Alpinizm

Alpy widziane z Aiguille du Midi (3842 m) – masyw Mont Blanc.

Alpiniści schodzący z Aiguille du Midi

Alpinizm ma dwa albo trzy znaczenia, szersze i węższe.

1A. W sensie najbardziej dosłownym alpinizm to każda wspinaczka górska uprawiana w Alpach.

1B. W sensie potocznym alpinizm to każda wspinaczka górska (inaczej wspinaczka wysokogórska) uprawiana w górach wysokich (o rzeźbie alpejskiej), ale nie tylko w samych Alpach.

2. Natomiast według polskich ustawodawców alpinizm jest jeszcze szerszą dziedziną sportu, obejmującą w zasadzie każdy rodzaj wspinaczki wymagający pewnego przygotowania specjalistycznego (i na ogół specjalistycznego ekwipunku):

• wspinaczkę sportową,
• wspinaczkę wysokogórską,
• alpinizm jaskiniowy
• narciarstwo wysokogórskie.

W kilku językach występują odpowiedniki określeń „chodzący po górach”, „chodzenie po górach” (niemieckie Bergsteiger, czeskie i słowackie horolezec, horolezectvo/~ctví) lub zbliżone angielskie mountaineer czy hiszpańskie montañismo. Również szerokie znaczeniowo, choć związane z konkretnym masywem Tatr jest polskie taternik i taternictwo, które nosiło kiedyś w naszym języku charakter bardziej uniwersalny, ale zostało w owym najszerszym znaczeniu zdominowane przez słowo alpinizm. Dziś określenie alpinizm i alpinista jest powszechnie zrozumiałe w świecie (choć należy pamiętać, że w krajach anglosaskich jest jednak silniej związane z Alpami, więc poprawne tłumaczenie polskich słów alpinizm, alpinista na angielski w przypadku owego szerszego kontekstu powinno być na ogół mountaineering, mountaineer, a dopiero w szczególnym kontekście na alpinism, alpinist).

Ze względu na to, że Alpy obfitują w niemal każdy rodzaj formacji skalnych i lodowych, oraz na to, że większość technik wspinaczkowych została zapoczątkowana w Alpach, termin alpinizm w jęz. polskim rozszerzył swe znaczenie na wszystkie rodzaje wspinaczki górskiej, niezależnie od tego jak i gdzie się ją uprawia – i choć po II wojnie światowej rywalizowal w tym ogólniejszym znaczeniu z terminem taternictwo, to tę rywalizację wygrał. (Natomiast inne terminy urobione od konkretnych łańcuchów górskich, takie jak andynizm, himalaizm, a nawet pireneizm, dotyczą wspinaczki ograniczonej geograficznie do konkretnych rejonów.)

Stąd np. nazwa organizacji, zrzeszającej większość klubów wysokogórskich (czyli klubów wspinaczkowych) w Polsce, brzmi Polski Związek Alpinizmu.

Powszechnie uznaje się, iż inicjatorem alpinizmu w sensie dosłownym (1A), rozumianego jako poznawanie i zdobywanie Alp metodami wspinaczkowymi, był w II. połowie XVIII w. szwajcarski przyrodnik z Genewy Horacy-Benedykt de Saussure.

Zobacz też

• wspinaczka
• wspinaczka górska
• wspinaczka skalna
• wspinaczka lodowa
• himalaizm
• taternictwo
• styl alpejski
• speleologia

Bibliografia

• Craig Luebben: Wspinaczka w skale. tłumaczenie: Tomasz Kliś. Łódź: "Galaktyka", 2006. ISBN 83-89896-51-6.brak strony w książce
• Allen Fyffe, Iain Peter: Podręcznik wspinaczki. Łódź: "Galaktyka", 2003. ISBN 83-87914-09-6.brak strony w książce