Mateusz Czak: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Wojna z Karolem Robertem: drobne merytoryczne |
ilustracja |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Kiskirályok uralmi területei.jpg|thumb|Tereny we władaniu Mate Czaka]] |
[[Plik:Kiskirályok uralmi területei.jpg|thumb|Tereny we władaniu Mate Czaka]] |
||
[[Plik:Oligarch domains 1301 1310.png|thumb|Tereny we władaniu Matusza Czaka]] |
[[Plik:Oligarch domains 1301 1310.png|thumb|Tereny we władaniu Matusza Czaka]] |
||
[[Plik:Trencin castle.jpg|thumb|Zamek w Trenczynie]] |
|||
'''Matusz Czak''' (pomiędzy 1260-65 - 18 marca 1321) ([[język węgierski|węg.]] Csák (III) Máté, [[język słowacki|słow.]] Matúš Čák III., [[język niemiecki|niem.]] Matthäus Csák von Trentschin) - węgierski możnowładca<ref>Peter A. Toma; Dušan Kováč (2001). Slovakia: from Samo to Dzurinda. Hoover Institution Press. p. 72. ISBN 978-0-8179-9951-3. "...The greatest magnates were Matus Cak (Matthew Cak) of Trencin and the Amadeis of the Aba...The Caks, of Magyar origin, had begun their rise during the rules of Stephen V and Ladislas IV..."</ref> suwerennie władający zachodnią częścią dzisiejszej [[Słowacja|Słowacji]]. Określany jako ''Pan Wagu i Tatr''. |
'''Matusz Czak''' (pomiędzy 1260-65 - 18 marca 1321) ([[język węgierski|węg.]] Csák (III) Máté, [[język słowacki|słow.]] Matúš Čák III., [[język niemiecki|niem.]] Matthäus Csák von Trentschin) - węgierski możnowładca<ref>Peter A. Toma; Dušan Kováč (2001). Slovakia: from Samo to Dzurinda. Hoover Institution Press. p. 72. ISBN 978-0-8179-9951-3. "...The greatest magnates were Matus Cak (Matthew Cak) of Trencin and the Amadeis of the Aba...The Caks, of Magyar origin, had begun their rise during the rules of Stephen V and Ladislas IV..."</ref> suwerennie władający zachodnią częścią dzisiejszej [[Słowacja|Słowacji]]. Określany jako ''Pan Wagu i Tatr''. |
||
| Linia 10: | Linia 11: | ||
Po śmierci króla Andrzeja III Matusz poparł w walce o tron węgierski Wacława II Przemyślidę w walce o tron dla jego syna Wacława III przeciwko Karolowi Robertowi Andegaweńskiemu. |
Po śmierci króla Andrzeja III Matusz poparł w walce o tron węgierski Wacława II Przemyślidę w walce o tron dla jego syna Wacława III przeciwko Karolowi Robertowi Andegaweńskiemu. |
||
Na mocy uchwały sejmu w Budzie wybrano Wacława III na króla (jako Władysława V), porozumiano się na zjeździe w Brnie z możnymi węgierskimi i przy obecności Mate Czaka w dniu 27 sierpnia 1301 arcybiskup Kalocsy Jan uroczyście koronował Wacława III na węgierskiego króla w Białogrodzie Królewskim. W zamian za pomoc Matusz otrzymał liczne przywileje |
Na mocy uchwały sejmu w Budzie wybrano Wacława III na króla (jako Władysława V), porozumiano się na zjeździe w Brnie z możnymi węgierskimi i przy obecności Mate Czaka w dniu 27 sierpnia 1301 arcybiskup Kalocsy Jan uroczyście koronował Wacława III na węgierskiego króla w Białogrodzie Królewskim. W zamian za pomoc Matusz otrzymał liczne przywileje. W 1303 roku przeciwko Wacławowi II i jego synowi powstał sojusz papieża Bonifacego, Albrechta Habsburga, Władysława Łokietka i książąt halickich, co spowodowało zajęcie przez Matusza postawy wyczekującej. Od 1305 roku przejściowo władzę na Węgrzech sprawował [[Otto III Bawarski]] (jako Bela V), jednak w 1307 roku uciekł z kraju. W 1308 roku Matusz poparł Karola Roberta w walce o tron w zamian za otrzymanie stanowiska skarbnika, jednak nie pojawił się na jego koronacji w 1310 roku i wnet wystąpił przeciwko królowi. |
||
Szczyt potęgi Matusza Czaka miał miejsce około 1311 roku, gdy władał 14 węgierskimi powiatami na zachodzie Słowacji, a on i jego stronnicy mieli pod kontrolą 50 zamków. |
Szczyt potęgi Matusza Czaka miał miejsce około 1311 roku, gdy władał 14 węgierskimi powiatami na zachodzie Słowacji, a on i jego stronnicy mieli pod kontrolą 50 zamków. |
||
===Wojna z Karolem Robertem=== |
===Wojna z Karolem Robertem=== |
||
W 1312 roku sprzymierzył się z władającym wschodnia Słowacją [[Amadej Aba|Amadejem Abą]] przeciwko królowi [[Karol Robert|Karolowi Robertowi]], |
W 1312 roku sprzymierzył się z władającym wschodnia Słowacją [[Amadej Aba|Amadejem Abą]] przeciwko królowi [[Karol Robert|Karolowi Robertowi]]. Karol Robert obległ należący do rodu Aba [[Zamek Szaryski]], ale odsiecz Matusza spowodowała, że król musiał odstąpić od oblężenia. Jednak wkrótce król zwyciężył buntowników w bitwie pod Rozgoniem (Rozhanovcami). W przeciwieństwie do domeny Amadea Aby, Karol Robert nie był w stanie opanować całości ziem Matusza. Król w 1313 r. zdobył [[Trnawa|Trnawę]] i zamek w [[Hollókő]]. W 1314 roku Matusz jako sojusznik Habsburgów najechał Morawy. |
||
W 1317 roku Karol Robert zajął [[Komárom]] i [[Wyszehrad]], w wyniku czego Matusz obiecał podporządkować się władcy. Jednak w 1318 roku Matusz ponownie zaatakował króla, co doprowadziło do kolejnej wojny, która toczyła się aż do śmierci Matusza w 1321 roku w obleganym przez wojska królewskie zamku w Trenczynie<ref>Kristó, Gyula. Csák Máté. Budapeszt: Thought (1986)</ref> |
W 1317 roku Karol Robert zajął [[Komárom]] i [[Wyszehrad]], w wyniku czego Matusz obiecał podporządkować się władcy. Jednak w 1318 roku Matusz ponownie zaatakował króla, co doprowadziło do kolejnej wojny, która toczyła się aż do śmierci Matusza w 1321 roku w obleganym przez wojska królewskie zamku w Trenczynie<ref>Kristó, Gyula. Csák Máté. Budapeszt: Thought (1986)</ref> |
||
Wersja z 16:14, 25 lip 2013
Matusz Czak (pomiędzy 1260-65 - 18 marca 1321) (węg. Csák (III) Máté, słow. Matúš Čák III., niem. Matthäus Csák von Trentschin) - węgierski możnowładca[1] suwerennie władający zachodnią częścią dzisiejszej Słowacji. Określany jako Pan Wagu i Tatr.
Kariera za Andrzeja III Arpada
Syn węgierskiego palatyna Piotra Czaka z rodu Csák. W 1291 roku wziął udział w kampanii wojennej króla Węgier Andrzeja III Arpada przeciwko Austrii[2]. W 1292 roku stłumił antykrólewski bunt, który wzniecił magnat Miklós Kőszegi, za co otrzymał od króla Andrzeja przywileje. W 1296 roku objął we władanie zamek w Trenczynie, który stał się jego siedzibą[3]. W tym samym roku król wyznaczył go na palatyna, ale wkrótce doszło do konfliktu Matusza z królem Andrzejem, który jednak nie potrafił go sobie podporządkować, aż do swojej śmierci w 1301 roku.
Sojusz z Wacławem II
Po śmierci króla Andrzeja III Matusz poparł w walce o tron węgierski Wacława II Przemyślidę w walce o tron dla jego syna Wacława III przeciwko Karolowi Robertowi Andegaweńskiemu.
Na mocy uchwały sejmu w Budzie wybrano Wacława III na króla (jako Władysława V), porozumiano się na zjeździe w Brnie z możnymi węgierskimi i przy obecności Mate Czaka w dniu 27 sierpnia 1301 arcybiskup Kalocsy Jan uroczyście koronował Wacława III na węgierskiego króla w Białogrodzie Królewskim. W zamian za pomoc Matusz otrzymał liczne przywileje. W 1303 roku przeciwko Wacławowi II i jego synowi powstał sojusz papieża Bonifacego, Albrechta Habsburga, Władysława Łokietka i książąt halickich, co spowodowało zajęcie przez Matusza postawy wyczekującej. Od 1305 roku przejściowo władzę na Węgrzech sprawował Otto III Bawarski (jako Bela V), jednak w 1307 roku uciekł z kraju. W 1308 roku Matusz poparł Karola Roberta w walce o tron w zamian za otrzymanie stanowiska skarbnika, jednak nie pojawił się na jego koronacji w 1310 roku i wnet wystąpił przeciwko królowi.
Szczyt potęgi Matusza Czaka miał miejsce około 1311 roku, gdy władał 14 węgierskimi powiatami na zachodzie Słowacji, a on i jego stronnicy mieli pod kontrolą 50 zamków.
Wojna z Karolem Robertem
W 1312 roku sprzymierzył się z władającym wschodnia Słowacją Amadejem Abą przeciwko królowi Karolowi Robertowi. Karol Robert obległ należący do rodu Aba Zamek Szaryski, ale odsiecz Matusza spowodowała, że król musiał odstąpić od oblężenia. Jednak wkrótce król zwyciężył buntowników w bitwie pod Rozgoniem (Rozhanovcami). W przeciwieństwie do domeny Amadea Aby, Karol Robert nie był w stanie opanować całości ziem Matusza. Król w 1313 r. zdobył Trnawę i zamek w Hollókő. W 1314 roku Matusz jako sojusznik Habsburgów najechał Morawy.
W 1317 roku Karol Robert zajął Komárom i Wyszehrad, w wyniku czego Matusz obiecał podporządkować się władcy. Jednak w 1318 roku Matusz ponownie zaatakował króla, co doprowadziło do kolejnej wojny, która toczyła się aż do śmierci Matusza w 1321 roku w obleganym przez wojska królewskie zamku w Trenczynie[4]
Gloryfikacja
W pracach publikowanych na Słowacji w XIX wieku Matusz Czak przedstawiany był jako romantyczny słowacki bohater narodowy sprzeciwiający się okupacji węgierskiej, co spowodowało jego popularność w słowackich kręgach narodowych. Opanowane przez niego ziemie przedstawiano zaś na wyrost jako pierwsze protoksięstwo słowackie. W tym duchu publikował o nim wiersze lider słowackiego odrodzenia narodowego Ľudovít Štúr. Poglądy te nie wytrzymują jednak krytyki współczesnych historyków[5].
Linki zewnętrzne
Bibliografia
- Kristó Gyula "Csák Máté" Gondolat, Budapest, 1986, ISBN 963 281 736 2
- Györffy György, "István király és műve" Gondolat, Budapest 1983, ISBN 963-281-221-2
- Pór Antal "Trencsényi Csák Máté", Budapest 1888 [1]
- ↑ Peter A. Toma; Dušan Kováč (2001). Slovakia: from Samo to Dzurinda. Hoover Institution Press. p. 72. ISBN 978-0-8179-9951-3. "...The greatest magnates were Matus Cak (Matthew Cak) of Trencin and the Amadeis of the Aba...The Caks, of Magyar origin, had begun their rise during the rules of Stephen V and Ladislas IV..."
- ↑ Markó, László. A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig
- ↑ Kristó, Gyula. Csák Máté.
- ↑ Kristó, Gyula. Csák Máté. Budapeszt: Thought (1986)
- ↑ Anton Špiesz, Dušan Čaplovič, Ladislaus J. Bolchazy; Illustrated Slovak history: a struggle for sovereignty in Central Europe (2006); s.51