Rewolucja libijska w 1969: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
to byl pucz wojska |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 24: | Linia 24: | ||
== Geneza == |
== Geneza == |
||
Niepodzielną władze w Libii sprawował od 1951 roku (a więc daty ogłoszenia niepodległości) król [[Idris I]]. Władca zaprowadził [monarchia absolutna|monarchię absolutną]], zakazał istnienia [[partia polityczna|partii politycznych]] a jego rządy oparte były na [[izolacjonizm]]ie<ref name=PWN>{{cytuj stronę|url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Libia-Historia;4574625.html|tytuł =Libia. Historia|opublikowany=encyklopedia.pwn.pl|język=pl}}</ref><ref>Blundy & Lycett 1987, s. 38–39; Kawczynski 2011, s. 7–9, 14; Bruce St. John 2012, s. 108.</ref>. Odkrycie dużych zasobów [[ropa naftowa|ropy naftowej]] w 1959 roku doprowadziło do szybkiego bogacenia się Libii będącej dotychczas jednym z najbiedniejszych państw świata. Z szybkiego wzrostu przychodów korzystał głównie rządzący monarcha co budziło niezadowolenie urzędników państwowych i zwykłych obywateli coraz bardziej skłaniających się do [[naseryzm]]u i innych form [[panarabizm|nacjonalizmów arabskich]]. W zamyśle nacjonalistycznej ideologii rząd królewski postrzegany był przez wielu mieszkańców jako pro[[izrael]]ski. Takie postrzeganie monarchii doprowadziło do nastrojów antykrólewskich i antyzachodnich protestów które nasiliły się po porażce sąsiedniego [[Egipt]]u w [[wojna sześciodniowa|wojnie sześciodniowej]] (pracownicy naftowi rozpoczęli [[strajk]] solidarnościowy z Egiptem a w [[Bengazi]] i [[Trypolis]]ie wybuchły zamieszki). W ostatnich latach dekady lat 60. rząd króla był coraz bardziej niepopularny. Scentralizowany system formalnie federalnej Libii pogłębiał tradycyjne podziały regionalne i plemienne<ref>Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 52; Kawczynski 2011, s. 15–16.</ref>. Kraj nadto trawiło powszechne zjawisko [[korupcja|korupcji]]<ref>Blundy & Lycett 1987, s. 51; Kawczynski 2011, s. 136.</ref>. |
|||
W ostatnim okresie rządów Idrisa w Bengazi i [[Trypolis]]ie wybuchły antyzachodnie zamieszki, a pracownicy naftowi rozpoczęli [[strajk]] solidarnościowy z Egiptem<ref>Kawczynski 2011, s. 16–17.</ref>. W 1969 roku, [[Stany Zjednoczone|amerykańska]] agencja [[Central Intelligence Agency|CIA]] spodziewała się że pewna część sił zbrojnych chce dokonać w Libii przewrotu. Mimo że CIA wiedziało o Ruchu Wolnych Oficerów to błędnie ignorowali grupę i skupili się na monitorowaniu rewolucyjnej grupy Czarnych Butów, założoną przez Abd al-Aziza asz-Szalahiego<ref>Blundy & Lycett 1987, s. 53; Kawczynski 2011, s. 19; Bruce St. John 2012, s. 139–140.</ref>. 4 sierpnia 1969 Idris [[abdykacja|abdykował]] na rzecz swojego bratanka [[Hasan as-Sanusi|Hasana as-Sanusiego]], który miał przejąć rządy w kraju 2 września 1969. |
W ostatnim okresie rządów Idrisa w Bengazi i [[Trypolis]]ie wybuchły antyzachodnie zamieszki, a pracownicy naftowi rozpoczęli [[strajk]] solidarnościowy z Egiptem<ref>Kawczynski 2011, s. 16–17.</ref>. W 1969 roku, [[Stany Zjednoczone|amerykańska]] agencja [[Central Intelligence Agency|CIA]] spodziewała się że pewna część sił zbrojnych chce dokonać w Libii przewrotu. Mimo że CIA wiedziało o Ruchu Wolnych Oficerów to błędnie ignorowali grupę i skupili się na monitorowaniu rewolucyjnej grupy Czarnych Butów, założoną przez Abd al-Aziza asz-Szalahiego<ref>Blundy & Lycett 1987, s. 53; Kawczynski 2011, s. 19; Bruce St. John 2012, s. 139–140.</ref>. 4 sierpnia 1969 Idris [[abdykacja|abdykował]] na rzecz swojego bratanka [[Hasan as-Sanusi|Hasana as-Sanusiego]], który miał przejąć rządy w kraju 2 września 1969. |
Wersja z 01:14, 10 sie 2016
{{{opis grafiki}}} | |||
Czas |
{{{czas}}} | ||
---|---|---|---|
Terytorium | |||
Przyczyna |
niezadowolenie wśród rzesz urzędników państwowych | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} |
Rewolucja libijska w 1969 – wojskowy zamach stanu który doprowadził do obalenia Królestwa Libii i króla Idrisa I[1].
Geneza
Niepodzielną władze w Libii sprawował od 1951 roku (a więc daty ogłoszenia niepodległości) król Idris I. Władca zaprowadził [monarchia absolutna|monarchię absolutną]], zakazał istnienia partii politycznych a jego rządy oparte były na izolacjonizmie[1][2]. Odkrycie dużych zasobów ropy naftowej w 1959 roku doprowadziło do szybkiego bogacenia się Libii będącej dotychczas jednym z najbiedniejszych państw świata. Z szybkiego wzrostu przychodów korzystał głównie rządzący monarcha co budziło niezadowolenie urzędników państwowych i zwykłych obywateli coraz bardziej skłaniających się do naseryzmu i innych form nacjonalizmów arabskich. W zamyśle nacjonalistycznej ideologii rząd królewski postrzegany był przez wielu mieszkańców jako proizraelski. Takie postrzeganie monarchii doprowadziło do nastrojów antykrólewskich i antyzachodnich protestów które nasiliły się po porażce sąsiedniego Egiptu w wojnie sześciodniowej (pracownicy naftowi rozpoczęli strajk solidarnościowy z Egiptem a w Bengazi i Trypolisie wybuchły zamieszki). W ostatnich latach dekady lat 60. rząd króla był coraz bardziej niepopularny. Scentralizowany system formalnie federalnej Libii pogłębiał tradycyjne podziały regionalne i plemienne[3]. Kraj nadto trawiło powszechne zjawisko korupcji[4].
W ostatnim okresie rządów Idrisa w Bengazi i Trypolisie wybuchły antyzachodnie zamieszki, a pracownicy naftowi rozpoczęli strajk solidarnościowy z Egiptem[5]. W 1969 roku, amerykańska agencja CIA spodziewała się że pewna część sił zbrojnych chce dokonać w Libii przewrotu. Mimo że CIA wiedziało o Ruchu Wolnych Oficerów to błędnie ignorowali grupę i skupili się na monitorowaniu rewolucyjnej grupy Czarnych Butów, założoną przez Abd al-Aziza asz-Szalahiego[6]. 4 sierpnia 1969 Idris abdykował na rzecz swojego bratanka Hasana as-Sanusiego, który miał przejąć rządy w kraju 2 września 1969.
Przebieg przewrotu
1 września 1969, tzw. Wolny Ruch Oficerski, grupa około 70 młodych oficerów wojskowych, głównie ze służb komunikacyjnych, przejęła władzę i położyła kres libijskiej monarchii. Puczyści wykorzystali to że król wyjechał za granicę aby spędzić lato w Turcji i Grecji. Puczyści zamach przygotowali pod nazwą "Operacji Jeruzalem"[7]. Przewrót rozpoczął się w Bengazi i trwał około dwóch godzin. Oddziały wojskowe szybko poparły siły rewolucjonistów i prędko uzyskały kontrolę nad Trypolisem i resztą kraju. Tego samego dnia wojskowi zajęli lotniska, magazyny policyjne, stacje radiowe i biura rządowe w dwóch największych miastach. Al-Kadafi osobiście przejął kontrolę nad barakami Berka w Bengazi a Omar Meheisha zajął baraki w Trypolisie i baterie przeciwlotnicze. Khweldi Hameidi aresztował księcia Hasana as-Sanusi i zmusił go do zrzeczenia się roszczeń do tronu[8]. Puczyści, nie dokonując przewrotu, nie napotkali poważnego oporu, a wobec zwolenników monarchy użyli jedynie niewielkiej siły[9]. Ze względu na bezkrwawy charakter zamach stanu, został początkowo określony jako "biała rewolucja", a później został przemianowany na "rewolucję 1 września" (ze względu na dzień, w którym pucz miał miejsce)[10].
Wolny Ruch Oficerski, który wziął odpowiedzialność za rewolucję, wyłonił dwunastoosobowy dyrektoriat, który nazwał siebie Radą Dowódczą Rewolucji (RCC). Owo ciało wyznaczyło pierwszy rząd republikańskiej Libii, proklamowany 1 września[11]. RCC ogłosiła, że Libia będzie wolnym, suwerennym państwem pod nazwą Libijska Republika Arabska, postępującą "drogą wolności, jedności i sprawiedliwości społecznej, gwarantując prawa równości swoim obywatelom i otwierając im drzwi do godnej pracy". RCC zapewniła obcych dyplomatów w Libii, iż zmiany rewolucyjne nie były sterowane zza granicy. Stany Zjednoczone Ameryki uznały nowy rząd już 6 września.
Skutki zamachu
7 września 1969 RCC oświadczyła o wyznaczeniu rządu nowej republiki. Wyszkolony w Stanach Zjednoczonych technik Mahmud Sulayman al-Maghribi, od roku 1967 więziony za swoją działalność polityczną został premierem. Przewodniczył ośmioosobowej Radzie Ministrów, spośród których sześciu członków było cywilami, a dwaj - 'Adam Said Hawwaz oraz Musa Ahmad – oficerami. W rządzie nie było członków RCC. Kolejnego dnia RCC postanowiła awansować kapitana Kadafi do stopnia pułkownika i mianować go głównodowodzącym Siłami Zbrojnymi Libii.
RCC w ostatnich miesiącach 1969 podjęła wiele reform wewnętrznych, proklamowała neutralność w konfrontacji supermocarstw i opór przeciwko wszystkim formom kolonializmu oraz imperializmu. Podkreśliła także libijskie zaangażowanie w sprawę Palestyny. Zniesiono ustanowione przez króla instytucje parlamentarne i podtrzymano obowiązujący od 1952 roku zakaz działania partii politycznych. System wybrany przez RCC został określony jako arabska interpretacja socjalizmu, łącząca zasady islamu z reformami socjalnymi, ekonomicznymi i politycznymi.
Następca tronu, książę Hasan, w zamian za własne bezpieczeństwo zrzekł się prawa do tronu, ale został uwięziony. Król Idris, przebywający w czasie zamachu stanu na leczeniu za granicą, zmarł w roku 1983 w Egipcie.
- ↑ a b Libia. Historia. encyklopedia.pwn.pl. (pol.).
- ↑ Blundy & Lycett 1987, s. 38–39; Kawczynski 2011, s. 7–9, 14; Bruce St. John 2012, s. 108.
- ↑ Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 52; Kawczynski 2011, s. 15–16.
- ↑ Blundy & Lycett 1987, s. 51; Kawczynski 2011, s. 136.
- ↑ Kawczynski 2011, s. 16–17.
- ↑ Blundy & Lycett 1987, s. 53; Kawczynski 2011, s. 19; Bruce St. John 2012, s. 139–140.
- ↑ Kawczynski 2011, s. 18.
- ↑ Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 57–59; Kawczynski 2011, s. 18.
- ↑ Kawczynski 2011, s. 18.
- ↑ Bruce St John 2012, s. 134.
- ↑ "Pierwszy dekret Rewolucji" (arab.), 1 września 1969, w EMERglobal Lex. Dostęp 31 marca 2010.
Bibliografia
- Kawczynski, Daniel (2011). Seeking Gaddafi: Libya, the West and the Arab Spring. Biteback. ISBN 978-1-84954-148-0.
- Bruce St. John, Ronald (2012). Libya: From Colony to Revolution (revised edition). Oxford: Oneworld. ISBN 978-1-85168-919-4.
- Blundy, David; Lycett, Andrew (1987). Qaddafi and the Libyan Revolution. Boston and Toronto: Little Brown & Co. ISBN 978-0-316-10042-7.