Językoznawstwo diachroniczne

Językoznawstwo diachroniczne (od gr. día 'przez', chrónos 'czas') to dział językoznawstwa zajmujący się badaniem relacji jakie występują między elementami języka w różnych epokach jego rozwoju. Językoznawstwo diachroniczne bada więc zmiany, jakie zachodzą w języku z upływem czasu. Głównym zadaniem językoznawstwa diachronicznego jest opisanie tych zmian i sformułowanie na tej podstawie możliwie ogólnych zasad obowiązujących w ewolucji języków.

Jedną z pierwszych, najsławniejszych zasad tego typu było sformułowane w 1822 roku przez Jakuba Grimma (w oparciu o pewne ustalenia Rasmusa Kristiana Raska) prawo Grimma, ustalające przebieg tzw. pierwszej i drugiej przesuwki spółgłoskowej w niektórych językach germańskich. Jednak większość obserwacji i zasad formułowanych przez diachronistów ma znacznie węższe "ramy" i dotyczy zmian językowych o stosunkowo niewielkim zasięgu - najczęściej chodzi o jeden tylko język i zmianę, która w nim zachodzi na granicy dwóch epok.

Ostre przeciwstawienie językoznawstwa diachronicznego synchronicznemu wprowadził Ferdynand de Saussure. Współcześnie niektórzy językoznawcy skłaniają się do tezy, iż różnica między językoznawstwem diachronicznym a synchronicznym jest nie tyle natury jakościowej, co ilościowej. Językoznawstwo diachroniczne zajmowałoby się więc nie tyle "przekrojami podłużnymi" języka (w przeciwieństwie do "przekrojów poprzecznych" językoznawstwa synchronicznego), co sumą kilku (minimum dwóch) "przekrojów" synchronicznych ("poprzecznych") i relacjami (zmianami) między tymi przekrojami.

Zob. też: metoda porównawcza, językoznawstwo synchroniczne, językoznawstwo, strukturalizm, język, językoznawstwo, językoznawstwo generatywne, językoznawstwo historyczno-porównawcze, językoznawstwo matematyczne, językoznawstwo stosowane, językoznawstwo strukturalne, językoznawstwo wewnętrzne, językoznawstwo zewnętrzne pl:Językoznawstwo diachroniczne