Józef Antoni Kossakowski

Kazimierz Wojniakowski, Portret Józefa Kossakowskiego, 1794

Józef Korwin-Kossakowski, herbu Ślepowron (1772-1842), generał wojsk francuskich, adiutant Napoleona I, przedstawiciel Litwy w jego sztabie.

Urodził się w Marciniszkach na Litwie, był synem Antoniego (kasztelana inflanckiego) i Eleonory ze Straszewiczów. Kształcił się w szkole pojezuickiej pijarów w Wilnie. Nadano mu starostwa zasielskie, zasmudzkie i perebrudzkie.

Jako chorąży 8. chorągwi I brygady kawalerii narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego wziął udział w kampanii wojennej wojny polsko-rosyjskiej 1792. Dzięki wsparciu stryja, hetmana Szymona, został awansowany na majora oraz mianowany dowódcą III brygady kawalerii narodowej. Po wojnie był podobno rozważany jako kandydat do stanu duchownego, miał zostać koadiutorem innego stryja, biskupa inflanckiego Józefa Kossakowskiego.

Brał udział w insurekcji kościuszkowskiej, m.in. w obronie Wilna. Po upadku powstania przebywał przez kilka lat w Paryżu, następnie powrócił na Litwę, gdzie porządkował sprawy majątkowe i spadkowe.

Po wkroczeniu wojsk napoleońskich na Litwę został mianowany generałem brygady w korpusie litewskim. Był adiutantem przy Sztabie Cesarskim i członkiem Gwardii Honorowej. 3 sierpnia 1812 otrzymał dowództwo pułku strzelców pieszych litewskich i z okręgu połockiego. Brał udział w kampaniach 1812, 1813 i 1814, m.in. w walkach pod Smoleńskiem, Możajskiem, Moskwą (29 września 1812 przez 3 dni był formalnym gubernatorem Moskwy) i Berezyną, następnie (jako adiutant przy dworze cesarskim) w bitwach pod Luetzen, Spandau, Budziszynem, Dreznem, Lipskiem i Hanau. W 1814 na kilka miesięcy z działań wojennych wyłączyła go ciężka choroba. Po powrocie do sztabu Napoleona był świadkiem abdykacji cesarza w Fontainebleau (jako jedyny Polak obok Stanisława Wąsowicza).

W 1814 otrzymał tytuł hrabiego cesarstwa francuskiego, był także kawalerem maltańskim. Po powrocie na Litwę zasłynął jako kolekcjoner pamiątek wojskowych i napoleońskich, w jego posiadaniu znajdował się m.in. mundur i włosy Napoleona. W parku przy swojej posiadłości w Lukoniach postawił pomnik swojemu koniowi, na którym odbywał kampanie u boku Napoleona. Zmarł 28 października 1842 w Lukoniach, został pochowany w Janowie (na Litwie).

Był odznaczony dwukrotnie Legią Honorową (3 października 1812 Krzyżem Kawalerskim, 24 października 1813 Krzyżem Oficerskim), Orderem Korony Żelaznej, Krzyżem Neapolitańskim oraz Krzyżem de la Fleur de Lys (nadanym przez księcia Artois, późniejszego króla Francji Karola X).

Bibliografia

• Polski Słownik Biograficzny. T. XIV. 1968-1969.brak strony w książce, artykuł autorstwa Zofii Kossakowskiej-Szanojcy