Skrzyp łąkowy

Skrzyp łąkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	skrzypowe
Rząd	skrzypowce
Rodzina	skrzypowate
Rodzaj	skrzyp
Gatunek	skrzyp łąkowy
	Nazwa systematyczna
	Equisetum pratense Ehrh.; Hannover. Mag. 22: 138 (1784)
Synonimy
	Equisetum amphibolium Retz & Sandm.; Equisetum arvense f. irriguum Milde; Equisetum arvense f. macrostachyum A.A.Eaton; Equisetum arvense var. triquetrum Bory ex Vauch.; Equisetum drummondii Hook.; Equisetum ehrhartii G.Mey.; Equisetum sylvaticum var. minus Wahlenb.; Equisetum umbrosum G.Mey. ex Willd.;
	Equisetum amphibolium Retz & Sandm.; Equisetum arvense f. irriguum Milde; Equisetum arvense f. macrostachyum A.A.Eaton; Equisetum arvense var. triquetrum Bory ex Vauch.; Equisetum drummondii Hook.; Equisetum ehrhartii G.Mey.; Equisetum sylvaticum var. minus Wahlenb.; Equisetum umbrosum G.Mey. ex Willd.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skrzyp łąkowy (Equisetum pratense) – gatunek z rodziny skrzypowatych. Rozprzestrzeniony na wszystkich kontynentach w strefie klimatu okołobiegunowego i umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej, także w Polsce. Rośnie w różnych siedliskach – w lasach, zaroślach, na łąkach, zarówno w cieniu jak i w miejscach nasłonecznionych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w strefie subarktycznej i klimatu umiarkowanego na półkuli północnej. W Ameryce Północnej rośnie w Kanadzie i północnych stanach Stanów Zjednoczonych. W Europie zasięg gatunku obejmuje północną, środkową i wschodnią część kontynentu. W Azji występuje na północy, w środkowej i wschodniej części kontynentu, najdalej na południe schodząc w południowo-wschodnich Chinach^[3].

W Polsce jest rozpowszechniony niemal w całym kraju. Rzadki jest w południowo-zachodnich krańcach kraju i na północnym Mazowszu, brak go w Karkonoszach i w wyższych partiach Bieszczad^[4].

Morfologia

Pokrój sporofitu zarodniowego: Początkowo nierozgałęzione, po wysypaniu zarodników wyrastają z węzłów okółki zielonych pędów bocznych. Pędy są żółtobrązowe lub czerwonawe, miękkie i gładkie. Pochwy w węzłach osiągają do 1,5 cm długości i lejkowato rozszerzają się ku górze. Ząbki na szczycie pochwy osiągają połowę jej długości, są biało obrzeżone z ciemnym prążkiem w środkowej części^[5].
Pokrój sporofitu płonnego: Pęd szarozielony, do 50 cm wysokości i 3 mm grubości, zwykle z kilkunastoma (rzadziej jest ich mniej – od 8 i więcej – do 20) wypukłymi żeberkami. Pochwy są niebieskawozielone i odstające od pędu. Ząbki na szczycie pochwy osiągają połowę jej długości. Są biało obrzeżone, poza tym jasnobrązowe z ciemniejszym prążkiem biegnącym przez środek. U podstawy ząbków ciemna poprzeczna smuga biegnąca dookoła pochwy w postaci zygzakowatego pasa^[5]. Zwykle ząbki nie sklejają się w łatki^[6].; Zielone pędy boczne wyrastają w okółkach zwykle w górnej połowie pędu głównego, rzadziej od jego nasady. Nie rozgałęziają się lub mają tylko krótkie i nieliczne odgałęzienia. Osiągają do 15 cm długości i najczęściej mają trzy żeberka. Pochwy na bocznych gałązkach są zielone, a ich ząbki biało obrzeżone^[5].

Kłos zarodnionośny
Młody pęd płonny i pęd zarodnionośny
Dojrzały pęd płonny

Gatunki podobne: W czasie zarodnikowania najłatwiej pomylić jego pędy także z zieleniejącymi i rozgałęziającymi się pędami zarodnionośnymi skrzypu leśnego. Różnią się one regularnym rozgałęzianiem się odgałęzień bocznych oraz sklejaniem się ząbków na szczycie pochew liściowych w 3–5 łatek. Pędy zarodnionośne skrzypu polnego nie zielenieją i zamierają po zarodnikowaniu, nigdy też nie tworzą odgałęzień^[6]. Pędy płonne mają odgałęzienia boczne miękkie i odstające lub przewisające (a nie wzniesione jak u skrzypu błotnego), zasadniczo nierozgałęzione lub rzadko z nielicznymi i krótkimi rozgałęzieniami (podczas gdy skrzyp leśny ma rozgałęzienia regularne, także III i IV rzędu), odgałęzienia boczne mają zwykle tylko 3 krawędzie, podczas gdy u skrzypu leśnego, skrzypu polnego, błotnego i ich mieszańców krawędzie są cztery, czasem nawet jest ich 5^[6]^[5]. Pędy płonne skrzypu polnego są niemal gładkie, podczas gdy skrzypu łąkowego zawsze wyraźnie szorstkie z powodu wyrostków krzemionkowych na żeberkach^[5].

Biologia i ekologia

Pędy zarodnionośne rozwijają się zwykle w kwietniu^[5].

Gatunek występuje zarówno w miejscach cienistych, jak i nasłonecznionych. Rośnie w lasach liściastych, w zaroślach, na polanach śródleśnych, na łąkach, na brzegach rzek, potoków i rowów^[5].

Systematyka, zmienność i mieszańce

Gatunek reprezentuje podrodzaj Equisetum w obrębie rodzaju skrzyp Equisetum. Według jednych analiz molekularnych jest gatunkiem siostrzanym dla reszty przedstawicieli podrodzaju wyodrębnionym w czasie istotnego ich różnicowania w czasie kredzie późnej^[7], podczas gdy inne potwierdzają wczesne wyodrębnienie tego gatunku, ale wspólnie z siostrzanym skrzypem błotnym E. palustre^[8].

W przeszłości wyróżniano liczne formy i odmiany różniące się pokrojem, układem rozgałęzień, porą rozwoju kłosa zarodnionośnego^[5]^[3], współcześnie nie mają one statusu taksonomicznego i uznawane są za synonimy^[3].

Skrzyp łąkowy tworzy następujące mieszańce:

Equisetum × mildeanum Rothm. [1944, Feddes Repert., 54: 78] (E. pratense × sylvaticum)^[9]
Equisetum × mchaffieae C.N.Page [Watsonia 26(3): 339 (-345; f.1) (2007)] (E. fluviatile × pratense)^[10]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Equisetum pratense Ehrh., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens Kew [dostęp 2025-10-23] .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 216, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Irena Rejment Grochowska: Skrzypy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1954, s. 36-38.
↑ ^a ^b ^c DominikD. Wróbel DominikD., Proposition of a key to Equisetum genus, „Herbalism”, 1 (6), 2020, s. 95–99 [dostęp 2025-10-26] .
↑ Andrés Elgorriaga, Ignacio H. Escapa, Gar W. Rothwell, Alexandru M. F. Tomescu, N. Rubén Cúneo. Origin of Equisetum: Evolution of horsetails (Equisetales) within the major euphyllophyte clade Sphenopsida. „American Journal of Botany”. 105, 8, s. 1286– 1303, 2018. DOI: 10.1002/ajb2.1125.
↑ Maarten J MM.J.M. Christenhusz Maarten J MM.J.M. i inni, Phylogenetics, classification and typification of extant horsetails (Equisetum, Equisetaceae), „Botanical Journal of the Linnean Society”, 189 (4), 2019, s. 311–352, DOI: 10.1093/botlinnean/boz002 .
↑ C.N.C.N. Page C.N.C.N., Two hybrids of Equisetum sylvaticum L. new to the British flora, „Watsonia”, 17, 1988, s. 273-277 [dostęp 2025-10-26] .
↑ C.N.C.N. Page C.N.C.N., Designation of a neotype for Equisetum×mchaffieae, „Journal of the Botanical Society of Britain & Ireland”, 2, 2012, s. 155, DOI: 10.1179/2042349712Y.0000000010 [dostęp 2025-10-26] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[powo-3] Equisetum pratense Ehrh., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens Kew [dostęp 2025-10-23] .

[4] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 216, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[grochowska-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Irena Rejment Grochowska: Skrzypy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1954, s. 36-38.

[klucz-6] DominikD. Wróbel DominikD., Proposition of a key to Equisetum genus, „Herbalism”, 1 (6), 2020, s. 95–99 [dostęp 2025-10-26] .

[andres-7] Andrés Elgorriaga, Ignacio H. Escapa, Gar W. Rothwell, Alexandru M. F. Tomescu, N. Rubén Cúneo. Origin of Equisetum: Evolution of horsetails (Equisetales) within the major euphyllophyte clade Sphenopsida. „American Journal of Botany”. 105, 8, s. 1286– 1303, 2018. DOI: 10.1002/ajb2.1125.

[christenhusz-8] Maarten J MM.J.M. Christenhusz Maarten J MM.J.M. i inni, Phylogenetics, classification and typification of extant horsetails (Equisetum, Equisetaceae), „Botanical Journal of the Linnean Society”, 189 (4), 2019, s. 311–352, DOI: 10.1093/botlinnean/boz002 .

[page-9] C.N.C.N. Page C.N.C.N., Two hybrids of Equisetum sylvaticum L. new to the British flora, „Watsonia”, 17, 1988, s. 273-277 [dostęp 2025-10-26] .

[10] C.N.C.N. Page C.N.C.N., Designation of a neotype for Equisetum×mchaffieae, „Journal of the Botanical Society of Britain & Ireland”, 2, 2012, s. 155, DOI: 10.1179/2042349712Y.0000000010 [dostęp 2025-10-26] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]