Samson i Dalila (obraz Antoona van Dycka z 1620)

Samson i Dalila

Simson, slapend in Delila's schoot

Autor	Antoon van Dyck
Data powstania	1618–1620
Medium	olej na płótnie
Wymiary	149 × 229,5 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Londyn
Lokalizacja	Dulwich Picture Gallery

Samson i Dalila autorstwa Jacoba Mathama z 1613, 38 × 44 cm, Rockox House, Antwerpia

Samson i Dalila (niderl. Simson, slapend in Delila's schoot, worden de haren afgeknipt) – obraz flamandzkiego malarza okresu baroku Antoona van Dycka, znajdujący się w londyńskiej Dulwich Picture Gallery (nr inw. DPG127).

Geneza obrazu

Temat obrazu został zaczerpnięty ze Starego Testamentu z Księgi Sędziów. Ilustruje finał historii filistynki Dalili i zakochanego w niej mocarza Samsona. Dalila była wysłanniczką Filistynów. Miała dowiedzieć się, gdzie tkwi przyczyna niezwyciężonej siły Samsona i wydać go jego wrogom. Po trzykrotnej próbie wyciągnięcia tajemnicy od zakochanego Samsona, w końcu Dalili udaje się odkryć tajemnicy siły mężczyzny:

...wówczas otworzył przed nią całe swoje serce i wyznał jej: „Głowy mojej nie dotknęła nigdy brzytwa, albowiem od łona matki jestem Bożym nazirejczykiem. Gdyby mnie ogolono, siła moja odejdzie, osłabnę i stanę się zwykłym człowiekiem”. Dalila zrozumiawszy, że jej otworzył całe swe serce, posłała po władców filistyńskich z wiadomością: „Przyjdźcie jeszcze raz, gdyż otworzył mi całe swoje serce”. Przyszli więc do niej władcy filistyńscy, niosąc srebro w swoich rękach. Tymczasem uśpiła go na kolanach i przywołała jednego z mężczyzn, aby mu ogolił siedem splotów na głowie. (...) Wówczas Filistyni pojmali go, wyłupili mu oczy i zaprowadzili do Gazy, gdzie przykuty dwoma łańcuchami z brązu musiał w więzieniu mleć ziarno. (Sdz 16:17-21)

Opis obrazu

Artysta przedstawia chwilę, gdy uśpionego Samsona dopada jeden z Filistynów i przygotowuje się do obcięcia mu włosów. Mocarz spoczywa na kolanach Dalili, która gestem lewej ręki nakazuje zachowanie ciszy, a drugą wskazuje na włosy mocarza. Scena rozgrywa się w otwartej loggi. Napięcie budują obecne wokół postacie: z prawej strony dwie służące, gdzie u starszej rysuje się podniecenie i ciekawość następstw wydarzeń, a u młodszej przerażenie. Z lewej strony widać przyczajonych żołnierzy filistyńskich nad którymi kłębią się ciemne chmury. Nad postacią śpiącego Samsona góruje postać balwierza trzymającego w ręce ledwie widoczny nóż. Według niektórych przekładów Biblii aktu ścięcia włosów dokonała sama Dalila.

Inspiracje

Antoon van Dyck namalował kilka obrazów, których tematyka została zaczerpnięta ze Starego Testamentu, m.in. dwie wersje o Samsonie i Dalili oraz płótno Zuzanna i starcy. Pierwsza wersja o Samsonie nosi wyraźne wpływy dwóch wielkich malarzy: Rubensa i Tycjana. Choć układ postaci jest bardzo zbliżony do dzieła Samson i Dalila Rubensa to bezpośrednią inspiracją jest grafika Jacoba Mathama z 1613 roku. W postaci kobiety można znaleźć echa tradycji weneckiego malarstwa, głównie aktów prostytutek. Dalila ma na sobie tradycyjny makijaż paryskiej prostytutki: kredowo-białą karnację i mocno różowe policzki.

Technika

Van Dyck poprzez zygzakowatą kompozycję postaci uzyskuje głębię obrazu. Śledząc narrację od postaci balwierza poprzez Dalilę i dwie służące dochodzimy do dzbana widocznego w przestrzeni pomiędzy postaciami, a następnie do rycerza skąpanego w cieniu i jego kompanów. Artysta wykorzystał również grę kolorów i oświetlenia. Prawa strona skąpana jest w jasnym świetle z punktem kulminacyjnym skupiającym się na postaci Filistynki. Lewa strona pogrążona jest w cieniu z refleksami zbroi żołnierza.

W latach 1628–1630 van Dyck ponownie podjął temat starotestamentowych bohaterów i namalował obraz o tym samym tytule: Samsona i Dalili.

Bibliografia

• Patrick de Rynck: Jak czytać opowieści biblijne i mitologiczne w sztuce. Wyd. Universitas, Kraków 2008, ISBN 978-83-242-0903-3.

Linki zewnętrzne

• Analiza dzieła z katalogu wystawy w Dulwich Picture Gallery