Gramorównoważnik

Gramorównoważnik (ekwiwalent stechimetryczny) - jednostka masy oficjalnie zabroniona przez IUPAC, ale wciąż niekiedy używana w chemii, zwłaszcza w chemii analitycznej. Jednostkę tę zabroniono głównie ze względu na problemy z jej jednoznaczną definicją. Skrótem tej jednostki jest val, wal, eq i czasami w bardzo starych, polskich opracowaniach można też spotkać skróty Gr, G-r i g-r.

Nieścisła definicja gramorównoważnika:

Gramorównoważnik to taka masa związku chemicznego, która całkowicie przereaguje z jednym molem innego związku chemicznego zgodnie z równaniem stechimetrycznym określonej reakcji chemicznej.

Można też powiedzieć, że gramorównażnik to: masa molowa związku chemicznego pomnożona przez współczynnik stechometryczny występujący przy drugim reagencie w równaniu rozpatrywanej reakcji, pod warunkiem, że współczynnik stechiometryczny rozpatrywanego związku wynosi 1 w tym samy równaniu reakcji.

Np: w reakcji:

H₂SO₄ + Ca(OH)₂ -> CaSO₄ + 2 H₂O

gramorównoważnik dla kwasu siarkowego (H₂SO₄) jest równy jego masie molowej, zaś w reakcji:

H₂SO₄ + 2 NaOH -> Na₂SO₄ + 2 H₂O

jest równy jego masy molowej pomnożonej przez 2.

Gramorównoważnik określonego związku chemicznego zależy zatem od rozpatrywanej reakcji chemicznej i nie jest na stałe do niego przypisany.

Pojęcie to najczęściej stosuje się w stosunku do kwasów i zasad. Dla kwasów protonowych można go zdefiniować jako:

masę molowa kwasu pomnożoną przez liczbę jego atomów wodoru występujących w jednej jego cząsteczce, zdolnych do dysocjacji elektrolitycznej w określonych warunkach

masę molową zasady pomnożoną przez liczbę jego grup hydroksylowych występujących w jednej jego cząsteczce, zdolnych do dysocjacji elektrolitycznej w określonych warunkach

Warto zauważyć, że wcześniej podana definicja i definicja dla kwasów i zasad prowadzi do sprzeczności. Np. można przyjąć, że w reakcji:

H₂SO₄ + Ca(OH)₂ -> CaSO₄ + 2 H₂O

gramorównoważnik kwasu siarkowego jest równy jego masie molowej lub jest jej dwukrotnością, zależnie od przyjętej definicji. Jeśli przyjmie się pierwszą wersję definicji dla kwasu należy przyjąć też pierwszą wersję definicji dla zasady, jeśli natomiast przyjmie się drugą definicję dla kwasu to trzeba też przyjąć tę samą definicję dla zasady.

Ogólnie można jednak powiedzieć, że konsekwente przejście z gramorównoważników ma mole jednoznacznie rozstrzyga ten dylemat i dlatego właśnie współcześnie odchodzi się od pojęcia gramorównoważnika jako całkowicie zbędnego i wprowadzającego niepotrzebny zamęt.