Lubcz (osiedle typu miejskiego)

Miasto i zamek w XVII wieku

Lubcz (biał. Любча, Lubcza, do XIX wieku określane jako Lubecz) – osiedle typu miejskiego na Białorusi, rejon nowogródzki, obwód grodzieński nad rzeką Niemen, 23 km od Nowogródka; 1,2 tys. mieszkańców (2010).

Nazwa

W XVI i XVII wieku miasto było nazywane w dokumentach zawsze jako Lubecz (tak samo jak Lubecz nad Dnieprem). W XIX wieku pojawiła się rosyjska nazwa Ljubcza, a w brzmieniu polskim Lubcz.

Historia

W dniu 3 maja 1499 roku Aleksander Jagiellończyk nadał dwór Lubcz podskarbiemu Fedorowi Chreptowiczowi. Miasteczko powstało niedługo przed 1528 roku, na co wskazuje dokument króla Zygmunta Starego wspominający o udzielonym wcześniej przez niego zezwoleniu na prowadzenie targu. W 1528 roku Lubcz kupił wojewoda Albrecht Gasztołt, a w 1574 Jan Kiszka. W dniu 15 kwietnia 1590 roku na prośbę Jana Kiszki, król Zygmunt III Waza nadał osadzie prawa miejskie magdeburskie. W 1606 roku miasto stało się własnością rodu Radziwiłłów, którzy byli jego właścicielami do XIX wieku. Ponowny przywilej nadania praw miejskich wydał król Władysław IV 22 marca 1644 roku. W tym samym roku wymieniono istnienie w mieście 144 posesji. Miasteczko zostało zniszczone w 1655 roku przez Kozaków.

Zabytki

• Zamek z XVI/XVII wieku wzniesiony na skarpie nad rzeką Niemen. Zamek w miejscu dworu zbudował prawdopodobnie Jan Kiszka około 1581 roku, a prace budowlane, z uwagi na niejasną sytuację własnościową, były prowadzone do początków wieku XVII. W 1606 roku dobra trafiły ponownie w ręce Radziwiłłów (w osobie Krzysztofa II Radziwiłła), których własnością pozostały do początku XIX wieku. Zamek w 1 poł. XVII wieku miał plan regularnego czworoboku z czterema wieżami i jednym murowanym skrzydłem. W czasie IV wojny polsko-rosyjskiej w 1655 roku zamek zniszczyli Kozacy Iwana Zołotareńki. W XVIII wieku zamek uległ dalszemu zniszczeniu. Przy wykorzystaniu rozbieranych starych murów, w latach 1864-1870 od strony Niemna, wybudowano pałac neogotycki, który został zniszczony w podczas I Wojny światowej i częściowo odbudowany w czasach II RP. Po 1945 roku władze radzieckie przebudowały pałac w stylu klasycystycznym na szkołę.
• cerkiew św. Proroka Eliasza z 1910 roku
• cmentarz żydowski
• kościół z 1930, rozebrany do fundamentów około 1980 (na jego miejscu dom mieszkalny)

niezachowane:

• Zbór ariański w muru pruskiego
• Brama miejska z cegły z muru pruskiego z XVII w. na ul. Nowogródzkiej
• Brama miejska z cegły z muru pruskiego z XVII w. na ul. Haczykowskiej
• Drukarnia z XVII w.

Linki zewnętrzne

• Zamek w Lubczy (biał.)
• Herby Lubczy
• Historia Lubczy (ros.)