Seneszal: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Odplewiacz (dyskusja | edycje) m polskie znaki |
rozbudowa |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Seneszal''' - w |
'''Seneszal''' - (fr. ''sénéshal'', łac. ''senescalus'') najwyższy rangą dostojnik świecki w państwie Franków, a później we Francji, od likwidacji urzędu [[majordomus|majordoma]] przez [[Pepin Krótki|Pepina Krótkiego]] w [[751]] roku. Słowo pochodzi z [[język pragermański|języka pragermańskiego]], gdzie oznaczało starszego sługę (''sini-'' = "starszy" + ''skalk'' = "sługa"). |
||
Urzędnik noszący tytułem seneszala zastępowała króla podczas nieobecności we wszystkich sprawach cywilnych, sądowniczych i wojskowych. Ponadto pełnił rolę przełożonego dworu i wszystkich dworskich urzędników, sprawował także kontrolę nad administracją domeny. Na przełomie XI i XII wieku przejął obowiązki, pierwotnie mu podległego [[cześnik|cześnika]], od tej pory podlegały mu kwestie gospodarcze. Od tego momentu zaczęto w tekstach łacińskich nazywać seneszala terminem ''dapifer'', który był przedtem służył do określania [[cześnik|cześnika]]. |
|||
W państwie [[Frankowie|Franków]] seneszal był to urzędnik dworski, zarządca dworu i dóbr królewskich. Za panowania [[Kapetyngowie|Kapetyngów]] takim mianem określano dowódcę wojskowego, sędzię, premiera, a w [[XII wiek|XII]]-[[XIII wiek]]u - namiestnika królów [[Francja|Francji]] w południowych i zachodnich prowincjach królestwa. W [[zakon rycerski|zakonach rycerskich]] seneszal był zastępcą wielkiego mistrza. |
|||
W związku z ogromem władzy, jaką zapewniał, [[Filip August]] przestał mianować nowych seneszali, choć formalnie urząd nigdy nie został skasowany. Również książęta terytorialni mianowali własnych seneszali, którzy wraz z wcieleniem ich księstw do domeny królewskiej stawali się urzędnikami administracji prowincjonalnej, z biegiem dziedzicznymi w rodach możnowładczych (np. [[Jean de Joinville]], biograf [[Ludwik IX Święty|Ludwika Świętego]] był dziedzicznym seneszalem [[Szampania|Szampanii]]). Królowie tworzyli także nowe seneskalie, szczególnie na południe od Loary (na północy analogiczną rolę pełniły [[bajlif|bajlifat]]. |
|||
W [[zakon rycerski|zakonach rycerskich]] seneszal był zastępcą wielkiego mistrza. |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[Majordomus]] |
* [[Majordomus]] |
||
* [[Bajlif]] |
|||
{{stub}} |
{{stub}} |
||
| Linia 10: | Linia 15: | ||
[[Kategoria:Historia prawa]] |
[[Kategoria:Historia prawa]] |
||
[[ca:Senescal]] |
|||
[[de:Seneschall]] |
[[de:Seneschall]] |
||
[[en:Seneschal]] |
[[en:Seneschal]] |
||
[[es:Senescal]] |
|||
[[fr:Sénéchal]] |
|||
[[it:Siniscalco]] |
|||
[[la:Siniscalcus]] |
|||
[[nl:Seneschalk]] |
|||
[[pt:Senescal]] |
|||
[[ru:Сенешаль]] |
|||
[[fr:Sénéchal]] |
[[fr:Sénéchal]] |
||
[[nl:Baljuw]] |
[[nl:Baljuw]] |
||
Wersja z 01:56, 28 sty 2010
Seneszal - (fr. sénéshal, łac. senescalus) najwyższy rangą dostojnik świecki w państwie Franków, a później we Francji, od likwidacji urzędu majordoma przez Pepina Krótkiego w 751 roku. Słowo pochodzi z języka pragermańskiego, gdzie oznaczało starszego sługę (sini- = "starszy" + skalk = "sługa").
Urzędnik noszący tytułem seneszala zastępowała króla podczas nieobecności we wszystkich sprawach cywilnych, sądowniczych i wojskowych. Ponadto pełnił rolę przełożonego dworu i wszystkich dworskich urzędników, sprawował także kontrolę nad administracją domeny. Na przełomie XI i XII wieku przejął obowiązki, pierwotnie mu podległego cześnika, od tej pory podlegały mu kwestie gospodarcze. Od tego momentu zaczęto w tekstach łacińskich nazywać seneszala terminem dapifer, który był przedtem służył do określania cześnika.
W związku z ogromem władzy, jaką zapewniał, Filip August przestał mianować nowych seneszali, choć formalnie urząd nigdy nie został skasowany. Również książęta terytorialni mianowali własnych seneszali, którzy wraz z wcieleniem ich księstw do domeny królewskiej stawali się urzędnikami administracji prowincjonalnej, z biegiem dziedzicznymi w rodach możnowładczych (np. Jean de Joinville, biograf Ludwika Świętego był dziedzicznym seneszalem Szampanii). Królowie tworzyli także nowe seneskalie, szczególnie na południe od Loary (na północy analogiczną rolę pełniły bajlifat.
W zakonach rycerskich seneszal był zastępcą wielkiego mistrza.