Zamach stanu
| KK z 1997 | |
| Ciężar gatunkowy |
zbrodnia |
|---|---|
| Przepis |
art. 128 § 1 k.k. |
| Kara |
pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 |
| Strona podmiotowa |
umyślna w zamiarze bezpośrednim kierunkowym |
| Odpowiedzialność od 15. roku życia |
nie |
| Typ kwalifikowany |
nie |
| Typ uprzywilejowany |
nie |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
Zamach stanu, także: przewrót, pucz (niem. Putsch, hiszp. golpe de estado, fr. coup d’État) – niezgodne z porządkiem konstytucyjnym, często z użyciem siły (zbrojny zamach stanu), przejęcie władzy politycznej w państwie przez jednostkę lub grupę osób[1]. Jest pogwałceniem normalnego toku życia politycznego i porządku instytucjonalnego.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Zamachy stanu są w większości organizowane przez wysokich rangą wojskowych, w wyniku czego siły zbrojne stają się głównym aktorem wydarzeń. We współczesnych państwach nie można skutecznie przeprowadzić zamachu stanu bez udziału lub przynajmniej życzliwej neutralności wojska.
Uczestnicy zamachu stanu zmierzają przede wszystkim do opanowania środków łączności, radia, telewizji, węzłów komunikacyjnych oraz siedzib organów władzy. Szybkość działania i zaskoczenie w wielu przypadkach decydują o powodzeniu zamachu stanu.
Zamachowi stanu mogą towarzyszyć wystąpienia społeczne.
Zamach stanu a rewolucja[edytuj | edytuj kod]
Od rewolucji różni się tym, że:
- przeprowadzają go osoby, które już w pewien sposób należały do istniejącej elity władzy, podczas gdy rewolucja jest organizowana przez ludzi spoza układu władzy;
- nie zmierza do urzeczywistnienia nowego ustroju politycznego, ma na celu jedynie usunięcie ludzi sprawujących rządy[2].
Obecni szefowie państw i rządów, którzy zdobyli władzę w wyniku zamachu stanu[edytuj | edytuj kod]
| Kraj | Urząd | Osoba | Data |
|---|---|---|---|
 Gwinea Równikowa |
Prezydent | Teodoro Obiang Nguema Mbasogo | 3 sierpnia 1979 |
 Uganda |
Prezydent | Yoweri Museveni | 29 stycznia 1986 |
 Kongo |
Prezydent | Denis Sassou-Nguesso | 25 października 1997 |
 Tajlandia |
Premier | Prayuth Chan-ocha | 22 maja 2014 |
 Zimbabwe |
Prezydent | Emmerson Mnangagwa | 24 listopada 2017 |
 Sudan |
Przewodniczący Tymczasowej Rady Suwerennej | Abd al-Fattah Abd er-Rahman Burhan | 12 kwietnia 2019 |
 Mjanma |
Przewodniczący Rady Administracji Państwowej (od II 2021) Premier (od VIII 2021) |
Min Aung Hlaing | 1 lutego 2021 |
 Mali |
p.o. Prezydenta | Assimi Goita | 25 maja 2021 |
 Gwinea |
Przewodniczący Narodowego Komitetu Pojednania i Rozwoju (od IX 2021) p.o. Prezydenta (od X 2021) |
Mamady Doumbouya | 5 września 2021 |
 Burkina Faso |
Przewodniczący Patriotycznego Ruchu na rzecz Ochrony i Odbudowy | Ibrahim Traore | 30 września 2022 |
Zamach stanu w polskim Kodeksie karnym[edytuj | edytuj kod]
Problematykę zamachu stanu regulują art. 128 § 1 i 2 Kodeksu karnego. W art. 128 § 3 k.k. opisano przestępstwo pokrewne zamachowi stanu, mianowicie wywieranie wpływu przemocą lub groźbą bezprawną na czynności urzędowe konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 128.
§ 1. Kto, w celu usunięcia przemocą konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Kto przemocą lub groźbą bezprawną wywiera wpływ na czynności urzędowe konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Na podstawie: Słownik polityki, pod redakcją Marka Bankowicza, Wiedza Powszechna, Warszawa 1996.
- ↑ Towarzyszą temu niekiedy przekształcenia o charakterze politycznym i prawnym, niezmieniające jednak panującego systemu politycznego.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik polityki, pod redakcją Marka Bankowicza, Wiedza Powszechna, Warszawa 1996.