Komórka parzydełkowa: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.6.5) (Robot dodał simple:Cnidocyte |
|||
Linia 36: | Linia 36: | ||
{{link FA|de}} |
{{link FA|de}} |
||
[[ar:خلية لاسعة]] |
|||
[[ca:Cnidòcit]] |
|||
[[da:Nældecelle]] |
|||
[[de:Nesselzelle]] |
|||
[[en:Cnidocyte]] |
|||
[[es:Cnidoblasto]] |
|||
[[eo:Knido (ĉelo)]] |
|||
[[fr:Nématocyste]] |
|||
[[hr:Žarna stanica]] |
|||
[[it:Nematocisti]] |
|||
[[he:תא צורב]] |
|||
[[lt:Knidocitas]] |
|||
[[nl:Netelcel]] |
|||
[[ja:刺胞]] |
|||
[[pt:Cnidoblasto]] |
|||
[[ru:Книдоцит]] |
|||
[[simple:Cnidocyte]] |
|||
[[sr:Жарна ћелија]] |
|||
[[sv:Nässelcell]] |
|||
[[uk:Кнідоцит]] |
Wersja z 20:21, 13 mar 2013
Komórka parzydełkowa, knidocyt – wyspecjalizowana komórka charakterystyczna dla zwierząt z typu parzydełkowców (Cnidaria) zawierająca organ zaczepno-obronny zwany parzydełkiem, knidocystą, knidą lub parzawką. Służy do zdobywania pokarmu i do obrony. Poza Cnidaria, knidocyty spotykane są u ślimaków nagoskrzelnych (Nudibranchia), które przejmują parzydełka od zjadanych meduz[1].
Knidocyty powstają z knidoblastów położonych w specjalnych strefach ektodermy lub, rzadziej, gastrodermy. Po zróżnicowaniu knidoblasty przesuwają się poprzez macierz do naskórka, gdzie przekształcają się we w pełni wykształcone komórki parzydełkowe. Wewnątrz takiej komórki powstaje struktura w kształcie wypełniającego prawie całą komórkę kulistego lub owalnego pęcherzyka (kapsułki) o dwuwarstwowej, elastycznej ścianie. Cytoplazma i jądro komórki parzydełkowej zostaje zepchnięte ku jej krawędzi. Kapsułka jest zwykle zwężona w jednym z biegunów i zaopatrzona w wieczko (operculum), a w parzydełkach typu nematocysty, również w knidocyl – wić przekształconą w ostro zakończony, zwykle lekko wystający wyrostek czuciowy złożony z trzonu (knidocilium) otoczonego mikrokosmkami.
Wewnątrz pęcherzyka znajduje się długa, zwinięta nić lub przewód, który przy mechanicznym lub chemicznym podrażnieniu knidocylu zostaje wyrzucony z dużą siłą i prędkością około 3 m/s, wbija się lub oplątuje wokół ciała napastnika albo potencjalnej ofiary. U większości parzydełkowców wyrzut nici powoduje powstanie wewnątrz knidocysty dużego ciśnienia, w wyniku którego komórka parzydełkowa ulega uszkodzeniu.
Ze względu na budowę i zasadę działania badacze wyróżniają od 60 do 100 rodzajów parzydełek. Najważniejsze z nich to:
- nematocysty – są zaopatrzone w knidocyl, ich nić zostaje odrzucona po wystrzeleniu; komórka parzydełkowa zawierająca nematocystę to nematocyt,
- stomoknidy – nić jest drożna,
- penetranty (heteronemy) – nić pogrubiona u podstawy, uzbrojona w kolce, zwykle obezwładniają chemicznie, przy wyrzucie uwalniana jest substancja o właściwościach parzących lub paraliżujących (neurotoksyny), nić może przebić pancerz skorupiaka lub skórę kręgowca, w przypadku niektórych stułbiowców jest niebezpieczna dla człowieka,
- ropalonemy (stenotele, semiofory i eurytele),
- rabdoidy (mastigofory i amastigofory),
- biropaloidy;
- glutynanty (haplonemy) – nić gładka, tępo zakończona, na ogół pokryta lepką substancją,
- izoryzy,
- anizoryzy;
- penetranty (heteronemy) – nić pogrubiona u podstawy, uzbrojona w kolce, zwykle obezwładniają chemicznie, przy wyrzucie uwalniana jest substancja o właściwościach parzących lub paraliżujących (neurotoksyny), nić może przebić pancerz skorupiaka lub skórę kręgowca, w przypadku niektórych stułbiowców jest niebezpieczna dla człowieka,
- astomoknidy – nić niedrożna, gruba i lepka, nici plączą ofiarę, obezwładniają mechanicznie,
- wolwenty (desmonemy, spirolete, aspirotele i ptychonemy);
- stomoknidy – nić jest drożna,
- spirocysty – brak knidocylu, pęcherzyk wzmocniony od wewnątrz, skręcona spiralnie nić po wystrzeleniu wraca do pierwotnej pozycji,
Komórki parzydełkowe nie są rozłożone równomiernie. Najliczniej występują dookoła otworu gębowego i na ramionach.
- ↑ Janet Moore: Wprowadzenie do zoologii bezkręgowców. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011. ISBN 978-83-235-0503-7.
<ref>
o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>
, nie był użyty wcześniej w treści.Bibliografia
- Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- Encyklopedia Biologia. Greg, 2008. ISBN 978-83-7327-756-4.
- Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
- Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.