Zeugma (miasto)

Starożytna mozaika z Zeugmy

Zeugma (gr. Ζεύγμα) – miasto antyczne na pograniczu Azji Mniejszej, Syrii i Mezopotamii, leżące na zachodnim brzegu Eufratu, nieopodal dzisiejszego miasta Gaziantep w Turcji.

Miasto zostało założone około 300 roku p.n.e. przez władcę hellenistycznego "królestwa Azji" Seleukosa I Nikatora. Początkowo służyło jako macedońska kolonia wojskowa strzegąca przeprawy przez Eufrat, na cześć założyciela nazwana Seleucją nad Eufratem. W okresie Cesarstwa Rzymskiego nazywano ją po prostu Zeugma, co po grecku znaczy "most".

Tło historyczne

Starożytne miasto Zeugma, założone zostało, jako osada wojskowa, przez Seleukosa I Nikatora, jednego z oficerów armii Aleksandra Macedońskiego, przypuszczalnie w roku 300 p.n.e. Seleukos nazwał je − od własnego mienia − Seleucją nad Eufratem lub Seleucją nad Mostem. W okresie świetności zaludniało je około 80 tysięcy mieszkańców.

W roku 64 p.n.e. Seleucja znalazła się w granicach imperium rzymskiego, a nazwa została na Zeugma, czyli „przeprawa mostowa” lub „most pontonowy”. Pod rzymskim panowaniem miasto zyskało na znaczeniu zarówno w sensie militarnym jak i gospodarczym, bowiem przebiegał tędy jedwabny szlak łączący dalekie Chiny z Antiochią.

W 256 roku Zeugma została zdobyta i całkowicie zniszczona przez sasanidzkiego władcę Szapura I. Na domiar złego silne trzęsienie ziemi pogrzebało miasto w ruinach. Nigdy już Zeugma nie wróciła do dawnej świetności, chociaż nadal pozostawała w granicach cesarstwa rzymskiego. W okresie V i VI wieku należało do cesarstwa bizantyńskiego, ale powtarzające się najazdy Arabów doprowadziły do tego, że mieszkańcy je opuścili. Później, w X-XII wieku istniała tu niewielka osada Abbasydów, a od XVII wieku wioska Belkis.

Legion IV Scythica

Moneta bita przez cesarza Filipa Araba z wizerunkiem jego żony

W czasach rzymskich w Zeugmie obozował Legio IV Scythica. Przez dwa stulecia mieszkali tu wysokiej rangi urzędnicy państwowi i oficerowie cesarstwa, którzy zaszczepili w mieszkańcach rzymski styl życia i kultury. Zaczęły powstawać rzeźby, zwłaszcza nagrobne, płaskorzeźby, pomniki, stelle i ołtarze, co rozsławiło Zeugmę w całym regionie. Miasto bogaciło się. Z leżącym na drugim brzegu Eufratu miastem Apamea łączył je drewniany most, a współczesne badania archeologiczne dowodzą, że prowadzono tu ożywiony handel transgraniczny. Dowodem na to jest 65 000 glinianych pieczęci zwanych „bulla”, znalezionych na stanowisku archeologicznym Iskele üstü, co może świadczyć o istnieniu w tym miejscu komory celnej. Takie pieczęci odciskano na papirusach, pergaminach, workach z pieniędzmi.

Bibliografia

• Encyklopedia sztuki starożytnej. Anna Derwojedowa, Andrzej Dulewicz, Bożena Grochala (red.). Warszawa: 1998. ISBN 83-01-12466-0.{{Cytuj książkę}} Nieznane pola: "wydwca".brak strony w książce
• Michael Braley, Ted Streuli: Guide to the World's Greatest Treasures. New York: 2008. ISBN 978-1-4027-6309-0.{{Cytuj książkę}} Nieznane pola: 1.brak strony w książce