Rewolucja libijska w 1969

Rewolucja libijska w 1969

{{{opis grafiki}}}
Czas	{{{czas}}}
Terytorium	Libia
Przyczyna	niezadowolenie wśród rzesz urzędników państwowych
Strony konfliktu
Wolny Ruch Oficerski Rada Dowódcza Rewolucji Królestwo Libii
Dowódcy
Muammar al-Kaddafi Idris I
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Rewolucja libijska w 1969 – zbrojne obalenie Królestwa Libii i króla Idrisa I w roku 1969.

Geneza

Kraj uzyskał niepodległość w 1951 roku. Idris I zaprowadził w Libii monarchię absolutną i zakazał istnienia partii politycznych.

Odkrycie znaczących zasobów ropy naftowej w roku 1959 i postępujące za nim wysokie dochody pozwoliły królestwu na przekształcenie się z jednego z najbiedniejszych państw świata w kraj bogaty. Wzrost dochodów budżetowych wywołał zazdrość szerokich rzesz urzędników państwowych, pragnących mieć udział w wielkich przepływach finansowych kontrolowanych dotąd przez suwerena. Uzewnętrznienie się tego żywiołu naśladowało formę naseryzmu i innych form nacjonalizmów arabskich, po porażce Egiptu w wojnie sześciodniowej z Izraelem wybuchły protesty panarabistów skierowane przeciwko mocarstwom zachodnim i administracji monarchii (która postrzegana była przez wielu mieszkańców państwa jako proizraelska). W ostatnich latach dekady lat 60. rząd króla był coraz bardziej niepopularny. Scentralizowany system formalnie federalnej Libii pogłębiał tradycyjne podziały regionalne i plemienne. W całej branży naftowej z której Libia czerpała większość dochodów powszechna była korupcja.

W ostatnim okresie rządów Idrisa w Bengazi i Trypolisie wybuchły antyzachodnie zamieszki, a pracownicy naftowi rozpoczęli strajk solidarnościowy z Egiptem. W 1969 roku, amerykańska agencja CIA spodziewała się że pewna część sił zbrojnych chce dokonać w Libii przewrotu. Mimo że CIA wiedziało o Ruchu Wolnych Oficerów to błędnie ignorowali grupę i skupili się na monitorowaniu rewolucyjnej grupy Czarnych Butów, założoną przez Abd al-Aziza asz-Szalahiego. 4 sierpnia 1969 Idris abdykował na rzecz swojego bratanka Hasana as-Sanusiego, który miał przejąć rządy w kraju 2 września 1969.

Przebieg przewrotu

1 września 1969, tzw. Wolny Ruch Oficerski, grupa około 70 młodych oficerów wojskowych, głównie ze służb komunikacyjnych, przejęła władzę i położyła kres libijskiej monarchii. Puczyści wykorzystali to że król wyjechał za granicę aby spędzić lato w Turcji i Grecji. Puczyści zamach przygotowali pod nazwą "Operacji Jeruzalem".

Przewrót rozpoczął się w Bengazi i trwał około dwóch godzin. Oddziały wojskowe szybko poparły siły rewolucjonistów i prędko uzyskały kontrolę nad Trypolisem i resztą kraju. Tego samego dnia wojskowi zajęli lotniska, magazyny policyjne, stacje radiowe i biura rządowe w dwóch największych miastach. Al-Kadafi osobiście przejął kontrolę nad barakami Berka w Bengazi a Omar Meheisha zajął baraki w Trypolisie i baterie przeciwlotnicze. Khweldi Hameidi aresztował księcia Hasana as-Sanusi i zmusił go do zrzeczenia się roszczeń do tronu. Puczyści, nie dokonując przewrotu, nie napotkali poważnego oporu, a wobec zwolenników monarchy użyli jedynie niewielkiej siły.

Ze względu na bezkrwawy charakter zamach stanu, został początkowo określony jako "biała rewolucja", a później został przemianowany na "rewolucję 1 września" (ze względu na dzień, w którym pucz miał miejsce).

Wolny Ruch Oficerski, który wziął odpowiedzialność za rewolucję, wyłonił dwunastoosobowy dyrektoriat, który nazwał siebie Radą Dowódczą Rewolucji (RCC). Owo ciało wyznaczyło pierwszy rząd republikańskiej Libii, proklamowany 1 września. RCC ogłosiła, że Libia będzie wolnym, suwerennym państwem pod nazwą Libijska Republika Arabska, postępującą "drogą wolności, jedności i sprawiedliwości społecznej, gwarantując prawa równości swoim obywatelom i otwierając im drzwi do godnej pracy".

RCC zapewniła obcych dyplomatów w Libii, iż zmiany rewolucyjne nie były sterowane zza granicy. Stany Zjednoczone Ameryki uznały nowy rząd już 6 września.

Skutki zamachu

7 września 1969 RCC oświadczyła o wyznaczeniu rządu nowej republiki. Wyszkolony w Stanach Zjednoczonych technik Mahmud Sulayman al-Maghribi, od roku 1967 więziony za swoją działalność polityczną został premierem. Przewodniczył ośmioosobowej Radzie Ministrów, spośród których sześciu członków było cywilami, a dwaj - 'Adam Said Hawwaz oraz Musa Ahmad – oficerami. W rządzie nie było członków RCC. Kolejnego dnia RCC postanowiła awansować kapitana Kadafi do stopnia pułkownika i mianować go głównodowodzącym Siłami Zbrojnymi Libii.

RCC w ostatnich miesiącach 1969 podjęła wiele reform wewnętrznych, proklamowała neutralność w konfrontacji supermocarstw i opór przeciwko wszystkim formom kolonializmu oraz imperializmu. Podkreśliła także libijskie zaangażowanie w sprawę Palestyny. Zniesiono ustanowione przez króla instytucje parlamentarne i podtrzymano obowiązujący od 1952 roku zakaz działania partii politycznych. System wybrany przez RCC został określony jako arabska interpretacja socjalizmu, łącząca zasady islamu z reformami socjalnymi, ekonomicznymi i politycznymi. Libia w ciągu jednej nocy przeszła z obozu tradycjonalistycznych państw arabskich do krajów uznających prawo narodów do samostanowienia.

Następca tronu, książę Hasan, w zamian za własne bezpieczeństwo zrzekł się prawa do tronu, ale został uwięziony. Król Idris, przebywający w czasie zamachu stanu na leczeniu za granicą, zmarł w roku 1983 w Egipcie.

Bibliografia

• Kawczynski, Daniel (2011). Seeking Gaddafi: Libya, the West and the Arab Spring. Biteback. ISBN 978-1-84954-148-0.
• Bruce St. John, Ronald (2012). Libya: From Colony to Revolution (revised edition). Oxford: Oneworld. ISBN 978-1-85168-919-4.
• Blundy, David; Lycett, Andrew (1987). Qaddafi and the Libyan Revolution. Boston and Toronto: Little Brown & Co. ISBN 978-0-316-10042-7.