Mikalojus Konstantinas Čiurlionis

Mikalojus Konstantinas Čiurlionis

Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (pol. Mikołaj Konstanty Czurlanis, ur. 22 września 1875 w Oranach, zm. 10 kwietnia 1911 w Pustelniku (Marki) koło Warszawy) – litewski kompozytor, malarz i grafik. Najwybitniejsza postać w kulturze litewskiej przełomu XIX i XX wieku.

Życie

M. K. Čiurlionis na znaczku poczty radzieckiej z 1975 (Michel 4392, Scott 4357)

Czerwony Dwór w Pustelniku w Markach

Urodził się w rodzinie organisty. W latach 1889-1893 uczył się w szkole orkiestrowej, grając w nadwornej kapeli księcia M. Ogińskiego. Dzięki jego pomocy finansowej kształcił się w Warszawie w tamtejszym Instytucie Muzycznym (1894-1899), m.in. u Antoniego Sygietyńskiego i Zygmunta Noskowskiego. W latach 1901-1902 kontynuował studia w konserwatorium w Lipsku w klasie Karla Reinecke. W 1902 wrócił do Warszawy i podjął naukę w Klasie Rysunkowej; a w 1904-1906 – studia w Warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem m.in. Ferdynanda Ruszczyca i Konrada Krzyżanowskiego. Zaprzyjaźnił się wtedy z Eugeniuszem Morawskim, podobnie jak on – kompozytorem i malarzem. W tych latach Čiurlionis kierował chórem warszawskiego Towarzystwa Litewskiego Wzajemnej Pomocy.

W 1907 wyjechał do Wilna. Włączył się w działalność Litewskiego Towarzystwa Artystycznego, zakładając w nim sekcję muzyczną. Zorganizował II Wystawę malarstwa litewskiego oraz I Konkurs Kompozytorów Litewskich. Rozpoczął naukę języka litewskiego.

W 1908 roku wyjechał do Petersburga, gdzie nawiązał kontakt z grupą malarską "Mir Iskusstwa". Ożenił się z litewską poetką Sofiją Kymantaitė‎. Wtedy też ujawniła się jego choroba umysłowa. Zmarł w podwarszawskim sanatorium „Czerwony Dwór" w Pustelniku, dziś Marki.

Twórczość

Malarstwo

Jak dotąd największe uznanie zdobyło malarstwo Čiurlionisa. Jest on przedstawicielem symbolizmu, a zarazem jednym z prekursorów abstrakcjonizmu.

Jako grafik tworzył fluoroforty, plakaty, ilustracje do książek. Od około 1905 tworzył na wpół abstrakcyjne obrazy malowane techniką tempery o muzycznych tytułach (np. dyptyk Preludium i Fuga – około 1907-1908). Namalował ok. 300 obrazów, z których wiele wystawionych jest muzeum Čiurlionisa w Kownie. Ulegał wpływom Arnolda Böcklina, A.V. Beardsleya i swego nauczyciela Ferdynanda Ruszczyca. W abstrakcyjnych układach kompozycji zawierał impresje muzyczne. Trzyczęściowe prace malowane temperą układał w cykle niejednokrotnie wzorowane na cyklach muzycznych. Są więc:

• cykle sonat: Sonata Węża, Sonata morza, Sonata piramid, Sonata słońca, Sonata wiosenna, Sonata letnia, Sonata jesienna
• dyptyki Peludia i fugi
• Symfonia żałobna

i in.

Uważał, że: „nie ma granic pomiędzy sztukami. Muzyka łączy poezję i malarstwo, ma swoją architektonikę. Malarstwo może posiadać także takąż architektonikę jak muzyka i w farbach wyrażać dźwięki”.

Jego malarstwo wywarło duży wpływ na współczesną sztukę Litwy.

Galeria obrazów

Stworzenie świata (1906-07)

• 
  I
• 
  II
• 
  III
• 
  IV
• 
  V
• 
  VI
• 
  VII
• 
  VIII
• 
  IX
• 
  X
• 
  XI
• 
  XII
• 
  XIII

Sonata wiosenna (1907)

• 
  Allegro
• 
  Andante
• 
  Scherzo
• 
  Finale

Sonata letnia (1908)

• 
  Allegro
• 
  Andante
• 
  Scherzo
• 
  Finale

Sonata słoneczna (1907)

• 
  Allegro
• 
  Andante
• 
  Scherzo
• 
  Finale

Sonata morza (1908)

• 
  Allegro
• 
  Andante
• 
  Finale

Sonata piramid (1908)

• 
  Allegro
• 
  Scherzo

Sonata gwiazd (1908)

• 
  Allegro
• 
  Andante

• 
  Statek z chmur
• 
  Przeszłość
• 
  Krzyże w Žemaitija
• 
  Preludium Anioł

Muzyka

Jako kompozytor uważany jest Čiurlionis za pierwszego twórcę artystycznej muzyki litewskiej. Poemat symfoniczny Miške (W lesie) napisany w 1901 roku był pierwszym litewskim utworem na orkiestrę. Muzyka ta nie znalazła sobie jednak wówczas drogi do sal koncertowych. Poemat symfoniczny Morze – utwór będący wręcz modelową ilustracją muzycznego symbolizmu – czekał na pierwsze wykonanie prawie 30 lat.

Jego dorobek obejmujący ok. 300 utworów tworzą przede wszystkim:

• kantata De profundis na chór i orkiestrę (1899)
• poematy symfoniczne W lesie (1901) i Morze (1903-07)
• uwertura symfoniczna Kejstutis (1902)
• około 200 utworów fortepianowych (głównie preludiów)
• utwory organowe
• utwory kameralne
• opracowania pieśni ludowych.
• szkice do opery Jürate, poematu symfonicznego Stworzenie świata

Jako kompozytor był równie nowatorski jak malarz. Rozwinął oryginalny sposób tworzenia melodii uważany za jeden z prototypów serializmu.

Autorem pierwszej monografii Čiurlionisa był Vytautas Landsbergis (wyd. w Leningradzie 1975).

Związki z Polską

• Čiurlionis koresponował po polsku, tymczasem do lat 1970. na Litwie był dostępny wyłącznie litewski przekład jego listów. Obecnie przygotowywane jest dwujęzyczne wydanie tej korespondencji .
• Twórczość Čiurlionisa była w dużym stopniu związana ze środowiskiem warszawskim.
• jako dziecko Czurlanis porozumiewał się tylko w j.polskim. Języka litewskiego zaczął się uczyć dopiero po 30 roku życia[1].

Linki zewnętrzne

• Galeria – 164 obrazy
• Muzeum w Kownie