Siderofory

Siderofor (gr. nośnik jonów) – to związek chemiczny chelatujący jony żelaza, wydzielany przez niektóre mikroorganizmy.

Jony Fe³⁺ mają bardzo małą rozpuszczalność w wodzie przy pH zbliżonym do neutralnego (~7), w związku z czym nie mogą one być pobierane ze środowiska i wykorzystywane przez organizmy w sposób bezpośredni. Jony takie powstają w warunkach tlenowych (na przykład w glebie) z dobrze rozpuszczalnych jonów Fe²⁺. Wydzielenie do środowiska sideroforów wiąże takie jony Fe³⁺ w kompleksy, które następnie mogą być pobrane do organizmu za pomocą mechanizmów transportu aktywnego. Wiele sideroforów należy do grupy tak zwanych peptydów nierybosomalnych. Inną dużą grupą sideroforów są pochodne kwasu hydroksamowego, bardzo silnego chelatora.

Inna strategią zwiększania rozpuszczalności, a zatem przyswajalności jonów Fe³⁺, jest zakwaszenie środowiska, która jest używana na przykład przez korzenie roślin, lub pozakomórkowa redukcja jonów Fe³⁺ do bardziej rozpuszczalnych jonów Fe²⁺.

Przykładami sideroforów produkowanych przez mikroorganizmy są:

• chinolobaktyna – Pseudomonas fluorescens
• ferrichrom – Ustilago sphaerogena,
• enterobaktyna – Escherichia coli,
• bacillobaktyna – Bacillus subtilis,
• ferryoksamina B – Streptomyces pilosus,
• fusarynina C – Fusarium roseum,
• jersiniobaktyna – Yersinia pestis,
• wibriobaktyna – Vibrio cholerae),
• azotobaktyna – Azotobacter vinelandii,
• pseudobaktyna – Pseudomonas B 10,
• erytrobaktyna – Saccharopolyspora erythraea,
• nokardamina – Pseudomonas stutzeri
• piowerdyna – Pseudomonas aeruginosa
• piochelina – Pseudomonas aeruginosa oraz Burkholderia cepacia
• pseudomonina – Pseudomonas fluorescens

i inne.