Księstwo Normandii: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 00:37, 18 lip 2011

Księstwo Normandii powstało w 911 roku, prawdopodobnie jako hrabstwo w wyniku nadania Rollonowi, wodzowi normańskiemu, terenów dzisiejszej Górnej Normandii przez króla Francji Karola Prostaka. Zakończyło swój byt jako niezależny twór polityczny w momencie włączenia do domeny królewskiej w 1204 roku.

Dzieje księstwa Normandii dzieli się na cztery okresy^[1]. Pierwszy między l. 911, a 960 jest okresem falowej imigracji ludności skandynawskiej. Drugi między rokiem 960, a 1025 jest czasem stopniowego wtapiania się w otoczenie frankijskie, przejmowanie kultury i urządzeń ustrojowych, a także umacniania się władzy książęcej. Okres 1025-1050 to czas kryzysu, szczególnie w okresie małoletności Wilhelma Zdobywcy, wtedy to wielu możnych starało się zdobyć większą władzę kosztem książęcej, w tym okresie zerwane zostają także ostatnie związki ze Skandynawią. Okres od roku 1050 do, w zasadzie, końca istnienia księstwa, jest czasem ustabilizowanych stosunków wewnętrznych w oparciu o silną władzę książąt.

Dzieje polityczne

Powstanie i pierwszy wiek istnienia (911-1035)

Ziemie dzisiejszej Francji od ok. 830 r. były terenem nieustannych najazdów pochodzących ze Skandynawii Normanów. Stopniowo Normanowie zaprzestali łupieskich najazdów, a zastąpili je podbojem i kolonizacją terenów północnej Francji. W 911 roku króla Karol III Prostak zawarł traktat z przywódcą Normanów Rollonem w Saint-Clair-sur-Epte, na mocy którego Rollon stawał się lennikiem króla z terenów Górnej Normandii. W zamian za to Rollo musiał przyjąć chrzest.

Choć Rollon pozostawał wierny Karolowi Prostakowi, to potrafił ułożyć stosunki także z jego następcą (po epizodycznym panowaniu Roberta I), królem Rudolfem I, który nadał mu w 924 roku hrabstwa Bessin i Hiémois. Rollo ustąpił z tronu na rzecz swojego syna Wilhelma I. Wilhelmowi udało się w walkach z Bretończykami przyłączyć Avranchin, a także półwysep Contentin. Morderstwo księcia w 942 roku przerwało jego rządy. Władzę objął jego syn Ryszard I Nieustraszony, książę ten jednoznacznie opowiedział się za Robertynami w sporze o koronę królewską, jemu także przypisuje się rozpowszechnienie systemu lennego. Jego syn Ryszard II Dobry wprowadził tytuł książęcy do tytulatury władców normańskich, a swoje władztwo począł nazywać regnum^[2]. Jednak tytuł ten nie został uznany przez królów Francji, aż do 1204 roku, czyli do momentu, w którym Normandia weszła do ich domeny. Po śmierci księcia w 1027 roku władzę przejął jego najstarszy syn Ryszard III, jednak jego nagła śmierć oddała władzę w ręce młodszego Roberta I, którego podejrzewano z resztą o otrucie brata. Robert I poparł króla Henryka I, w jego walce z matką i bratem, za co otrzymał nadanie Vexin. Nigdy się nie ożenił, ale wyjednał u swych baronów wybór swego nieślubnego syna Wilhelma na księcia. Mimo to, gdy zmarł w 1035 w drodze powrotnej z Ziemi Świętej, jego syn napotkał poważne trudności w objęciu władzy w księstwie.

Wilhelm Zdobywca (1035-1087)

Małoletni Wilhelm nie był w stanie zapobiec rozpadaniu się księstwa, coraz więcej hrabiów i wicehrabiów ignorowało zwierzchność książęcą i prowadziło własną politykę. Dopiero pomoc króla francuskiego Henryka I (1047) i zwycięstwo w bitwie pod Val-ès-Dunes zapewniło władzę Wilhelmowi. Po tym wydarzeniu Wilhelm wraz z królem rozpoczęli walkę z księciem Andegawenii Godfrydem Młotem co zaowocowało przyłączeniem Maine. Ten nagły wzrost potęgi Wilhelma zaniepokoił Henryka, który w sojuszu z Godfrydem dwukrotnie najechał na Normandię. Wilhelm odparł oba ataki, pokonując przeciwników w bitwach pod Mortemer (1054) i Varaville (1058). Wojnę zakończyła jednak dopiero śmierć Henryka i Godfryda w 1060 roku. Na tronie francuskim zasiadł teraz małoletni Filip I, którego opiekunem został Baldwin V, książę Flandrii i teść Wilhelma, te dwa czynniki zapewniały Wilhelmowi pełne bezpieczeństwo od strony Paryża, dzięki czemu mógł on pozwolić sobie na znacznie szersze projekty. W 1062 roku zhołdował Maine i Ponthieu, próbował także zająć całe Vexin. W l. 1064-1066 prowadził wojnę z Bretanią, którą zakończyła dopiero śmierć księcia Konana II.

Następnym przedsięwzięciem Wilhelma był najazd na Anglię, roszcząc sobie prawa do tronu angielskiego, którego sukcesję miał mu obiecać zmarły król Edward Wyznawca w 1051 roku. Podbój całego kraju zapewniło zasadniczo zwycięstwo w jednej walnej bitwie pod Hastings, gdzie Wilhelm całkowicie rozbił wojska Harolda II, wybranego na króla przez baronów. Jednak ujarzmienie podbitego kraju trwało, aż do 1080 roku, książę musiał odpierać bunty możnych, a także ataki innych władców, m. in. z Walii, Szkocji czy Danii. Wielu baronów anglosaskich zostało wywłaszczonych, a ich dobra zajęły rodzinny normańskiego pochodzenia, zadzierzgnęło to trwało związki między obu krajami, gdyż wielu możnych normandzkich miało jeszcze długo dobra tak po jednej, jak i po drugiej stronie kanału La Manche.

Tymczasem na nowo wybuchł konflikt z królem Francji o Vexin, także syn Wilhelma Robert Krótkoudy buntował się przeciw ojcu (1077-1080), wpierany w tym przez Filipa I. Wilhelm umarł w 1087 roku w czasie oblężenia Mantes w Vexin.

Podział terytorialny

Administracja księstwa opierała się hrabstwach i wicehrabstwach. Hrabiowie pojawili się za panowania Ryszarda I (996-1026). Ich zadaniem było bronienie kraju (stąd położenie hrabstw na granicach) poprzez strzeżenie książęcych warowni, wypełnianie administracji książęcej, a przede wszystkim pobieranie podatków. Hrabiowie byli powoływani i usuwania przez księcia, często tracili swą pozycję poprzez złe zarządzanie lub knowania przeciw seniorowi. Z drugiej strony, niektóre hrabstwa pozostawały w posiadaniu jednej rodziny przez kilka generacji (np. hrabiowie Evreux).

Normandzkie hrabstwa:

Hrabstwo Talou, w późniejszym okresie określane, jako Arques
Hrabstwo Aumale, poświadczone jedynie dla roku 1082
Hrabstwo Avranches, podzielone między wicehrabstwo Avranches i hrabstwo Mortain między 1015, a 1050 rokiem
Hrabstwo Brionne, zniesione za Wilhelma Zdobywcy
Hrabstwo Eu
Hrabstwo Évreux
Hrabstwo Hiémois, obniżone do rangi wicehrabstwa w połowie XI wieku
Hrabstwo Ivry, jedyny znany hrabia to Raoul d'Ivry
Hrabstwo Mortain

↑ Hallam E. M., Judith E., Francja w czasach Kapetyngów. 987-1328, Warszawa 2006, s. 66.
↑ Łacińskie słowo oznaczające królestwo, używane także do określanie księstw terytorialnych (Hallam E. M., Judith E., Francja w czasach Kapetyngów, s. 68.

Bibliografia

Marc Bloch: Społeczeństwo Feudalne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2002. ISBN 83-06-02865-1.
Elizabeth M. Hallam, Judith Everard: Francja w czasach Kapetyngów. 987-1328. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-01-14861-4.
Èdouard Perroy: Od początku dziejów do końca XV wieku. W: Èdouard Perroy, Roger Doucet, André André Latreille: Historia Francji. T. I: Od początku dziejów do roku 1774. Warszawa: Książka i Wiedza, 1969, s. 90-268.

Zobacz też

[1] Hallam E. M., Judith E., Francja w czasach Kapetyngów. 987-1328, Warszawa 2006, s. 66.

[2] Łacińskie słowo oznaczające królestwo, używane także do określanie księstw terytorialnych (Hallam E. M., Judith E., Francja w czasach Kapetyngów, s. 68.

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 [[Plik:Duchy of Normandy.png|thumb|right|300px|Księstwo Normandii na mapie Francji]]
 [[Plik:Arms of William the Conqueror (1066-1087).svg|left|150px|]]
-'''Księstwo Normandii''' powstało w [[911]] roku, prawdopodobnie jako [[hrabstwo]] w wyniku nadania [[Rollon]]owi, wodzowi normańskiemu, terenów dzisiejszej [[Górna Normandia|Górnej Normandii]], przez króla Francji [[Karol Prostak|Karola Prostaka]]. Zakończyło swój byt, jako niezależny twór polityczny, w momencie włączenia do domeny królewskiej w [[1204]] roku.
+'''Księstwo Normandii''' powstało w [[911]] roku, prawdopodobnie jako [[hrabstwo]] w wyniku nadania [[Rollon]]owi, wodzowi normańskiemu, terenów dzisiejszej [[Górna Normandia|Górnej Normandii]] przez króla Francji [[Karol Prostak|Karola Prostaka]]. Zakończyło swój byt jako niezależny twór polityczny w momencie włączenia do domeny królewskiej w [[1204]] roku.
 Dzieje księstwa Normandii dzieli się na cztery okresy<ref>Hallam E. M., Judith E., ''Francja w czasach Kapetyngów. 987-1328'', Warszawa 2006, s. 66.</ref>. Pierwszy między l. [[911]], a [[960]] jest okresem falowej imigracji ludności skandynawskiej. Drugi między rokiem [[960]], a [[1025]] jest czasem stopniowego wtapiania się w otoczenie frankijskie, przejmowanie kultury i urządzeń ustrojowych, a także umacniania się władzy książęcej. Okres [[1025]]-[[1050]] to czas kryzysu, szczególnie w okresie małoletności [[Wilhelm Zdobywca|Wilhelma Zdobywcy]], wtedy to wielu możnych starało się zdobyć większą władzę kosztem książęcej, w tym okresie zerwane zostają także ostatnie związki ze Skandynawią. Okres od roku [[1050]] do, w zasadzie, końca istnienia księstwa, jest czasem ustabilizowanych stosunków wewnętrznych w oparciu o silną władzę książąt.
@@ Linia 7: / Linia 7: @@
 == Dzieje polityczne ==
 === Powstanie i pierwszy wiek istnienia ([[911]]-[[1035]]) ===
-Ziemie dzisiejszej Francji od ok. 830 r. były terenem nieustannych najazdów, pochodzących ze Skandynawii Normanów. Stopniowo Normanowie zaprzestali łupieskich najazdów, a zastąpili je podbojem i kolonizacją terenów północnej Francji. W [[911]] roku króla [[Karol III Prostak]] zawarł traktat z przywódcą Normanów [[Rollon]]em w [[Saint-Clair-sur-Epte]], na mocy, którego Rollon stawał się lennikiem króla z terenów [[Górna Normandia|Górnej Normandii]]. W zamian za to Rollo musiał przyjąć chrzest. Nie były to bardzo korzystne warunki, gdyż normański wódz otrzymał jedynie tytuł hrabiowski, do jego ziem pretensje zgłaszali także książęta [[Księstwo Bretanii|Bretanii]].
+Ziemie dzisiejszej Francji od ok. 830 r. były terenem nieustannych najazdów pochodzących ze Skandynawii Normanów. Stopniowo Normanowie zaprzestali łupieskich najazdów, a zastąpili je podbojem i kolonizacją terenów północnej Francji. W [[911]] roku króla [[Karol III Prostak]] zawarł traktat z przywódcą Normanów [[Rollon]]em w [[Saint-Clair-sur-Epte]], na mocy którego Rollon stawał się lennikiem króla z terenów [[Górna Normandia|Górnej Normandii]]. W zamian za to Rollo musiał przyjąć chrzest.
-Choć Rollon pozostawał wierny Karolowi Prostakowi, to potrafił ułożyć stosunki także z jego następcą (po epizodycznym panowaniu [[Robert I (władca Franków)|Roberta I]]), królem [[Rudolf I Burgundzki|Rudolfem I]], który nadał mu w [[924]] roku hrabstwa [[Bessin]] i [[Hiémois]]. Rollo ustąpił z tronu na rzecz swojego syna [[Wilhelm I Długi Miecz|Wilhelma I]]. Wilhelmowi udało się w walkach z Bretończykami przyłączył [[Avranchin]], a także półwysep [[Contentin]]. Morderstwo księcia w [[942]] roku przerwało jego rządy. Rządy objął jego syn [[Ryszard I Nieustraszony]], książę ten jednoznacznie opowiedział się za [[Robertyni|Robertnami]] w sporze o koronę królewską, jemu także przypisuje się rozpowszechnienie systemu lennego. Jego syn [[Ryszard II Dobry]] wprowadził tytuł książęcy do tytulatury władców normańskich, a swoje władztwo począł nazywać ''regnum''<ref>Łacińskie słowo oznaczające królestwo, używane także do określanie księstw terytorialnych; Tamże, s. 68.</ref>. Jednak tytuł ten nie został uznany przez królów Francji, aż do [[1204]] roku, czyli do momentu, w którym Normandia weszła do ich domeny. Po śmierci księcia w [[1027]] roku władzę przejął jego najstarszy syn [[Ryszard III (książę Normandii)|Ryszard III]], jednak jego nagła śmierć oddała władzę w ręce młodszego brata [[Robert I Wspaniały|Roberta I]], któreego podejrzewano z resztą o otrucie brata. Robert I poparł króla [[Henryk I (król Francji)|Henryka I]], w jego walce z matką i bratem, za co otrzymał nadanie [[Vexin]]. Nigdy się nie ożenił, ale wyjednał u swych baronów wybór swego nieślubnego syna [[Wilhelm II Zdobywca|Wilhelma]] na księcia. Jednak, gdy zmarł w [[1035]] z drodze powrotnej z Ziemi Świętej, jego syn napotkał poważne trudności w objęciu władzy w księstwie.
+Choć Rollon pozostawał wierny Karolowi Prostakowi, to potrafił ułożyć stosunki także z jego następcą (po epizodycznym panowaniu [[Robert I (władca Franków)|Roberta I]]), królem [[Rudolf I Burgundzki|Rudolfem I]], który nadał mu w [[924]] roku hrabstwa [[Bessin]] i [[Hiémois]]. Rollo ustąpił z tronu na rzecz swojego syna [[Wilhelm I Długi Miecz|Wilhelma I]]. Wilhelmowi udało się w walkach z Bretończykami przyłączyć [[Avranchin]], a także półwysep [[Contentin]]. Morderstwo księcia w [[942]] roku przerwało jego rządy. Władzę objął jego syn [[Ryszard I Nieustraszony]], książę ten jednoznacznie opowiedział się za [[Robertyni|Robertynami]] w sporze o koronę królewską, jemu także przypisuje się rozpowszechnienie systemu lennego. Jego syn [[Ryszard II Dobry]] wprowadził tytuł książęcy do tytulatury władców normańskich, a swoje władztwo począł nazywać ''regnum''<ref>Łacińskie słowo oznaczające królestwo, używane także do określanie księstw terytorialnych (Hallam E. M., Judith E., ''Francja w czasach Kapetyngów'', s. 68.</ref>. Jednak tytuł ten nie został uznany przez królów Francji, aż do [[1204]] roku, czyli do momentu, w którym Normandia weszła do ich domeny. Po śmierci księcia w [[1027]] roku władzę przejął jego najstarszy syn [[Ryszard III (książę Normandii)|Ryszard III]], jednak jego nagła śmierć oddała władzę w ręce młodszego [[Robert I Wspaniały|Roberta I]], którego podejrzewano z resztą o otrucie brata. Robert I poparł króla [[Henryk I (król Francji)|Henryka I]], w jego walce z matką i bratem, za co otrzymał nadanie [[Vexin]]. Nigdy się nie ożenił, ale wyjednał u swych baronów wybór swego nieślubnego syna [[Wilhelm II Zdobywca|Wilhelma]] na księcia. Mimo to, gdy zmarł w [[1035]] w drodze powrotnej z Ziemi Świętej, jego syn napotkał poważne trudności w objęciu władzy w księstwie.
 === [[Wilhelm Zdobywca]] ([[1035]]-[[1087]]) ===
 [[Plik:Carte Duche Normandie Eglises.jpg|thumb|right|300px|Księstwo Normandii z zaznaczonymi zamkami książęcymi]]
-Małoletni Wilhelm nie był w stanie zapobiec rozpadaniu się księstwa, coraz więcej hrabiów i wicehrabiów ignorowało zwierzchność książęcą i prowadziło własną politykę. Dopiero pomoc króla francuskiego [[Henryk I (król Francji)|Henryka I]] ([[1047]]) i zwycięstwo w [[bitwa pod Val-ès-Dunes|bitwie pod Val-ès-Dunes]] zapewniło władzę Wilhelmowi. Po tym wydarzeniu Wilhelm wraz z królem rozpoczęli walkę z [[księstwo Andegawenii|księciem Andegawenii]] [[Godfryd Młot|Godfrydem Młotem]], co zaowocowało przyłączeniem [[Maine (Francja)|Maine]]. Ten nagły wzrost potęgi Wilhelma zaniepokoił Henryka, który w sojuszu z Godfrydem dwukrotnie najechał na Normandię. Wilhelm odparł oba ataki, pokonując przeciwników w bitwach pod [[Mortemer]] ([[1054]]) i [[Varaville]] ([[1058]]). Wojnę zakończyła jednak dopiero śmierć Henryka i Godfryda w [[1060]] roku. Na tronie francuskim zasiadł teraz małoletni [[Filip I (król Francji)|Filip I]], którego opiekunem został [[Baldwin V Flandryjski|Baldwin V]], książę Flandrii i teść Wilhelma, te dwa czynniki zapewniały Wilhelmowi pełne bezpieczeństwo od strony Paryża, dzięki czemu mógł on pozwolić sobie na znacznie szersze projekty. W [[1062]] roku zhołdował [[Maine]] i [[Ponthieu]], próbował także zająć całe [[Vexin]]. W l. [[1064]]-[[1066]] prowadził wojnę z [[księstwo Bretanii|Bretanią]], którą zakończyła dopiero śmierć księcia [[Konan II|Konana II]].
+Małoletni Wilhelm nie był w stanie zapobiec rozpadaniu się księstwa, coraz więcej hrabiów i wicehrabiów ignorowało zwierzchność książęcą i prowadziło własną politykę. Dopiero pomoc króla francuskiego [[Henryk I (król Francji)|Henryka I]] ([[1047]]) i zwycięstwo w [[bitwa pod Val-ès-Dunes|bitwie pod Val-ès-Dunes]] zapewniło władzę Wilhelmowi. Po tym wydarzeniu Wilhelm wraz z królem rozpoczęli walkę z [[księstwo Andegawenii|księciem Andegawenii]] [[Godfryd Młot|Godfrydem Młotem]] co zaowocowało przyłączeniem [[Maine (Francja)|Maine]]. Ten nagły wzrost potęgi Wilhelma zaniepokoił Henryka, który w sojuszu z Godfrydem dwukrotnie najechał na Normandię. Wilhelm odparł oba ataki, pokonując przeciwników w bitwach pod [[Mortemer]] ([[1054]]) i [[Varaville]] ([[1058]]). Wojnę zakończyła jednak dopiero śmierć Henryka i Godfryda w [[1060]] roku. Na tronie francuskim zasiadł teraz małoletni [[Filip I (król Francji)|Filip I]], którego opiekunem został [[Baldwin V Flandryjski|Baldwin V]], książę Flandrii i teść Wilhelma, te dwa czynniki zapewniały Wilhelmowi pełne bezpieczeństwo od strony Paryża, dzięki czemu mógł on pozwolić sobie na znacznie szersze projekty. W [[1062]] roku zhołdował [[Maine]] i [[Ponthieu]], próbował także zająć całe [[Vexin]]. W l. [[1064]]-[[1066]] prowadził wojnę z [[księstwo Bretanii|Bretanią]], którą zakończyła dopiero śmierć księcia [[Konan II|Konana II]].
-Następnym przedsięwzięciem Wilhelma był najazd na Anglię, roszcząc sobie prawa do tronu angielskiego, którego sukcesję miał mu obiecać zmarły król [[Edward Wyznawca]] w [[1051]] roku. Podbój całego kraju zapewniło, w zasadzie, zwycięstwo w jednej walnej [[bitwa pod Hastings|bitwie pod Hastings]], gdzie Wilhelm całkowicie rozbił wojska [[Harold II|Harolda II]], wybranego na króla przez baronów. Jednak ujarzmienie podbitego kraju trwało, aż do [[1080]] roku, książę musiał odpierać bunty możnych, a także ataki innych władców, m. in. Walii, Szkocji czy Danii. Wielu baronów anglosaskich zostało wywłaszczonych, a ich dobra zajęły rodzinny normańskiego pochodzenia, zadzierzgnęło to trwało związki między obu krajami, gdyż wielu możnych normandzkich miało jeszcze długo dobra tak po jednej, jak i po drugiej, stronie kanału La Manche.
+Następnym przedsięwzięciem Wilhelma był najazd na Anglię, roszcząc sobie prawa do tronu angielskiego, którego sukcesję miał mu obiecać zmarły król [[Edward Wyznawca]] w [[1051]] roku. Podbój całego kraju zapewniło zasadniczo zwycięstwo w jednej walnej [[bitwa pod Hastings|bitwie pod Hastings]], gdzie Wilhelm całkowicie rozbił wojska [[Harold II|Harolda II]], wybranego na króla przez baronów. Jednak ujarzmienie podbitego kraju trwało, aż do [[1080]] roku, książę musiał odpierać bunty możnych, a także ataki innych władców, m. in. z Walii, Szkocji czy Danii. Wielu baronów anglosaskich zostało wywłaszczonych, a ich dobra zajęły rodzinny normańskiego pochodzenia, zadzierzgnęło to trwało związki między obu krajami, gdyż wielu możnych normandzkich miało jeszcze długo dobra tak po jednej, jak i po drugiej stronie kanału La Manche.
 Tymczasem na nowo wybuchł konflikt z królem Francji o Vexin, także syn Wilhelma [[Robert Krótkoudy]] buntował się przeciw ojcu ([[1077]]-[[1080]]), wpierany w tym przez Filipa I. Wilhelm umarł w [[1087]] roku w czasie oblężenia [[Mantes]] w [[Vexin]].