Filip I Arab
| Filip I Arab | |
 |
|
| Imiona | Marcus Iulius Philippus |
| Panował jako | Imperator Caesar Marcus Iulius Philippus Augustus |
| Czas panowania | 244 r. – 249 r. |
| Data urodzin | 204 r. |
| Data śmierci | 249 r. |
| Moneta | |
 |
|
| Lista cesarzy rzymskich | |
Filip I Arab, Marcus Iulius Philippus (ur. 204, zm. 249) – cesarz rzymski od 244 do 249. Panował jako Imperator Caesar Marcus Iulius Philippus Augustus.
Spis treści
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z Trachonitis, krainy w południowej Syrii leżącej na wschód od Jordanu[1]. Urodził się w miejscowości Szahbaa, prawdopodobnie wywodził się z rodu al-Azd.[potrzebne źródło]
Objęcie władzy[edytuj | edytuj kod]
Za rządow cesarza Gordiana III był jednym z najważniejszych (razem ze swoim bratem Pryskusem) dowódców na rozkazach Tymezyteusza, prefekta pretorianów i w latach 241-243 najważniejszej osoby w państwie[2]. Tymezyteusz zmarł w drugiej połowie 243 r. w trakcie wojny z Persją i to Filip zastąpił go na stanowisku prefekta[3]. W połowie lutego 244 r. rzymska armia została pokonana przez wojska Szapura I na perskim terytorium (niedaleko od Ktezyfonu), a cesarz Gordian zmarł lub zginął wkrótce potem[1]. W trudnej sytuacji należało szybko wybrać nowego cesarza i wybórł padł na Filipa. Jego szybka zgoda była traktowana później jako dowód jego udziału w śmierci Gordiana[1].
Układ z Persją[edytuj | edytuj kod]
Sytuacja Filipa była niebezpieczna. Stał na czele pokonanej armii znajdującej się na terytorium wroga i dodatkowo mógł obawiać się własnych żołnierzy, którzy mogli go zacząć obwiniać o możliwe przyszłe niepowodzenia[1]. Jego najważniejszym celem stało się jak najszybsze wydostanie się z Persji i udanie się do Rzymu, gdzie mógłby ugruntować swoją pozycję jako nowy cesarz[1]. Dlatego też zawarł układ z Szapurem, płacąc ogromny okup i godząc się na to, by Armenia znalazła się w perskiej strefie wpływów, ale tereny Mezopotamii, odbite przez Rzymian w latach 243-244, miały pozostać w cesarstwie[1]. Po zawarciu porozumienia wraz z armią wrócił na wschodnie tereny imperium rzymskiego.
Panowanie[edytuj | edytuj kod]
Filip pozostawił swojego brata, Pryskusa, w Antiochii jako zarządcę Wschodu, a sam udał się do Rzymu gdzie przybył późnym latem 244 r.[1] W stolicy nadał swojemu 7-letniemu synowi, Filipowi II, tytuł cezara[1]. W 245 r. wyruszył nad Dunaj, gdzie Karpowie wspierani przez Gotów od końca 243 r. przekraczali rzekę od strony Dacji i, wykorzystując rzymskie drogi do szybkiego przemieszczania się, pustoszyli bałkańskie prowincje[4]. Filip wypchnął barbarzyńców na północ od Dunaju i wkroczył za nimi do Dacji; latem 246 r. kampania zakończyła się zwycięstwem[5]. Mimo tego sytuacja na tym odcinku rzymskiego limesu (Dacja i dolny Dunaj) pozostawała trudna i wymagała sprowadzania dodatkowych garnizonów, co osłabiało inne części granicy[5].
W 247 r. Filip przebywał w Rzymie, gdzie zoorganizował wielkie obchody 1000-lecia miasta Rzym (21 kwietnia 247 r. mijało millenium od tradycyjnej daty założenia miasta), połączone z uczczeniem jego zwycięstw oraz nadaniem synowi tytułu augusta[5]. W 248 r. nad środkowym Dunajem wybuchła rebelia Pacatianusa, została szybko stłumiana, ale destabilizacja w regionie zachęciła Kwadów i Jazygów do splądrowania Panonii[5]. Z kolei Mezję Dolną atakowali także Goci, wcześniej opłacani przez Rzym, ale teraz pozbawieni tych funduszy decyzją Filipa[5]. Sytuacja zachęciła także Karpów do wznowienia ataków na Mezję i Dację[5]. Filip wysłał nad Dunaj Decjusza z zadaniem opanowania sytuacji[5]. Decjusz działał skutecznie, co zyskało mu uznanie armii, która, rzekomo wbrew jego woli, obwołała go cesarzem w maju lub czerwcu 249 r.[6]
Niezależnie od tego wydarzenia pozycja Filipa słabła. Po poprzednikach odziedziczył kłopoty finansowe pogłębione jeszcze przez jego wydatki (m.in. wielką rozbudowę rodzinnego Philippopolis w Syrii)[7]. Próbował poprawić sytuację psując monetę, ale wstrzymywał się od podnoszenia podatków w Italii i Afryce pamiętając o kłopotach jakie przyniosło to cesarzowi Maksyminowi[7]. Jego brat, Pryskus, próbował podnieść podatki na podległym sobie Wschodzie, ale wywołał tym posunięciem rewoltę Jotapiana.[7] Być może reakcją na podniesie podatków były też rozruchy religijne jakie wtedy wybuchły w Aleksandrii, co ograniczyło dostawy zboża z Egiptu do Rzymu i dodatkowo pogłębiło problemy Filipa[7].
Upadek i śmierć[edytuj | edytuj kod]
Obwołany cesarzem Decjusz ruszył z armią do Italii. Filip ruszył na jego spotkanie pozostawiając w stolicy syna[7]. W sierpniu lub wrześniu 249 r. doszło do bitwy pod Weroną - Filip został pokonany i zabity, a na wieść o jego updaku w Rzymie zamordowano jego syna[7].
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Drinkwater 2005 ↓, s. 36.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 34.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 35.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 36,37.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Drinkwater 2005 ↓, s. 37.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 37,38.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Drinkwater 2005 ↓, s. 38.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- John Drinkwater: Maximinus to Diocletian and the 'crisis'. W: The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193-337. Alan K. Bowman (red.), Peter Garnsey (red.), Averil Cameron (red.). T. XII. Cambridge University Press, 2005. ISBN 978-0-521-30199-2. (ang.)
- Herodian: Historia cesarstwa rzymskiego. Przekł., wstęp i komentarz Józef Wolski. Wrocław: Ossolineum, 2004.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
