Schizma narodowa
Schizma narodowa (gr. Εθνικός Διχασμός, Ethnikos Dichasmos) – określenie konfliktu między królem Konstantynem I a Elefteriosem Wenizelosem i jego zwolennikami, jaki rozgrywał się między 1915 a latem 1917. Przyczyną konfliktu były rozbieżne wizje polityki zagranicznej kraju – Wenizelos opowiadał się za ścisłym sojuszem z krajami Ententy, podczas gdy król reprezentował stanowisko proniemieckie.
W sierpniu 1916 grupa oficerów ogłosiła powstanie niezależnego od monarchy rządu greckiego, do którego we wrześniu tego samego roku dołączył Wenizelos. W tym samym czasie alianci zastosowali wobec Grecji blokadę morską, której celem było zmuszenie króla Konstantyna, by zezwolił na swobodne poruszanie się ich wojsk po kraju. Ostatecznie w czerwcu 1917 Konstantyn ustąpił na rzecz syna Aleksandra. Do władzy de facto doszli wówczas wenizeliści.
Tło historyczne[edytuj | edytuj kod]
Od 1913 Grecja pozostawała w sojuszu wojskowym z Serbią, utrzymywała również pozytywne stosunki z Rosją. W związku z tym wydawało się jasnym, że w konflikcie europejskim stanie po stronie Ententy. Wenizeliści byli zdania, że opowiedzenie się za państwami Trójprzymierza będzie oznaczało okrążenie Grecji i zablokowanie jej portów. Elefterios Wenizelos był ponadto zwolennikiem Wielkiej Idei, co sugerowałoby przyszły wybuch wojny grecko-tureckiej. Jednak po wybuchu I wojny światowej okazało się, że wizje dalszej polityki zagranicznej lansowana przez rząd i przez dwór Konstantyna I są całkowicie rozbieżne[1]. Wykształcony w Niemczech, żonaty z niemiecką księżniczką Zofią Konstantyn I reprezentował stanowisko proniemieckie, podczas gdy Wenizelos opowiadał się za sojuszem z Ententą i składał jej członkom deklaracje, że Grecja poprze politycznie i militarnie ich działania[1].
Początek schizmy narodowej[edytuj | edytuj kod]
W 1915, po opracowaniu planu operacji dardanelskiej, znaczenie strategiczne Grecji znacząco wzrosło. Państwa Ententy obiecały Grecji, w zamian za pomoc, przyznanie pozostałej części Epiru i Smyrny. Udziałowi Grecji w operacji sprzeciwiła się jednak Rosja, która nie życzyła sobie, by kraj ten w przyszłości mógł przejąć Konstantynopol. Dodatkowo Wenizelos obawiał się agresji ze strony pozostającej w sojuszu z Turcją Bułgarii[1]. Król odmówił premierowi udziału w operacji dardanelskiej, czego konsekwencją było odejście Wenizelosa z funkcji szefa rządu. Nowym premierem został reprezentant opcji proniemieckiej Dimitrios Gunaris. W przyspieszonych wyborach zwyciężyli jednak zwolennicy Wenizelosa. 4 października 1915 Wenizelos zapowiedział przystąpienie Grecji do wojny po stronie Ententy. Zwrócił się również do Wielkiej Brytanii i Francji z prośbą o skierowanie do Salonik sił ekspedycyjnych, które mogłyby razem z Grekami walczyć przeciwko Turcji i Bułgarii. W 1915 w Salonikach wylądowała Armia Orientu gen. Maurice’a Sarraila w sile 75 tys. żołnierzy. Wenizelos w swojej działalności był popierany przez parlament, jednak król po raz drugi zmusił go do podania się do dymisji. Nowym premierem ponownie został polityk proniemiecki, Stefanos Skulidis[1].
Skulidis oddał w maju 1916 fort Rupel na rzece Strumie Niemcom i Bułgarom, przez co kraje Ententy oskarżyły Grecję o zdradę układów sojuszniczych zawartych jeszcze w XIX stuleciu. Siły brytyjskie i francuskie zajęły port Pireus oraz wyspy Korfu i Chios. Wydane zostało ultimatum, żądające od króla Konstantyna I usunięcia premiera Skulidisa ze stanowiska i zdemobilizowania greckich sił zbrojnych. Monarcha przyjął ultimatum, zaapelował jednak do żołnierzy greckich o zachowanie wierności wobec siebie[1].
W sierpniu tego samego roku wojska niemieckie i bułgarskie podjęły w Macedonii ofensywę, zajmując Dramę, Seres i Kawalę. W związku z tym grupa oficerów walczących w Macedonii, z poparciem aliantów, ogłosiła niezależność regionu od rządu królewskiego. 27 września 1916 akces do obozu zbuntowanych wojskowych ogłosił Elefterios Wenizelos, wydając odezwę do narodu, by ten sprzeciwił się polityce królewskiej[1]. Następnie ten sam polityk ogłosił powstanie rządu tymczasowego z siedzibą w Salonikach i poparcie przezeń aliantów. Państwa Ententy nie uznały rządu Wenizelosa, ale wykorzystując jego faktyczne funkcjonowanie wywierały nacisk na króla[1].
Dalszy przebieg wydarzeń i abdykacja Konstantyna I[edytuj | edytuj kod]
Aby naciski wywierane na Konstantyna I stały się skuteczniejsze, sprzymierzeni podjęli blokadę morską Grecji[2]. Król zgodził się na swobodne poruszanie się wojsk angielskich i francuskich po Grecji. Francuski senator Célestin Jonnart, mianowany wysokim komisarzem ds. Grecji, zażądał wprost od monarchy abdykacji. W czerwcu 1917 Konstantyn I zrezygnował ze sprawowania władzy, przekazując ją młodszemu synowi Aleksandrowi. Moment ten zakończył schizmę narodową. Po wyjeździe byłego króla Wenizelos wrócił do Aten pod eskortą wojsk francuskich i objął faktyczne rządy w kraju – nowy władca, niedoświadczony politycznie, miał do niego całkowite zaufanie. Pod rządami Wenizelosa Grecja pozostawała w ścisłym sojuszu z krajami Ententy[2].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J. Bonarek, T. Czekalski, S. Sprawski, S. Turlej: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005. ISBN 83-08-03819-0. OCLC 749763512.