Sandër Prosi
| |
| Imię i nazwisko |
Aleksandër Prosi |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód |
aktor |
| Współmałżonek |
Filomena Prosi (do 1985) |
| Zespół artystyczny | |
| Teatr Ludowy | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Sandër Prosi, właśc. Aleksandër Prosi (ur. 6 stycznia 1920 w Szkodrze, zm. 25 marca 1985 w Tiranie[1]) – albański aktor pochodzenia wołoskiego[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Szkodrze, w rodzinie o korzeniach wołoskich, był synem Jovana i Aspasii[3]. W dzieciństwie przeniósł się wraz z rodziną do Tirany, gdzie ukończył gimnazjum. W Austrii podjął studia z zakresu stomatologii, których nie ukończył[4]. Po powrocie do kraju pracował przez pewien czas w klinice stomatologicznej, prowadzonej przez jego wuja. Szybko jednak porzucił tę pracę na rzecz kariery scenicznej. Po raz pierwszy występował na scenie, jeszcze w czasie nauki w gimnazjum w Tiranie. Po porzuceniu zawodu stomatologa związał się z grupa teatralną, kierowaną przez Mihala Popiego. Sławę przyniosły mu koncerty w Tiranie i Szkodrze, na których śpiewał, grał na gitarze i skrzypcach. Pracę zawodowego aktora rozpoczął w 1948 r. w Teatrze Ludowym (alb. Teatri Popullor) w Tiranie, debiutując rolą rolę Shaqira agi w komedii Prefekt Besima Levonji. W tym zespole zagrał ponad 80 ról, głównie w dramatach albańskich, ale także w dramatach Szekspira, Czechowa, Schillera i Brechta.
Na dużym ekranie zadebiutował w roku 1961 rolą w filmie fabularnym Debatik. Zagrał w 30 filmach, cztery jego role doczekały się nagród państwowych. Zmarł w hotelu Vollga w Durrësie, w trakcie realizacji filmu Pranvere e hidhur, w którym grał rolę fotografa[5]. W ostatnich latach życia cierpiał na depresję[6].
W 25. rocznicę śmierci został odznaczony przez Prezydenta Bamira Topiego Orderem Honor Narodu (alb. Nderi i Kombit), a w 2017 Orderem Skanderbega[7]. Imię Prosiego nosi ulica w zachodniej części Tirany. Syn Aleksandra Prosiego, Aristidh jest także aktorem i śpiewakiem, solistą Orkiestry Symfonicznej Albańskiego Radia i Telewizji.
Był żonaty (żona Filomena), miał syna Aristidha[3]. Imię Prosiego nosi jedna z ulic w tirańskiej dzielnicy 21 Dhjetori, a także gimnazjum w Tiranie.
Role filmowe[edytuj | edytuj kod]
- 1961: Debatik jako dyrektor szkoły
- 1963: Detyrë e posaçme (Zadanie specjalne) jako płk John
- 1965: Vitet e para (Pierwsze lata) jako Abdyl Sharra
- 1966: Oshëtime në bregdet (Szum morza) jako Bruno
- 1967: Ngadhnjim mbi vdekjen (Zwycięstwo nad śmiercią) jako nauczyciel
- 1968: Horizonte të hapura (Otwarte horyzonty) jako Kapiteni i bigës
- 1969: Plage te vjetra (Stare rany) jako ojciec Zany
- 1970: Guximtaret (Twardziele) jako Marku
- 1970: Gjurma (Ślady) jako prof. Besim
- 1970: I teti ne bronz (Popiersie z brażu) jako dr Kristo Borova
- 1972: Yjet e neteve te gjata (Gwiazdy długich nocy) jako Vrana
- 1974: Shpërthimi jako sekretarz
- 1974: Shtigje të luftës (Ścieżki wojny)
- 1976: Përballimi (Konfrontacja) jako Miti Vozari
- 1976: Fije që priten (Krzyżujące się nici) jako Profesor
- 1977: Njeriu me top (Człowiek z armatą) jako Pilo Mullixhiu
- 1978: Gjeneral gramafoni (Generał Gramofon) jako Sefedin
- 1978: I treti jako szef wywiadu
- 1978: Vajzat me kordele të kuqe (Dziewczęta z czerwonymi kokardami)
- 1978: Udha e shkronjave (Droga liter) (TV) jako Dhaskal Todri
- 1979: Yje mbi Drin (Gwiazdy nad Drinem) jako Dalip
- 1981: Plaku dhe hasmi (Starzec i wróg) jako starzec
- 1981: Qortimet e vjeshtes (Jesienne wymówki) jako ojciec
- 1982: Nëntori i dytë (Drugi listopad) jako Ismail Qemal
- 1983: Dora e ngrohtë (Gorąca dłoń) jako prof. Mirush
- 1984: Kush vdes në këmbë (Kto umiera stojąc) jako despota
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ ARTISTI I POPULLIT SANDËR PROSI - ATDHETAR I FLAKTË NË JETË DHE NË ART. shkoder.net. [dostęp 2020-01-28]. (alb.).
- ↑ Informacja o pochodzeniu aktora. [dostęp 2015-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-19)].
- ↑ a b Histori e panjohur e Sandër Prosit [online], Aktoret Shqiptare [dostęp 2021-11-04] (alb.).
- ↑ Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Plymouth: Scarecrow Press, Inc., 2010, s. 371, seria: Historical Dictionaries of Europe, No. 75. ISBN 978-0-8108-6188-6. (ang.).
- ↑ History of "Vollga" hotel, from Italians to the death of Sander Prosi
- ↑ E vërteta e vdekjes së aktorit të madh Sandër Prosi në sheshxhirim [online], shqiptarja.com [dostęp 2023-11-06] (alb.).
- ↑ Përkujtohet aktori i dashur i publikut Sandër Prosi. = 2021-05-29 [online], ata.gov.al (alb.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Abaz Hoxha: Enciklopedia e kinematografise shqiptare. Autore & vepra. Tirana: Toena, 2002. ISBN 99927-1-555-3. (alb.).
- Flori Slatina: 60 vjet Teatri Kombetar 1945-2005. Tirana: 2005. ISBN 99943-715-9-2. (alb.).
- Elsa Demo, Sandër Prosi në ditën e vdekjes, Shekulli 25 III 2010.
- Aleksandër Prosi w bazie IMDb (ang.)
- Aleksandër Prosi w bazie Filmweb
- Biogram na stronie Teatru Narodowego