Arabska Armia Wyzwoleńcza: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Luckas-bot (dyskusja | edycje) m r2.7.1) (robot dodaje: de:Arabische Befreiungsarmee |
rozbudowa, infobox, kat., źródła/przypisy |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Jednostka wojskowa infobox |
|||
⚫ | '''Arabska Armia Wyzwoleńcza''' ([[Język arabski|arab.]] ''Jaysh al-Inqadh al-Arabi'') była |
||
| nazwa = Arabska Armia Wyzwoleńcza <br /> جيش الإنقاذ العربي |
|||
| grafika = |
|||
| opis = |
|||
| panstwo = [[Palestyna (mandat)|Mandat Palestyny]] |
|||
| sformowanie = [[1947]] |
|||
| rozformowanie = [[1948]] |
|||
| wyrozniajaca = |
|||
| patron = |
|||
| swieto = |
|||
| sztandar = |
|||
| kontynuacja = |
|||
| kontynuacja tradycji = |
|||
| pierwszy = [[Fawzi al-Qawuqji]] |
|||
| obecny = |
|||
| ostatni = |
|||
| dzialania = [[Wojna domowa w Mandacie Palestyny]] <br/ > [[I wojna izraelsko-arabska 1948-1949]] |
|||
| rodzaj = [[Formacje samoobrony]] |
|||
| numer = |
|||
| podporzadkowanie = |
|||
| sklad = |
|||
| dyslokacja = [[Palestyna]] |
|||
| kolor = lądowe |
|||
⚫ | |||
⚫ | '''Arabska Armia Wyzwoleńcza''' ([[Język arabski|arab.]] جيش الإنقاذ العربي, ''Jaysh al-Inqadh al-Arabi'') była [[Arabowie|arabską]] paramilitarną organizacją [[formacje samoobrony|samoobrony]], która działała w latach 1947-1948 w [[Palestyna (mandat)|Mandacie Palestyny]] i [[Izrael]]u. Była podporządkowana [[Liga Państw Arabskich|Lidze Państw Arabskich]] i rywalizowała z [[Armia Świętej Wojny|Armią Świętej Wojny]]. |
||
== |
== Przyczyny powstania == |
||
W dniu 29 listopada 1947 [[Zgromadzenie Ogólne ONZ]] przyjęło [[Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181|Rezolucję nr 181]] w sprawie rozwiązania konfliktu arabsko-żydowskiego w [[Palestyna|Palestynie]], poprzez utworzenie dwóch państw: arabskiego i żydowskiego<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.yale.edu/lawweb/avalon/un/res181.htm | tytuł = United Nations General Assembly Resolution 181 | data dostępu = 2011-05-05 | praca = The Avalon Project - Yale Law School | język = en}}</ref>. Przywódcy społeczności żydowskiej zaakceptowali plan podziału Palestyny, chociaż wyrażali swoje niezadowolenie. Natomiast społeczność arabska sprzeciwiła się, twierdząc, że narusza ona prawa większości mieszkańców Palestyny<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.passia.org/seminars/2000/israel/part3.html | tytuł = Jews and Arabs under the British Mandate | data dostępu = 2011-05-05| autor = | opublikowany = 1948 | praca = The Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs | język = en}}</ref>. Arabowie spostrzegali plan podziału Palestyny jako niesprawiedliwy, ponieważ oddawał większość terytorium państwa w ręce stanowiącej mniejszość społeczności żydowskiej. Arabscy przywódcy zaczęli wzywać do "zwrócenia Palestyny jej prawowitym mieszkańcom", "zepchnięciu Żydów do morza" i oczyszczeniu Palestyny z "syjonistycznej plagi"<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Morris| imię = Benny | tytuł = 1948: A History of the First Arab-Israeli War| wydawca = Yale University Press| miejsce = | rok = 2008| strony = | isbn = }}</ref>. Ich niezadowolenie było wzmacniane przez arabski nacjonalizm [[panarabizm]]u, głoszący zjednoczenie wszystkich ludów [[język arabski|arabskojęzycznych]]. W rezulatacie, 30 listopada 1947 doszło do wybuchu pierwszych aktów przemocy, które zostały uznane za pierwsze akty [[Wojna domowa w Mandacie Palestyny|Wojny domowej w Mandacie Palestyny]]. Arabowie rozpoczęli kampanię ataków na żydowską [[komunikacja|komunikację]] pomiędzy [[osiedla żydowskie|osiedlami żydowskimi]]. Kolejne zabójstwa, akty rozboju i podpalenia, pociągały za sobą akcje odwetowe żydowskich [[organizacja paramilitarna|organizacji paramilitarnych]] [[Hagana]], [[Irgun Cwai Leumi|Irgun]] i [[Lehi]]. Liczba ofiar po obu stronach konfliktu zaczęła gwałtownie rosnąć. W grudniu 1947 i styczniu [[1948]] zginęło prawie 1000 osób, a ponad 2000 zostało rannych. Liczby te odpowiadały 100 ofiarom śmiertelnym tygodniowo<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Yoav | imię = Gelber| autor link = | tytuł = Palestine 1948. War, Escape and the Emergence of the Palestinian Refugee Problem | wydawca = Sussex Academic Press | miejsce = | rok = 2006| strony = 51-56| isbn = 978-1-84519-075-0}}</ref>. |
|||
Podczas spotkania w [[Damaszek|Damaszku]] ([[Syria]]) [[5 stycznia]] [[1948]] roku [[Arabowie]] zorganizowali Palestyńskie Dowództwo Polowe. |
|||
Widząc niepokojący rozwój wydarzeń, [[Liga Państw Arabskich]] zdecydowała się w bezpośrednie zaangażowanie się w wojnę domową w Palestynie. Podczas spotkania arabskich przywódców w [[Damaszek|Damaszku]] prezydent Syrii [[Szukri al-Kuwatli]] zaproponował utworzenie Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. Al-Kuwatli zdawał sobie sprawę, że syryjska armia jest niezdolna do zbrojnej interwencji, jednak jego ambicje utworzenia [[Wielka Syria|Wielkiej Syrii]] pobudzały go do wpływania na sytuację w Palestynie. Dodatkowo al-Kuwatli obawiał się, że wysyłając syryjską armię pozbawi Syrię możliwości obrony przed ewentualnym atakiem jordańskim lub żydowskim. Także ewentualna porażka ochotniczych sił arabskich nie zostałaby przypisana Syrii, tylko straty i wstyd poniosłaby Liga Arabska, a w szczególności palestyńscy Arabowie. |
|||
Siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej rozlokowano w północnej [[Palestyna|Palestynie]], łącznie z [[Samaria (kraina)|Samarią]]. Było to około 6 tys. ludzi, pochodzących z [[Syria|Syrii]], [[Liban]]u, [[Irak]]u, [[Transjordania|Transjordanii]] i [[Egipt]]u. Pomiędzy nimi znajdowali się także [[Dezercja|dezerterzy]] z [[Jugosławia|Jugosławii]], [[Niemcy|Niemiec]], [[Turcja|Turcji]] i [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]. |
|||
Liga Państw Arabskich zgodziła się na utworzenie tej armii, która miała być uzbrojona i utrzymywana ze środków wszystkich państw członkowskich Ligii - [[Egipt]] zgodził się na pokrycie 42[[procent|%]] kosztów, Syria i [[Liban]] 23%, [[Arabia Saudyjska]] 20%, a [[Irak]] pozostałe 15%. |
|||
Dowództwo spoczywało w rękach: generała Ismail Safwata ([[Irak]]), generała Taha al-Hashimi ([[Irak]]), pułkownika Shuqayri ([[Liban]]), pułkownika Muhammed al-Hindi ([[Syria]]) i pułkownika Abd al-Qadir al-Jundi ([[Transjordania]]). |
|||
== Historia == |
|||
Celem działania Armii było utworzenie [[Arabowie|arabskiego]] państwa '''Wielka Syria''' (''Mashru Suriya al-Kubra''). |
|||
W dniu 5 stycznia 1948 podczas spotkania w Damaszku zorganizowano Palestyńskie Dowództwo Polowe Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. W skład dowództwa weszli: generał Ismail Safwat (Irak), generał Taha al-Hashimi (Irak), pułkownik Shuqayri (Liban), pułkownik Muhammed al-Hindi (Syria) i pułkownik Abd al-Qadir al-Jundi (Transjordania). Naczelnym dowódcą został [[Fawzi al-Qawuqji]]. Wielkość docelowej rekrutacji określono na 10 tys. żołnierzy, ale do połowy marca 1948 osiągnięto jedynie około 6 tys. ochotników. Rzeczywista wielkość jednostek polowych była niższa i zazwyczaj nie przekraczała 3,5 tys. ludzi. Ochotnicy byli Syryjczykami, Libańczykami, Irakijczykami, Jordańczykami, Egipcjanami i [[Druzowie|Druzami]]. Obok nich byli w mniejszej ilości [[Jugosławia|Jugosławianie]], [[Niemcy (naród)|Niemcy]], [[Turcy]] i [[Wielka Brytania|brytyjscy]] [[dezercja|dezerterzy]]. |
|||
Wśród celów postawionych przed Arabską Armią Wyzwoleńczą postawiono wyzwolenie całej Palestyny i utworzenie [[Wielka Syria|Wielkiej Syrii]], jednak w rzeczywistości tworzyła ona w północnej Palestynie i [[Samaria (kraina)|Samarii]] bufor bezpieczeństwa pomiędzy Syrią a Transjordanią<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Levenberg | imię = Haim | tytuł = Military Preparations of the Arab Community in Palestine: 1945-1948 | wydawca = Routledge | miejsce = London | rok = 1993 | strony = 200 | isbn = 0-7146-3439-5}}</ref>. |
|||
Sformowano następujące jednostki operacyjne: |
|||
{| border="1" cellspacing="1" width="405" |
|||
* '''Region Centralny''' - |
|||
| colspan="2" width="395" | <p align="center"><b>Dyslokacja sił ''ALA''</center> <br> |
|||
** 1 Regiment Jarmouk - posiadał trzy kompanie liczące razem około 500 ochotników. Dowódcą był Mohammed Safa. Wkroczył on do Palestyny w połowie stycznia 1948 i prowadził działania w rejonie miast [[Nablus]] i [[Dżanin]], a następnie przegrupował się w rejon [[Beit Szean]] |
|||
<center>Marzec 1948 (na podstawie Levenberg, 1993, p. 200)</center></b> |
|||
** Regiment Qadisijah - posiadał trzy kompanie liczące około 450 ochotników. Dowódcą był Mahdi Saleh al-Anani. Wkroczył do Palestyny w lutym 1948 i prowadził działania w Samarii. Po poniesieniu dużych strat przeszedł reorganizację w Regiment Ajnadin. |
|||
|- |
|||
** * Regiment Hussein (iracki) - posiadał trzy kompanie liczące około 500 żołnierzy. Dowódcą był major Mohammed Husejn. Wkroczył do Palestyny w kwietniu 1948 i prowadził działania w Samarii. Jego żołnierze zbuntowali się i zostali rozlokowani w innych jednostkach. |
|||
| width="169" | [[Samaria (kraina)|Samaria]] |
|||
** Regiment Hittin - posiadał trzy kompanie liczące około 500 ochotników. Dowódcą był kapitan Abbas. Wkroczył do Palestyny w marcu 1948 i stanowił wsparcie 1 Regimentu Jarmouk w Samarii. |
|||
| width="220" | 3,000 - 4,000 |
|||
** 3 Regiment Jarmouk - posiadał dwie kompanie liczące razem około 250 ochotników. Dowódcą był major Abdul Hamid al-Rawi. Wkroczył do Palestyny w kwietniu 1948 i prowadził działania w rejonie [[Jerozolima|Jerozolimy]] i [[Ramallah]]. |
|||
|- |
|||
** Regiment Ajnadin był dowodzony przez kapitana Michela Issa. Wkroczył do Palestyny w styczniu 1948. |
|||
| width="169" | [[Galilea]] |
|||
** Bateria artylerii dowodzona przez porucznika Afif al-Bizri. |
|||
| width="220" | 1,000, in groups of 50-100 under a central command |
|||
* '''Region Północny''' - |
|||
|- |
|||
** 2 Regiment Jarmouk - posiadał trzy kompanie liczące razem około 430 ochotników. Dowódcą był Alcichlki. Wkroczył do Palestyny przez terytorium Libanu w dniu 23 stycznia 1948. Prowadził działania w rejonie [[Akka|Akki]] i [[Safed]]u. |
|||
| width="169" | [[Hajfa]] |
|||
** Regiment Jabal al-Arab (druzyjski) - posiadał trzy kompanie liczące około 500 żołnierzy. Dowódcą był major Chakib Wahhaba. Prowadził działania w rejonie [[Nazaret]]u. |
|||
| width="220" | 200-300 |
|||
** Bateria artylerii<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.moqatel.com/openshare/Behoth/Siasia2/Harb48/sec15.doc_cvt.htm | tytuł = Rozmiary i warunki sił arabskich | data dostępu = 2011-05-05| autor = | opublikowany = | praca = Encyclopedia Fighter of Desert | data = | język = ar}}</ref>. |
|||
|- |
|||
| width="169" | miasto [[Jerozolima]] |
|||
| width="220" | około 100 |
|||
|- |
|||
| width="169" | rejon [[Jerozolima|Jerozolimy]] |
|||
| width="220" | około 500 |
|||
|- |
|||
| width="169" | miasto [[Jaffa]] |
|||
| width="220" | 200 |
|||
|- |
|||
| width="169" | rejon [[Gaza (Palestyna)|Gazy]] |
|||
| width="220" | około 100 Egipcjan |
|||
⚫ | |||
⚫ | Na początku 1948 wielu druzyjskich ochotników zdezerterowało z Arabskiej Armii Wyzwoleńczej do żydowskich sił samoobrony. Powstały wówczas pierwsze żydowskie jednostki arabskojęzyczne. Pozostałe siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej stopniowo wycofywały się na północ Palestyny i ostatecznie uciekły do Libanu. |
||
{{Przypisy}} |
|||
⚫ | |||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[Wojna domowa w Mandacie Palestyny]] |
|||
* [[Historia Palestyny]] |
* [[Historia Palestyny]] |
||
[[Kategoria:Arabskie organizacje w Mandacie Palestyny]] |
[[Kategoria:Arabskie organizacje w Mandacie Palestyny]] |
||
[[Kategoria:Palestyńskie partie i organizacje]] |
|||
[[ar:جيش الإنقاذ]] |
[[ar:جيش الإنقاذ]] |
Wersja z 21:37, 5 maj 2011
{{{motto}}} | |
UWAGA: Błąd parametru {{{kategoria wojska}}}= Ten parametr może przyjmować jedynie wartości:
| |
Historia | |
Państwo |
{{{państwo}}} |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Nazwa wyróżniająca |
{{{nazwa wyróżniająca}}} |
Tradycje | |
Święto |
{{{święto}}} |
Nadanie sztandaru |
{{{nadanie sztandaru}}} |
Rodowód |
{{{rodowód}}} |
Dowódcy | |
Pierwszy |
{{{dowódca pierwszy}}} |
Obecny |
{{{dowódca obecny}}} |
Ostatni |
{{{dowódca ostatni}}} |
Działania zbrojne | |
{{{działania zbrojne}}} | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych |
{{{rodzaj sił zbrojnych}}} |
Formacja |
{{{formacja}}} |
Rodzaj wojsk |
{{{rodzaj wojsk}}} |
Podległość |
{{{podległość}}} |
Skład |
{{{skład}}} |
Odznaczenia | |
{{{odznaczenia}}} | |
[{{{www}}} Strona internetowa] |
Arabska Armia Wyzwoleńcza (arab. جيش الإنقاذ العربي, Jaysh al-Inqadh al-Arabi) była arabską paramilitarną organizacją samoobrony, która działała w latach 1947-1948 w Mandacie Palestyny i Izraelu. Była podporządkowana Lidze Państw Arabskich i rywalizowała z Armią Świętej Wojny.
Przyczyny powstania
W dniu 29 listopada 1947 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Rezolucję nr 181 w sprawie rozwiązania konfliktu arabsko-żydowskiego w Palestynie, poprzez utworzenie dwóch państw: arabskiego i żydowskiego[1]. Przywódcy społeczności żydowskiej zaakceptowali plan podziału Palestyny, chociaż wyrażali swoje niezadowolenie. Natomiast społeczność arabska sprzeciwiła się, twierdząc, że narusza ona prawa większości mieszkańców Palestyny[2]. Arabowie spostrzegali plan podziału Palestyny jako niesprawiedliwy, ponieważ oddawał większość terytorium państwa w ręce stanowiącej mniejszość społeczności żydowskiej. Arabscy przywódcy zaczęli wzywać do "zwrócenia Palestyny jej prawowitym mieszkańcom", "zepchnięciu Żydów do morza" i oczyszczeniu Palestyny z "syjonistycznej plagi"[3]. Ich niezadowolenie było wzmacniane przez arabski nacjonalizm panarabizmu, głoszący zjednoczenie wszystkich ludów arabskojęzycznych. W rezulatacie, 30 listopada 1947 doszło do wybuchu pierwszych aktów przemocy, które zostały uznane za pierwsze akty Wojny domowej w Mandacie Palestyny. Arabowie rozpoczęli kampanię ataków na żydowską komunikację pomiędzy osiedlami żydowskimi. Kolejne zabójstwa, akty rozboju i podpalenia, pociągały za sobą akcje odwetowe żydowskich organizacji paramilitarnych Hagana, Irgun i Lehi. Liczba ofiar po obu stronach konfliktu zaczęła gwałtownie rosnąć. W grudniu 1947 i styczniu 1948 zginęło prawie 1000 osób, a ponad 2000 zostało rannych. Liczby te odpowiadały 100 ofiarom śmiertelnym tygodniowo[4].
Widząc niepokojący rozwój wydarzeń, Liga Państw Arabskich zdecydowała się w bezpośrednie zaangażowanie się w wojnę domową w Palestynie. Podczas spotkania arabskich przywódców w Damaszku prezydent Syrii Szukri al-Kuwatli zaproponował utworzenie Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. Al-Kuwatli zdawał sobie sprawę, że syryjska armia jest niezdolna do zbrojnej interwencji, jednak jego ambicje utworzenia Wielkiej Syrii pobudzały go do wpływania na sytuację w Palestynie. Dodatkowo al-Kuwatli obawiał się, że wysyłając syryjską armię pozbawi Syrię możliwości obrony przed ewentualnym atakiem jordańskim lub żydowskim. Także ewentualna porażka ochotniczych sił arabskich nie zostałaby przypisana Syrii, tylko straty i wstyd poniosłaby Liga Arabska, a w szczególności palestyńscy Arabowie.
Liga Państw Arabskich zgodziła się na utworzenie tej armii, która miała być uzbrojona i utrzymywana ze środków wszystkich państw członkowskich Ligii - Egipt zgodził się na pokrycie 42% kosztów, Syria i Liban 23%, Arabia Saudyjska 20%, a Irak pozostałe 15%.
Historia
W dniu 5 stycznia 1948 podczas spotkania w Damaszku zorganizowano Palestyńskie Dowództwo Polowe Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. W skład dowództwa weszli: generał Ismail Safwat (Irak), generał Taha al-Hashimi (Irak), pułkownik Shuqayri (Liban), pułkownik Muhammed al-Hindi (Syria) i pułkownik Abd al-Qadir al-Jundi (Transjordania). Naczelnym dowódcą został Fawzi al-Qawuqji. Wielkość docelowej rekrutacji określono na 10 tys. żołnierzy, ale do połowy marca 1948 osiągnięto jedynie około 6 tys. ochotników. Rzeczywista wielkość jednostek polowych była niższa i zazwyczaj nie przekraczała 3,5 tys. ludzi. Ochotnicy byli Syryjczykami, Libańczykami, Irakijczykami, Jordańczykami, Egipcjanami i Druzami. Obok nich byli w mniejszej ilości Jugosławianie, Niemcy, Turcy i brytyjscy dezerterzy.
Wśród celów postawionych przed Arabską Armią Wyzwoleńczą postawiono wyzwolenie całej Palestyny i utworzenie Wielkiej Syrii, jednak w rzeczywistości tworzyła ona w północnej Palestynie i Samarii bufor bezpieczeństwa pomiędzy Syrią a Transjordanią[5].
Sformowano następujące jednostki operacyjne:
- Region Centralny -
- 1 Regiment Jarmouk - posiadał trzy kompanie liczące razem około 500 ochotników. Dowódcą był Mohammed Safa. Wkroczył on do Palestyny w połowie stycznia 1948 i prowadził działania w rejonie miast Nablus i Dżanin, a następnie przegrupował się w rejon Beit Szean
- Regiment Qadisijah - posiadał trzy kompanie liczące około 450 ochotników. Dowódcą był Mahdi Saleh al-Anani. Wkroczył do Palestyny w lutym 1948 i prowadził działania w Samarii. Po poniesieniu dużych strat przeszedł reorganizację w Regiment Ajnadin.
- * Regiment Hussein (iracki) - posiadał trzy kompanie liczące około 500 żołnierzy. Dowódcą był major Mohammed Husejn. Wkroczył do Palestyny w kwietniu 1948 i prowadził działania w Samarii. Jego żołnierze zbuntowali się i zostali rozlokowani w innych jednostkach.
- Regiment Hittin - posiadał trzy kompanie liczące około 500 ochotników. Dowódcą był kapitan Abbas. Wkroczył do Palestyny w marcu 1948 i stanowił wsparcie 1 Regimentu Jarmouk w Samarii.
- 3 Regiment Jarmouk - posiadał dwie kompanie liczące razem około 250 ochotników. Dowódcą był major Abdul Hamid al-Rawi. Wkroczył do Palestyny w kwietniu 1948 i prowadził działania w rejonie Jerozolimy i Ramallah.
- Regiment Ajnadin był dowodzony przez kapitana Michela Issa. Wkroczył do Palestyny w styczniu 1948.
- Bateria artylerii dowodzona przez porucznika Afif al-Bizri.
- Region Północny -
- 2 Regiment Jarmouk - posiadał trzy kompanie liczące razem około 430 ochotników. Dowódcą był Alcichlki. Wkroczył do Palestyny przez terytorium Libanu w dniu 23 stycznia 1948. Prowadził działania w rejonie Akki i Safedu.
- Regiment Jabal al-Arab (druzyjski) - posiadał trzy kompanie liczące około 500 żołnierzy. Dowódcą był major Chakib Wahhaba. Prowadził działania w rejonie Nazaretu.
- Bateria artylerii[6].
Na początku 1948 wielu druzyjskich ochotników zdezerterowało z Arabskiej Armii Wyzwoleńczej do żydowskich sił samoobrony. Powstały wówczas pierwsze żydowskie jednostki arabskojęzyczne. Pozostałe siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej stopniowo wycofywały się na północ Palestyny i ostatecznie uciekły do Libanu.
- ↑ United Nations General Assembly Resolution 181. [w:] The Avalon Project - Yale Law School [on-line]. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
- ↑ Jews and Arabs under the British Mandate. [w:] The Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs [on-line]. 1948. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
- ↑ Benny Morris: 1948: A History of the First Arab-Israeli War. Yale University Press, 2008.
- ↑ Gelber Yoav: Palestine 1948. War, Escape and the Emergence of the Palestinian Refugee Problem. Sussex Academic Press, 2006, s. 51-56. ISBN 978-1-84519-075-0.
- ↑ Haim Levenberg: Military Preparations of the Arab Community in Palestine: 1945-1948. London: Routledge, 1993, s. 200. ISBN 0-7146-3439-5.
- ↑ Rozmiary i warunki sił arabskich. [w:] Encyclopedia Fighter of Desert [on-line]. [dostęp 2011-05-05]. (arab.).