Rzęsa drobna

Rzęsa drobna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	rzęsowe
Rodzaj	rzęsa
Gatunek	rzęsa drobna
	Nazwa systematyczna
	Lemna minor L.; Sp. pl. 2:970. 1753
Synonimy
	Hydrophace minor (L.) Bubani; Lemna conjugata Willd. ex Schleid.; Lemna obcordata Bojer; Lemna ovata A.Br. ex C.Krauss; Lemna palustris Haenke ex Mert. & W.D.J.Koch; Lemna rwandensis De Sloover; Lemna vulgaris (Lam.) Lam.; Lenticula minima (Chev.) Kurz; Lenticula minor (L.) Scop.; Lenticula palustris Garsault; Lenticula vulgaris Lam.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rzęsa drobna, rzęsa mniejsza (Lemna minor L.) – gatunek byliny należący do rodziny obrazkowatych (według systemu Reveala) lub odrębnej rodziny rzęsowatych. Jest jedną z najmniejszych roślin naczyniowych.

Rozmieszczenie geograficzne

Pierwotnie ten kosmopolityczny gatunek występował tylko w Europie i Azji, obecnie występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce jest rośliną pospolitą.

Morfologia

Pęd: Małe okrągłe człony pędowe (średnica do 3 mm), pojedynczy korzeń. Pędy są spłaszczone i kształtem przypominają liście. Skórzaste człony pływają po powierzchni wody. Od góry i z dołu są zielone, dolna ich strona może przybierać fioletową barwę dzięki zawartości antocyjanów, co da się zaobserwować jedynie po wyschnięciu. Rozmnaża się głównie wegetatywnie przez członkowanie pędów.

Kwiaty: Bardzo zredukowane, bez okwiatu, jednopłciowe. Kwiaty żeńskie składają się tylko z jednego słupka, kwiaty męskie z dwóch pręcików. Powstają z pojedynczego, rzadko dwóch, woreczkowatych zagłębień u nasady i z boku członu^[5]. Tworzą się jednak bardzo rzadko i przeważnie są płonne. Kwitną w kwietniu, zapylanie głównie przez aerogamię i hydrogamię.

Owoc: Suchy, niepękający. Owoce wraz z całymi roślinami rozsiewane są przez ptaki wodne (zoochoria).

Widok z góry
Widok z góry
Widok z góry, z boku i od spodu
Wielkość rośliny

Ekologia

Hydrofit. Występuje w wodach stojących, przeważnie w niedużych zbiornikach wodnych (starorzecza, stawy, sadzawki, doły potorfowe). W wodach płynących tylko przy brzegu, wśród roślinności. Roślina nitrofilna, dobrze znosząca zanieczyszczenia ściekami komunalnymi. Najczęściej występuje w wodach o dużej zawartości substancji organicznych (eutroficznych). Uczestniczy w procesie zarastania zbiorników wodnych już od początkowych stadiów. Wytwarza dużą ilość szybko rozkładającej się biomasy, wpływając na eutrofizację. Pod wpływem prądów wody i wiatru przemieszcza się, zajmując sąsiednie zbiorniki. Po wyschnięciu zbiornika wytrzymuje przez jakiś czas, wegetując na mokrym dnie. Znosi zacienienie. Zimuje na dnie zbiornika wodnego, albo wmarznięta w lód. Często tworzy jednogatunkowe skupiska, zarastając powierzchnię wody tak gęstym kożuchem, że nie dopuszcza w ogóle do rozwoju roślinności podwodnej. Rośnie też w zbiorowiskach szuwarowych, zbiorowiskach drobnego pleustonu i innych. Rzadko występuje w zbiorowiskach trzciny pospolitej. Jest gatunkiem charakterystycznym dla zbiorowisk pleustonowych (klasa Lemnetea minoris).

W jeziorach środkowej i zachodniej Europy występuje w wodach o różnym stanie ekologicznym, ale jest jednym z gatunków najczęściej spotykanych w wodach o słabszym stanie^[6].

Zastosowanie

Roślina jadalna

Rzęsa drobna spożywana jest w niektórych krajach Azji i Ameryki Północnej, stosowana jest jako dodatek do sałatek i zup^[7].

Roślina pastewna

Do niedawna była wykorzystywana w Polsce jako naturalny pokarm dla kaczek i gęsi, a także dla świń^[8].

Ponieważ z rzęsy pozyskuje się więcej białka z metra kwadratowego niż z soi, bywa uprawiana na skalę masową, przede wszystkim na paszę dla ryb hodowlanych, bydła, owiec, świń, drobiu i królików^[9]. W uprawie przemysłowej uzyskuje się rocznie przeciętnie około 10–20 ton suchej masy rzęsy z hektara, jednak w odpowiednich warunkach klimatycznych i przy dużym nawożeniu plony sięgają nawet 44 ton^[9].

Prowadzone są badania nad szerszym wykorzystaniem rzęsy do produkcji pasz o dużej zawartości białka^[10]^[11].

Akwarystyka

Bywa wykorzystywana jako pokarm dla ryb roślinożernych (np. z rodziny żyworódkowatych)^[12] i roślina ocieniająca wnętrze zbiornika^[13]. Zwykle jednak uznawana jest w akwarystyce za chwast, z powodu bardzo szybkiego rozmnażania wegetatywnego – wprowadzona w niewielkiej ilości potrafi zarosnąć powierzchnię przeciętnego akwarium w ciągu tygodnia^[14]. Pokrycie zbiornika gęstym kożuchem odciąć może światło na tyle znacząco, że prowadzić może do obumierania roślin zanurzonych, ubożenia wody w tlen, w tym powstawania przyduchy groźnej dla ryb i innych zwierząt^[15]. Rzęsa w zbiornikach wymaga w efekcie regularnego usuwania^[14].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-23] (ang.).
↑ ^a ^b Lemna minor L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-01].
↑ Lemna minor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ SlavomilS. Hejný SlavomilS., BohumilB. Slavík BohumilB. (red.), Květena České socialistické republiky, wyd. Vyd. 1, Praha: Academia, 1988, s. 286, ISBN 978-80-200-1824-3, OCLC 19258862 .
↑ SandraS. Poikane SandraS. i inni, Macrophyte assessment in European lakes: Diverse approaches but convergent views of ‘good’ ecological status, „Ecological Indicators”, 94, 2018, s. 185–197, DOI: 10.1016/j.ecolind.2018.06.056 (ang.).
↑ B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 530. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).
↑ SławomirS. Głuszek SławomirS., Nowa roślina wysokobiałkowa. Dlaczego zyskuje na rynku europejskim? [online], AgroFakt.pl, 7 maja 2023 [dostęp 2023-11-05] .
↑ ^a ^b John W. Cross: The Charms of Duckweed. The Missouri Botanical Garden, 2002. [dostęp 2011-01-10].
↑ Białkowa pasza z rzęsy wodnej? [online], eko-uprawy.pl, 9 września 2019 [dostęp 2023-11-05] .
↑ AnnaA. Czasak AnnaA., Niderlandzki pomysł na białko [online], Agronomist, 29 marca 2021 [dostęp 2023-11-05] .
↑ Rzęsa wodna jako pokarm [online], akwarysta.eu [dostęp 2023-11-05] .
↑ DarekD. Firlej DarekD., Rośliny w akwarium. Cz. 2, t. 1, Warszawa: Magazyn Akwarium, 2007, s. 141-142, ISBN 978-83-60984-00-0 .
↑ ^a ^b PeterP. Hiscock PeterP., Encyclopedia of aquarium plants, New York: Barron's Educational Seriec, Inc., 2003, s. 167, ISBN 978-0-7641-5521-5 .
↑ HubertH. Zientek HubertH., Rośliny w oczkach wodnych, Warszawa: Medical Tribune Polska, 2008, s. 53, ISBN 978-83-60135-40-2 .

Bibliografia

František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: PWN, 1996. ISBN 83-01-00566-1.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-23] (ang.).

[powo-3] Lemna minor L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-01].

[iucn-4] Lemna minor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[kvetena-5] SlavomilS. Hejný SlavomilS., BohumilB. Slavík BohumilB. (red.), Květena České socialistické republiky, wyd. Vyd. 1, Praha: Academia, 1988, s. 286, ISBN 978-80-200-1824-3, OCLC 19258862 .

[poikane-6] SandraS. Poikane SandraS. i inni, Macrophyte assessment in European lakes: Diverse approaches but convergent views of ‘good’ ecological status, „Ecological Indicators”, 94, 2018, s. 185–197, DOI: 10.1016/j.ecolind.2018.06.056 (ang.).

[grabowska-7] B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 530. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).

[8] SławomirS. Głuszek SławomirS., Nowa roślina wysokobiałkowa. Dlaczego zyskuje na rynku europejskim? [online], AgroFakt.pl, 7 maja 2023 [dostęp 2023-11-05] .

[mobot-9] John W. Cross: The Charms of Duckweed. The Missouri Botanical Garden, 2002. [dostęp 2011-01-10].

[10] Białkowa pasza z rzęsy wodnej? [online], eko-uprawy.pl, 9 września 2019 [dostęp 2023-11-05] .

[11] AnnaA. Czasak AnnaA., Niderlandzki pomysł na białko [online], Agronomist, 29 marca 2021 [dostęp 2023-11-05] .

[12] Rzęsa wodna jako pokarm [online], akwarysta.eu [dostęp 2023-11-05] .

[firlej-13] DarekD. Firlej DarekD., Rośliny w akwarium. Cz. 2, t. 1, Warszawa: Magazyn Akwarium, 2007, s. 141-142, ISBN 978-83-60984-00-0 .

[hiscock-14] PeterP. Hiscock PeterP., Encyclopedia of aquarium plants, New York: Barron's Educational Seriec, Inc., 2003, s. 167, ISBN 978-0-7641-5521-5 .

[15] HubertH. Zientek HubertH., Rośliny w oczkach wodnych, Warszawa: Medical Tribune Polska, 2008, s. 53, ISBN 978-83-60135-40-2 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]