Skrzydłorzech kaukaski

Skrzydłorzech kaukaski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bukowce
Rodzina	orzechowate
Rodzaj	skrzydłorzech
Gatunek	skrzydłorzech kaukaski
	Nazwa systematyczna
	Pterocarya fraxinifolia (Lamb.) Spach; Hist. nat. vég. 2:180. 1834
Synonimy
	Pterocarya pterocarpa (Michx.) Kunth; Juglans fraxinifolia Lam.; Pterocarya caucasica C. A. Mey.;
	Pterocarya pterocarpa (Michx.) Kunth; Juglans fraxinifolia Lam.; Pterocarya caucasica C. A. Mey.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skrzydłorzech kaukaski, skrzydłorzech jesionolistny (Pterocarya fraxinifolia (Lamb.) Spach) – gatunek drzewa z rodziny orzechowatych. Występuje na Zakaukaziu w Armenii, Azerbejdżanie, Gruzji, Rosji oraz w północnej Turcji i Iranie^[3]. Został sprowadzony do uprawy w Europie w 1782^[4]. W Polsce sadzony jest w parkach i ogrodach. Najstarszy egzemplarz tego gatunku rośnie w Szprotawie. Drzewo to posadzone zostało ok. 1783 roku^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Drzewo dorastające do 35 m wysokości^[6]. Zwykle jest wielopniowe, a starsze osobniki najczęściej otoczone są odroślami korzeniowymi^[7].
Pędy: Kora ma barwę szarobrązową. Na starszych pędach jest spękana. Młode pędy nieznacznie owłosione i nagie z licznymi przetchlinkami^[7]. Pędy grube, lekko zbieżyste o różnej długości międzywęźli. Pąki liściowe bezłuskie, na długich trzonkach okryte rudym filcem (zredukowane listki). Pąki kwiatowe towarzyszą pąkom liściowym oraz występują na osobnych trzonkach, wąskojajowate. Blizna liściowa tarczowata, siodlasto wgłębiona. Ślady po wiązkach przewodzących w trzech kolistych grupach^[6]^[8].
Liście: Liście nieparzystopierzaste o długości do 45(60)cm składające się z 19(11-27) listków, listki długości 5-11 cm i szerokości 2-4 cm. Górna strona liści ciemnozielona i błyszcząca, dolna matowozielona z kępami białych włosków pod nerwem głównym. Listki o brzegu rzadko piłkowanym^[7]. Listki środkowej pary są największe. Jesienią przebarwiają się na żółto^[6].
Kwiaty: Rozdzielnopłciowe, zebrane w kotki o długości do 50 cm. Żeńskie kotki dłuższe od męskich^[4].
Owoce: Orzeszki z dwoma skrzydełkami osiągają o około 1 cm długości. Owocostany zwisające długości do 40 cm^[6]^[7].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Drewno: Białe, lekkie i mocne^[7].
Rozwój: Drzewo szybkorosnące. Żyje około 200 lat. Kwitnie w kwietniu i maju, owocuje we wrześniu i październiku^[4].
Siedlisko: W naturze rośnie na glebach aluwialnych wzdłuż rzek, nigdy powyżej 400-500 m n.p.m. Znosi długotrwałe zalewy^[4].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina ozdobna: Wysadzana w parkach i ogrodach ze względu na malowniczy pokrój i oryginalne wisiorowate owocostany. Opadające liście zwykle są zielone^[9].
Roślina przemysłowa: Drewno może być używane do wyrobu celulozy^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-08] (ang.).
↑ ^a ^b S.S. Bétrisey S.S. i inni, Pterocarya fraxinifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-03-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Jaromir Pokorný, Vlasta Matoušova, Daniela Toušova: Drzewa znane i mniej znane. Olgierd Łęski (tłum.). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 178-178. ISBN 83-7066-379-6.
↑ Cezary Pacyniak: Najstarsze drzewa w Polsce. Przewodnik. PTTK Kraj, 1992, s. 161. ISBN 83-7005-199-5.
↑ ^a ^b ^c ^d Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 168. ISBN 978-83-7073-643-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jakub Tomanek: Botanika leśna : podręcznik dla studentów wydziałów leśnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 218-219. ISBN 83-09-01819-3.
↑ Tadeusz Szymanowski: Rozpoznawanie drzew i krzewów ozdobnych w stanie bezlistnym / Tadeusz Szymanowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 292-293.
↑ Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1983, s. 153-155. ISBN 83-01-02249-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-08] (ang.).

[iucn-3] S.S. Bétrisey S.S. i inni, Pterocarya fraxinifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-03-18] (ang.).

[pokorny-4] Jaromir Pokorný, Vlasta Matoušova, Daniela Toušova: Drzewa znane i mniej znane. Olgierd Łęski (tłum.). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 178-178. ISBN 83-7066-379-6.

[5] Cezary Pacyniak: Najstarsze drzewa w Polsce. Przewodnik. PTTK Kraj, 1992, s. 161. ISBN 83-7005-199-5.

[drzewa-6] Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 168. ISBN 978-83-7073-643-9.

[tomanek-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jakub Tomanek: Botanika leśna : podręcznik dla studentów wydziałów leśnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 218-219. ISBN 83-09-01819-3.

[szymanowski-8] Tadeusz Szymanowski: Rozpoznawanie drzew i krzewów ozdobnych w stanie bezlistnym / Tadeusz Szymanowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 292-293.

[seneta-9] Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1983, s. 153-155. ISBN 83-01-02249-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]