 – jaskrowate

Podział według systemu Cronquista (1981)[edytuj | edytuj kod]

Wykaz rodzin:

Berberidaceae – berberysowate
Circaeasteraceae
Coriariaceae – garbownikowate
Lardizabalaceae – krępieniowate
Menispermaceae – miesięcznikowate
Ranunculaceae – jaskrowate
Sabiaceae – sabiowate
Sargentodoxaceae

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2017-02-09].
↑ ^a ^b ^c ^d Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 322. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Anderson, C. L., Bremer, K., & Friis, E. M. 2005. Dating phylogenetically basal eudicots using rbcL sequences and multiple fossil reference points. American J. Bot. 92: 1737-1748
↑ Wang, W., Dilcher, D. L., Sun, G., Wang, H.-S., & Chen, Z.-D. 2016. Accelerated evolution in the early angiosperms: Evidence from ranunculalean phylogeny by integrating living and fossil data. J. Syst. Evol. 54: 336-341
↑ Crescent Bloom: Ranunculales (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-02].

[apweb-1] Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2017-02-09].

[szweyk-2] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 322. ISBN 83-214-1305-6.

[3] Anderson, C. L., Bremer, K., & Friis, E. M. 2005. Dating phylogenetically basal eudicots using rbcL sequences and multiple fossil reference points. American J. Bot. 92: 1737-1748

[4] Wang, W., Dilcher, D. L., Sun, G., Wang, H.-S., & Chen, Z.-D. 2016. Accelerated evolution in the early angiosperms: Evidence from ranunculalean phylogeny by integrating living and fossil data. J. Syst. Evol. 54: 336-341

[5] Crescent Bloom: Ranunculales (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-02].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]