Rudawy Weporskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m fmt + dod |
wikizacja, lit., drobne redakcyjne, usunięcie ewidentnie nieprawdziwej inf. o zastępowaniu buczyn monokulturami świerkowymi |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Rudawy Weporskie''' (także '''Góry Weporskie''', [[język słowacki|słow.]] ''Veporské vrchy''; [[Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat|515.25]]) - grupa górska w środkowej [[Słowacja|Słowacji]], w [[Wewnętrzne Karpaty Zachodnie|Wewnętrznych Karpatach Zachodnich]], zaliczana do [[Łańcuch Rudaw Słowackich|Łańcucha Rudaw Słowackich]]. Najwyższy szczyt: [[Fabova hoľa]] (1439 m n.p.m.). |
'''Rudawy Weporskie''' (także '''Góry Weporskie''', [[język słowacki|słow.]] ''Veporské vrchy''; [[Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat|515.25]]) - grupa górska w środkowej [[Słowacja|Słowacji]], w [[Wewnętrzne Karpaty Zachodnie|Wewnętrznych Karpatach Zachodnich]], zaliczana do [[Łańcuch Rudaw Słowackich|Łańcucha Rudaw Słowackich]]. Najwyższy szczyt: [[Fabova hoľa]] (1439 m n.p.m.). |
||
Od północy Góry Weporskie ogranicza [[Bruzda Hronu]] (słow. ''Horehronské podolie'') - dolina, którą płynie rzeka [[Hron]]. Od zachodu przylega do nich grupa górska [[Poľana]]. Na południu przechodzą w [[Pogórze Rewuckie]] (''Revucká vrchovina''), a na południowym wschodzie - w [[Góry Stolickie]] (''Stolické vrchy''). Od wschodu przełęcz [[Burda (przełęcz)|Burda]] (1006 m n.p.m.) oddziela Góry Weporskie od [[Murański Kras|Murańskiego Krasu]]. |
Od północy Góry Weporskie ogranicza [[Bruzda Hronu]] (słow. ''Horehronské podolie'') - dolina, którą płynie rzeka [[Hron]]. Od zachodu przylega do nich grupa górska [[Poľana]]. Na południu przechodzą w [[Pogórze Rewuckie]] (''Revucká vrchovina''), a na południowym wschodzie - w [[Góry Stolickie]] (''Stolické vrchy''). Od wschodu przełęcz [[Burda (przełęcz)|Burda]] (1006 m n.p.m.) oddziela Góry Weporskie od [[Murański Kras|Murańskiego Krasu]]. |
||
| ⚫ | |||
Góry Weporskie dzielą się na 4 mniejsze grupy górskie o zdecydowanie odmiennych charakterach: grupa [[Čierťiaž|Čierťiaža]] na północnym zachodzie, [[Sihlianska planina]] na południowym zachodzie, [[Balocké vrchy]] w części środkowej i grupa [[Fabova hoľa|Fabowej]] na północnym wschodzie. |
Góry Weporskie dzielą się na 4 mniejsze grupy górskie o zdecydowanie odmiennych charakterach: grupa [[Čierťiaž|Čierťiaža]] na północnym zachodzie, [[Sihlianska planina]] na południowym zachodzie, [[Balocké vrchy]] w części środkowej i grupa [[Fabova hoľa|Fabowej]] na północnym wschodzie. |
||
| ⚫ | Grupa Čierťiaža z najwyższym szczytem Čierťiaž (1204 m n.p.m.) charakteryzuje się licznymi, rozgałęzionymi grzbietami górskimi, porozcinanymi głęboko siecią dolin potoków. Jest silnie zalesiona. Jej budowa [[geologia|geologiczna]] jest bardzo zróżnicowana: obok starych [[skały krystaliczne|skał krystalicznych]] i [[skały metamorficzne|metamorficznych]] występują tu mezozoiczne [[wapień|wapienie]], [[dolomit]]y i [[kwarcyt]]y. Leżące w centralnej części tej grupy szczyty Čierťiaž i [[Lovišťe]] (1141 m n.p.m.) tworzą płaską wierzchowinę, będącą pozostałością dawnego [[poziom zrównania|poziomu zrównania]]. |
||
== Grupa Čierťiaža == |
|||
| ⚫ | Grupa Čierťiaža z najwyższym szczytem [[Čierťiaž]] (1204 m n.p.m.) charakteryzuje się licznymi, rozgałęzionymi grzbietami górskimi, porozcinanymi głęboko siecią dolin potoków. Jest silnie zalesiona. Jej budowa [[geologia|geologiczna]] jest bardzo zróżnicowana: obok starych [[skały krystaliczne|skał krystalicznych]] i [[skały metamorficzne|metamorficznych]] występują tu mezozoiczne [[wapień|wapienie]], [[dolomit]]y i [[kwarcyt]]y. Leżące w centralnej części tej grupy szczyty Čierťiaž i [[Lovišťe]] (1141 m n.p.m.) tworzą płaską wierzchowinę, będącą pozostałością dawnego [[poziom zrównania|poziomu zrównania]]. |
||
== Balocké vrchy == |
|||
Grupę Balocké vrchy tworzą pasma górskie rozciągające się wokół doliny [[Czarny Hron|Czarnego Hronu]] i usytuowanej w niej miejscowości [[Čierny Balog]] wraz z odcinkiem grzbietu wododziałowego, ograniczającego od południa dorzecze [[Hron]]u od [[Przełęcz Zbojska|Przełęczy Zbojskiej]] (726 m n.p.m.) na wschodzie po miejscowość [[Lom nad Rimavicou]] na zachodzie. Charakterystyczne są tu długie, wąskie doliny potoków, wraz z rozdzielającymi je grzbietami silnie zalesione. Balocké vrchy zbudowane są w większości ze skał krystalicznych i metamorficznych. W ich wschodniej części ciągnie się asymetrycznie rozwinięty grzbiet, w którym dominuje najwyższy szczyt tej grupy - [[Klenovský vepor]] (1338 m n.p.m.). Jego wierzchołek pokryty jest licznymi [[andezyt]]owymi wychodniami skalnymi w formie ostańców, będącymi pozostałością dawnej rozległej pokrywy wulkanicznej. Na południowym zachodzie ograniczeniem tej grupy jest grzbiet ze szczytami [[Tlstý javor]] (1068 m n.p.m.), [[Obrubovanec]] (1020 m n.p.m.) i [[Zakľuky]] (1011 m n.p.m.) nad górną częścią Kamienistej Doliny (''[[Kamenistá dolina]]''). Przez przełęcz położoną pod tym pierwszym szczytem (''sedlo [[Tlstý javor]]'', 1019 m n.p.m.) biegnie szosa (droga krajowa nr 529) z [[Hriňová|Hryniowej]] do [[Brezno|Brezna]]. |
Grupę Balocké vrchy tworzą pasma górskie rozciągające się wokół doliny [[Czarny Hron|Czarnego Hronu]] i usytuowanej w niej miejscowości [[Čierny Balog]] wraz z odcinkiem grzbietu wododziałowego, ograniczającego od południa dorzecze [[Hron]]u od [[Przełęcz Zbojska|Przełęczy Zbojskiej]] (726 m n.p.m.) na wschodzie po miejscowość [[Lom nad Rimavicou]] na zachodzie. Charakterystyczne są tu długie, wąskie doliny potoków, wraz z rozdzielającymi je grzbietami silnie zalesione. Balocké vrchy zbudowane są w większości ze skał krystalicznych i metamorficznych. W ich wschodniej części ciągnie się asymetrycznie rozwinięty grzbiet, w którym dominuje najwyższy szczyt tej grupy - [[Klenovský vepor]] (1338 m n.p.m.). Jego wierzchołek pokryty jest licznymi [[andezyt]]owymi wychodniami skalnymi w formie ostańców, będącymi pozostałością dawnej rozległej pokrywy wulkanicznej. Na południowym zachodzie ograniczeniem tej grupy jest grzbiet ze szczytami [[Tlstý javor]] (1068 m n.p.m.), [[Obrubovanec]] (1020 m n.p.m.) i [[Zakľuky]] (1011 m n.p.m.) nad górną częścią Kamienistej Doliny (''[[Kamenistá dolina]]''). Przez przełęcz położoną pod tym pierwszym szczytem (''sedlo [[Tlstý javor]]'', 1019 m n.p.m.) biegnie szosa (droga krajowa nr 529) z [[Hriňová|Hryniowej]] do [[Brezno|Brezna]]. |
||
== Sihlańska Płanina == |
|||
Południowo-zachodnią część Rudaw Weporskich, na południe od górnej części Kamienistej Doliny i na zachód od górnego toku rzeki [[Ipeľ]], zajmuje tzw. Sihlańska Płanina (słow. Sihlianska planina). Stanowi ona pozostałość wielkiego [[trzeciorzęd]]owego [[poziom zrównania|poziomu zrównania]]. Budują ją [[granitoidy]] tzw. "weporskiego krystalinikum". Wyraźna granica naturalna przebiega przez rejon wsi [[Sihla]], [[Drábsko]] i Lom nad Rimavicou. Południowy skraj Sihlańskiej Płaniny tworzy pierwotnie płaski teren, porozcinany dziś licznymi dolinami. Najwyższe szczyty tej części Rudaw Weporskich to [[Bykovo]] (1110 m n.p.m.) i Čierťiaž (1102 m n.p.m.), rozdzielone ważną komunikacyjnie przełęczą [[Prašivá]] (961 m n.p.m.), przez którą biegnie droga krajowa nr 526 z [[Hriňová|Hryniowej]] do [[Kokava nad Rimavicou|Kokawy nad Rimawicą]]. |
Południowo-zachodnią część Rudaw Weporskich, na południe od górnej części Kamienistej Doliny i na zachód od górnego toku rzeki [[Ipeľ]], zajmuje tzw. Sihlańska Płanina (słow. Sihlianska planina). Stanowi ona pozostałość wielkiego [[trzeciorzęd]]owego [[poziom zrównania|poziomu zrównania]]. Budują ją [[granitoidy]] tzw. "weporskiego krystalinikum". Wyraźna granica naturalna przebiega przez rejon wsi [[Sihla]], [[Drábsko]] i Lom nad Rimavicou. Południowy skraj Sihlańskiej Płaniny tworzy pierwotnie płaski teren, porozcinany dziś licznymi dolinami. Najwyższe szczyty tej części Rudaw Weporskich to [[Bykovo]] (1110 m n.p.m.) i Čierťiaž (1102 m n.p.m.), rozdzielone ważną komunikacyjnie przełęczą [[Prašivá]] (961 m n.p.m.), przez którą biegnie droga krajowa nr 526 z [[Hriňová|Hryniowej]] do [[Kokava nad Rimavicou|Kokawy nad Rimawicą]]. |
||
== Grupa Fabowej == |
|||
Północno-wschodnią część Rudaw Weporskich zajmuje grupa Fabowej Hali. Jej dominantą jest masyw [[Fabova hoľa|Fabowej Hali]] (1439 m n.p.m.), najwyższego szczytu całych Rudaw Weporskich. Od niego we wszystkie strony wybiegają grzbiety, porozdzielane głęboko wciętymi dolinami, najdłuższe - w kierunku północnym, ku dolinie [[Hron]]u. Najwyższą część masywu Fabowej budują [[granodioryt]]y, a pozostałą część - inne skały krystaliczne. Cała grupa jest prawie w całości zalesiona. |
Północno-wschodnią część Rudaw Weporskich zajmuje grupa Fabowej Hali. Jej dominantą jest masyw [[Fabova hoľa|Fabowej Hali]] (1439 m n.p.m.), najwyższego szczytu całych Rudaw Weporskich. Od niego we wszystkie strony wybiegają grzbiety, porozdzielane głęboko wciętymi dolinami, najdłuższe - w kierunku północnym, ku dolinie [[Hron]]u. Najwyższą część masywu Fabowej budują [[granodioryt]]y, a pozostałą część - inne skały krystaliczne. Cała grupa jest prawie w całości zalesiona. |
||
| ⚫ | |||
== Klimat == |
|||
[[Klimat]] Rudaw Weporskich jest chłodny. Średnie temperatury zimą wahają się od 3 do -6°C, |
[[Klimat]] Rudaw Weporskich jest chłodny. Średnie temperatury zimą wahają się od 3 do -6°C, latem od 14 do 16°C. Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 120-160 rocznie. |
||
== Flora i fauna == |
|||
== Zagospodarowanie turystyczne == |
|||
Rudawy Weporskie |
Rudawy Weporskie są słabo zagospodarowane turystycznie. W górach nie ma w zasadzie bazy turystycznej (schronisk), ponieważ jest do nich stosunkowo łatwy dostęp z miejscowości w dolinie Hronu, przede wszystkim z Brezna. |
||
===Linki zewnętrzne=== |
===Linki zewnętrzne=== |
||
Wersja z 23:29, 13 lis 2007
Rudawy Weporskie (także Góry Weporskie, słow. Veporské vrchy; 515.25) - grupa górska w środkowej Słowacji, w Wewnętrznych Karpatach Zachodnich, zaliczana do Łańcucha Rudaw Słowackich. Najwyższy szczyt: Fabova hoľa (1439 m n.p.m.).
Od północy Góry Weporskie ogranicza Bruzda Hronu (słow. Horehronské podolie) - dolina, którą płynie rzeka Hron. Od zachodu przylega do nich grupa górska Poľana. Na południu przechodzą w Pogórze Rewuckie (Revucká vrchovina), a na południowym wschodzie - w Góry Stolickie (Stolické vrchy). Od wschodu przełęcz Burda (1006 m n.p.m.) oddziela Góry Weporskie od Murańskiego Krasu.
Północne i zachodnie zbocza Rudaw Weporskich odwadnia Hron, południowe - Ipeľ, zaś wschodni skraj - Rimava.
Góry Weporskie dzielą się na 4 mniejsze grupy górskie o zdecydowanie odmiennych charakterach: grupa Čierťiaža na północnym zachodzie, Sihlianska planina na południowym zachodzie, Balocké vrchy w części środkowej i grupa Fabowej na północnym wschodzie.
Grupa Čierťiaža
Grupa Čierťiaža z najwyższym szczytem Čierťiaž (1204 m n.p.m.) charakteryzuje się licznymi, rozgałęzionymi grzbietami górskimi, porozcinanymi głęboko siecią dolin potoków. Jest silnie zalesiona. Jej budowa geologiczna jest bardzo zróżnicowana: obok starych skał krystalicznych i metamorficznych występują tu mezozoiczne wapienie, dolomity i kwarcyty. Leżące w centralnej części tej grupy szczyty Čierťiaž i Lovišťe (1141 m n.p.m.) tworzą płaską wierzchowinę, będącą pozostałością dawnego poziomu zrównania.
Balocké vrchy
Grupę Balocké vrchy tworzą pasma górskie rozciągające się wokół doliny Czarnego Hronu i usytuowanej w niej miejscowości Čierny Balog wraz z odcinkiem grzbietu wododziałowego, ograniczającego od południa dorzecze Hronu od Przełęczy Zbojskiej (726 m n.p.m.) na wschodzie po miejscowość Lom nad Rimavicou na zachodzie. Charakterystyczne są tu długie, wąskie doliny potoków, wraz z rozdzielającymi je grzbietami silnie zalesione. Balocké vrchy zbudowane są w większości ze skał krystalicznych i metamorficznych. W ich wschodniej części ciągnie się asymetrycznie rozwinięty grzbiet, w którym dominuje najwyższy szczyt tej grupy - Klenovský vepor (1338 m n.p.m.). Jego wierzchołek pokryty jest licznymi andezytowymi wychodniami skalnymi w formie ostańców, będącymi pozostałością dawnej rozległej pokrywy wulkanicznej. Na południowym zachodzie ograniczeniem tej grupy jest grzbiet ze szczytami Tlstý javor (1068 m n.p.m.), Obrubovanec (1020 m n.p.m.) i Zakľuky (1011 m n.p.m.) nad górną częścią Kamienistej Doliny (Kamenistá dolina). Przez przełęcz położoną pod tym pierwszym szczytem (sedlo Tlstý javor, 1019 m n.p.m.) biegnie szosa (droga krajowa nr 529) z Hryniowej do Brezna.
Sihlańska Płanina
Południowo-zachodnią część Rudaw Weporskich, na południe od górnej części Kamienistej Doliny i na zachód od górnego toku rzeki Ipeľ, zajmuje tzw. Sihlańska Płanina (słow. Sihlianska planina). Stanowi ona pozostałość wielkiego trzeciorzędowego poziomu zrównania. Budują ją granitoidy tzw. "weporskiego krystalinikum". Wyraźna granica naturalna przebiega przez rejon wsi Sihla, Drábsko i Lom nad Rimavicou. Południowy skraj Sihlańskiej Płaniny tworzy pierwotnie płaski teren, porozcinany dziś licznymi dolinami. Najwyższe szczyty tej części Rudaw Weporskich to Bykovo (1110 m n.p.m.) i Čierťiaž (1102 m n.p.m.), rozdzielone ważną komunikacyjnie przełęczą Prašivá (961 m n.p.m.), przez którą biegnie droga krajowa nr 526 z Hryniowej do Kokawy nad Rimawicą.
Grupa Fabowej
Północno-wschodnią część Rudaw Weporskich zajmuje grupa Fabowej Hali. Jej dominantą jest masyw Fabowej Hali (1439 m n.p.m.), najwyższego szczytu całych Rudaw Weporskich. Od niego we wszystkie strony wybiegają grzbiety, porozdzielane głęboko wciętymi dolinami, najdłuższe - w kierunku północnym, ku dolinie Hronu. Najwyższą część masywu Fabowej budują granodioryty, a pozostałą część - inne skały krystaliczne. Cała grupa jest prawie w całości zalesiona.
Klimat
Klimat Rudaw Weporskich jest chłodny. Średnie temperatury zimą wahają się od 3 do -6°C, latem od 14 do 16°C. Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 120-160 rocznie.
Flora i fauna
Zagospodarowanie turystyczne
Rudawy Weporskie są słabo zagospodarowane turystycznie. W górach nie ma w zasadzie bazy turystycznej (schronisk), ponieważ jest do nich stosunkowo łatwy dostęp z miejscowości w dolinie Hronu, przede wszystkim z Brezna.