Maria Radziwiłłowa (1625–1660): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
m nowy artykuł |
|||
| (Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez 21 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Maryja Radzivił (Lupu). Марыя Радзівіл (Лупу) (1733-37).jpg|thumb|Maria Radziwiłłowa z domu Lupu]] |
|||
| ⚫ | |||
{{Inne znaczenia|żony hetmana [[Janusz Radziwiłł|Janusza Radziwiłła]], żyjącej w latach 1625–1660|inne osoby nazywające się [[Maria Radziwiłłowa (ujednoznacznienie)|Maria Radziwiłłowa]]}} |
|||
W [[1645]] w [[Jassy]] poślubiła [[Janusz Radziwiłł (hetman wielki litewski)| Janusza]], hetmana wielkiego litewskiego. Małżeństwo było bezpotomne. |
|||
| ⚫ | |||
== Życiorys == |
|||
{{Biografia stub}} |
|||
[[Plik:Kotryna Potockytė ir Marija Lupu.jpg|thumb|Maria Lupu i pierwsza żona Janusza Radziwiłła Katarzyna Potocka, malował Johann Schretter w 1646]] |
|||
Maria była córką [[Bazyli Lupu|Bazylego Lupu]] i Bazylissy Bucioc. Jej siostra [[Rozanda Lupu|Rozanda]] wyszła za [[Tymosz Chmielnicki|Tymosza Chmielnickiego]], a jej brat przyrodni [[Stefan Lupu]] w latach 1659–1661 był hospodarem Mołdawii. Maria odebrała w młodości wykształcenie, dzięki któremu mówiła greką i łaciną, a także później językiem polskim. |
|||
| ⚫ | |||
W roku 1645 w [[Jassy|Jassach]] poślubiła [[Janusz Radziwiłł|Janusza]], hetmana wielkiego litewskiego. Małżeństwo było bezpotomne. Małżeństwo miało zacieśnić więzy polityczne między Mołdawią a Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Ceremonię odprawił metropolita kijowski [[Piotr Mohyła]]<ref>Dariusz Milewski: ''Between a magnate and a Cossack: two marriages of Vasile Lupu’s daughters.'' In: ''Series Byzantina.'' Vol. 6. 2008. pp. 45–64, here p. 53f. [http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Series_Byzantina/Series_Byzantina-r2008-t6/Series_Byzantina-r2008-t6-s45-64/Series_Byzantina-r2008-t6-s45-64.pdf PDF].</ref><ref>Valentin Constantinov: ''Małżeństwo Marii Lupu z Januszem Radziwiłłem [The Marriage of Maria Lupu and Janusz Radziwiłł]''. In: ''Radziwiłłowie w służbie Marsa''. 2017. S. 151–159.</ref>. Świadkowie ceremonii chwalili piękno i bogatą biżuterię panny młodej. |
|||
Maria wniosła do małżeństwa posag od ojca, a od męża otrzymała 45 000 złotych, diamenty, złoto i srebro warte 15 000 złotych, oraz ziemie darowane przez [[Władysław IV Waza|Władysława IV]]. Para spędziła miesiąc miodowy we Włoszech. |
|||
Kiedy w 1652 jej mąż (kalwin) ufundował prawosławny monaster w [[Kiejdany|Kiejdanach]], Maria wraz z ojcem darowali środki na jego uposażenie. Maria przeżyła męża, po jego śmierci w 1655, Maria wdała się w długą i niezbyt skuteczną bitwę o część jego spadku. |
|||
Maria Radziwiłł wspierała prawosławne cerkwie w Rzeczypospolitej i Mołdawii. W testamencie z listopada 1659, darowała 200 000 złotych na rzecz [[Monaster Ducha Świętego w Wilnie|klasztoru Ducha Świętego w Wilnie]] i 471 000 złotych na rzecz 13 monastrów, 7 cerkwi, szpitali i jednej szkoły<ref>Lilia Zabolotnaia: ''The Riddles, Myths and Facts concerning Maria (Lupu) Radziwiłł’s Last Will and Testament''. In: ''Istorija''. Nr. 97, 1. 2015. S. 5–25, hier S. 18 [https://www.vdu.lt/cris/bitstream/20.500.12259/99321/1/ISSN2029-7181_2015_V_97.N_1.PG_5-25.pdf PDF].</ref><ref>Lilia Zabolotnaia: ''Testament of Moldavian princess Maria (Lupu) Radziwill from 1659 (Testamentul principesei Maria (Lupu) Radziwill din 1659)''. In: ''Tyragetia''. XIII. Nr. 2. 2019. S. 79–100. (rumänisch).</ref>. |
|||
Maria Radziwiłł była wielokrotnie portretowana, zachowało się co najmniej 8 jej wizerunków<ref>Lilia Zabolotnaia: ''The history of the private life of Maria (Lupu) Radziwiłł reflected in the images of the epoch''. In: ''Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio M, Balcaniensis et Carpathiensis''. Vol. 2. 2017. S. 209–221 [http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_17951_bc_2017_2_1_209/c/4198-5396.pdf PDF].</ref>. |
|||
Pogrzeb w [[Cerkiew (budynek)|cerkwi]] prawosławnej sprawił jej [[Jan Kalwin|kalwin]] ks. [[Bogusław Radziwiłł]]<ref>Marceli Kosman, ''[https://books.google.com.ua/books?id=fdIAAAAAMAAJ&q=Maria+Mohylanka&dq=Maria+Mohylanka&hl=uk&sa=X&ved=0ahUKEwi5mcH1zcvQAhVGkiwKHUeqBKk4ChDoAQgyMAQ Protestanci i kontrreformacja: z dziejów tolerancji w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku]'', [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich]] 1978, s. 58.</ref>. Została pochowana w klasztorze trynitarzy w [[Łuck]]u, w 1917 jej trumna została usunięta z klasztoru (który w II RP był sądem okręgowy, obecnie szpitalem wojskowym). |
|||
Od 2018 w Kiejdanach odbywa się ''Maria Lupu-Radvilienė Essay Contest'', organizowany przez rumuńską ambasadę na Litwie<ref>[https://vilnius.mae.ro/en/local-news/1406 Maria Lupu-Radvilienė Essay Contest 2020] Vilnius.mae (englisch).</ref>. |
|||
== Literatura == |
|||
* Lilia Zabolotnaia: ''The history of the private life of Maria (Lupu) Radziwiłł reflected in the images of the epoch''. In: ''Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio M, Balcaniensis et Carpathiensis''. Vol. 2. 2017, s. 209–221. |
|||
* Lilia Zabolotnaia: ''The Riddles, Myths and Facts concerning Maria (Lupu) Radziwiłł’s Last Will and Testament''. In: ''Istorija, Lietuvos ...'' Nr. 97, 1. Vilnius 2015. S. 5–25. [https://www.vdu.lt/cris/bitstream/20.500.12259/99321/1/ISSN2029-7181_2015_V_97.N_1.PG_5-25.pdf PDF] |
|||
* Заболотная Л. П. Частная жизнь чужестранки: семейная жизнь мари (Лупу) Радзивилл // «Вызов» в повседневной жизни населения России: история и современность. Материалы межд. научной конференции. — СПб., Ленинградский гос. ун-т им А. С. Пушкина, 2021 |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
{{SORTUJ:Radziwiłłowa, Maria}} |
|||
[[Kategoria:Radziwiłłowie herbu Trąby|Maria Radziwiłłowa]] |
|||
| ⚫ | |||
[[Kategoria:Zmarli w 1660]] |
|||
[[Kategoria:Żony senatorów I Rzeczypospolitej]] |
|||
Aktualna wersja na dzień 18:50, 15 paź 2023
._%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_(%D0%9B%D1%83%D0%BF%D1%83)_(1733-37).jpg)
Maria Radziwiłłowa z domu Lupu (ur. 1625 w Mołdawii, zm. 1660 w Łucku) – żona Janusza Radziwiłła, hetmanowa wielka litewska i wojewodzina wileńska, hospodarówna mołdawska. Patronka Mołdawii.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Maria była córką Bazylego Lupu i Bazylissy Bucioc. Jej siostra Rozanda wyszła za Tymosza Chmielnickiego, a jej brat przyrodni Stefan Lupu w latach 1659–1661 był hospodarem Mołdawii. Maria odebrała w młodości wykształcenie, dzięki któremu mówiła greką i łaciną, a także później językiem polskim.
W roku 1645 w Jassach poślubiła Janusza, hetmana wielkiego litewskiego. Małżeństwo było bezpotomne. Małżeństwo miało zacieśnić więzy polityczne między Mołdawią a Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Ceremonię odprawił metropolita kijowski Piotr Mohyła[1][2]. Świadkowie ceremonii chwalili piękno i bogatą biżuterię panny młodej.
Maria wniosła do małżeństwa posag od ojca, a od męża otrzymała 45 000 złotych, diamenty, złoto i srebro warte 15 000 złotych, oraz ziemie darowane przez Władysława IV. Para spędziła miesiąc miodowy we Włoszech.
Kiedy w 1652 jej mąż (kalwin) ufundował prawosławny monaster w Kiejdanach, Maria wraz z ojcem darowali środki na jego uposażenie. Maria przeżyła męża, po jego śmierci w 1655, Maria wdała się w długą i niezbyt skuteczną bitwę o część jego spadku.
Maria Radziwiłł wspierała prawosławne cerkwie w Rzeczypospolitej i Mołdawii. W testamencie z listopada 1659, darowała 200 000 złotych na rzecz klasztoru Ducha Świętego w Wilnie i 471 000 złotych na rzecz 13 monastrów, 7 cerkwi, szpitali i jednej szkoły[3][4].
Maria Radziwiłł była wielokrotnie portretowana, zachowało się co najmniej 8 jej wizerunków[5].
Pogrzeb w cerkwi prawosławnej sprawił jej kalwin ks. Bogusław Radziwiłł[6]. Została pochowana w klasztorze trynitarzy w Łucku, w 1917 jej trumna została usunięta z klasztoru (który w II RP był sądem okręgowy, obecnie szpitalem wojskowym).
Od 2018 w Kiejdanach odbywa się Maria Lupu-Radvilienė Essay Contest, organizowany przez rumuńską ambasadę na Litwie[7].
Literatura[edytuj | edytuj kod]
- Lilia Zabolotnaia: The history of the private life of Maria (Lupu) Radziwiłł reflected in the images of the epoch. In: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio M, Balcaniensis et Carpathiensis. Vol. 2. 2017, s. 209–221.
- Lilia Zabolotnaia: The Riddles, Myths and Facts concerning Maria (Lupu) Radziwiłł’s Last Will and Testament. In: Istorija, Lietuvos ... Nr. 97, 1. Vilnius 2015. S. 5–25. PDF
- Заболотная Л. П. Частная жизнь чужестранки: семейная жизнь мари (Лупу) Радзивилл // «Вызов» в повседневной жизни населения России: история и современность. Материалы межд. научной конференции. — СПб., Ленинградский гос. ун-т им А. С. Пушкина, 2021
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dariusz Milewski: Between a magnate and a Cossack: two marriages of Vasile Lupu’s daughters. In: Series Byzantina. Vol. 6. 2008. pp. 45–64, here p. 53f. PDF.
- ↑ Valentin Constantinov: Małżeństwo Marii Lupu z Januszem Radziwiłłem [The Marriage of Maria Lupu and Janusz Radziwiłł]. In: Radziwiłłowie w służbie Marsa. 2017. S. 151–159.
- ↑ Lilia Zabolotnaia: The Riddles, Myths and Facts concerning Maria (Lupu) Radziwiłł’s Last Will and Testament. In: Istorija. Nr. 97, 1. 2015. S. 5–25, hier S. 18 PDF.
- ↑ Lilia Zabolotnaia: Testament of Moldavian princess Maria (Lupu) Radziwill from 1659 (Testamentul principesei Maria (Lupu) Radziwill din 1659). In: Tyragetia. XIII. Nr. 2. 2019. S. 79–100. (rumänisch).
- ↑ Lilia Zabolotnaia: The history of the private life of Maria (Lupu) Radziwiłł reflected in the images of the epoch. In: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio M, Balcaniensis et Carpathiensis. Vol. 2. 2017. S. 209–221 PDF.
- ↑ Marceli Kosman, Protestanci i kontrreformacja: z dziejów tolerancji w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1978, s. 58.
- ↑ Maria Lupu-Radvilienė Essay Contest 2020 Vilnius.mae (englisch).