YIVO: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 18:31, 18 lis 2013

YIVO (jid. ייִוואָ) – założone w 1925 roku w polskim podówczas Wilnie, powstało jako Żydowski Instytut Naukowy (jid. ייִדישער וויסנשאַפֿטלעכער אינסטיטוט / Jidiszer Wisnszaftlecher Institut). Skrót ten jest akronimem jego pierwotnej nazwy. Przemianowane na YIVO Institute for Jewish Research, od 1940 roku ma siedzibę w Nowym Jorku i jest najbardziej autorytatywnym źródłem ortografii, leksykografii oraz innych pokrewnych studiów nad językiem jidysz, co oznacza, że jest de facto jego regulatorem.

Poza tym YIVO gromadzi, ratuje i przechowuje wszelkie źródła i materialne ślady dorobku kultury żydowskiej, a zwłaszcza Żydów aszkenazyjskich. W bibliotece instytutu w Nowym Jorku znajduje się ponad 360 tys. woluminów, z których najstarsze datowane są na początek XVI w. W archiwum przechowywanych jest ponad 22 mln różnego rodzaju dokumentów, fotografii, nagrań, plakatów, filmów i innych artefaktów.

Współtwórcą i kierownikiem wileńskiego oddziału instytutu był językoznawca Max Weinreich, który od 1940 r. pracował w YIVO w USA. Wileński oddział w okresie istnienia posiadał 40 000 woluminów oraz wiele cennych rękopisów, w tym dokumenty i listy Lwa Tołstoja, Icchoka Lejba Pereca, Alfreda Landaua czy Szolema Alejchema. Instytut organizował wystawy i wykłady wielu wybitnych osobistości, zajmował się zbieraniem i opracowywaniem materiałów naukowych, prowadził badania nad językiem, kulturą i folklorem, a także wspierał programy badawcze. Przy YIVO działało Muzeum Sztuki. W sierpniu 1935 r., na światowym zjeździe YIVO w Wilnie gościli między innymi malarz Marc Chagall i historyk Szymon Dubnow. W 1941 r., po wkroczeniu niemieckich narodowych socjalistów do Wilna, do budynku Instytutu zwieziono dzieła i książki zrabowane z żydowskich bibliotek, muzeów i mieszkań prywatnych, a dodatkowo w budynku skoszarowano wojsko. Część ze zbiorów YIVO została zniszczona przez nazistów, cześć wywieziona w głąb Rzeszy, a część ukryta przez grupę Żydów pracujących dla Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg, w tym przez poetę Abrahama Suckewera, i wydobyta po wojnie.

Zobacz też

Krótkie omówienie języka jidysz

Bibliografia

Daniel Kac: Wilno Jerozolimą było. Rzecz o Abrahamie Sutzkeverze. Sejny: Pogranicze, 2003. ISBN 83-86872-51-9.

Linki zewnętrzne

Strona internetowa YIVO
Zasady transliteracji Jidysz w Wikisłowniku
Wikipedia w języku jidysz
Żydowski Instytut Naukowy: jego cele i zadania, Wilno 1930 (kopia cyfrowa)

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 [[Plik:Center for Jewish History NYC 14.JPG|thumb|YIVO przy 16th Street w Nowym Jorku]]
-'''YIVO''' ([[jidysz|jid.]] '''ייִוואָ''') założony w [[1925]] w [[Wilno|Wilnie]], [[Polska]]  powstał jako '''Żydowski Instytut Naukowy''' ([[jidysz|jid.]] ''ייִדישער וויסנשאַפֿטלעכער אינסטיטוט'' / ''Jidiszer Wisnszaftlecher Institut''). Skrót ten jest [[Skrótowiec|akronimem]] jego pierwotnej nazwy. Przemianowany na '''YIVO Institute for Jewish Research''', od [[1940]] ma siedzibę w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]], [[Stany Zjednoczone|USA]] i jest najbardziej autorytatywnym źródłem [[ortografia|ortografii]], [[leksykografia|leksykografii]] oraz innych pokrewnych studiów nad językiem [[jidysz]], co oznacza że jest jego regulatorem.
+'''YIVO''' ([[jidysz|jid.]] '''ייִוואָ''') – założone w [[1925]] roku w [[Polska|polskim]] podówczas [[Wilno|Wilnie]], powstało jako '''Żydowski Instytut Naukowy''' ([[jidysz|jid.]] ייִדישער וויסנשאַפֿטלעכער אינסטיטוט / ''Jidiszer Wisnszaftlecher Institut''). Skrót ten jest [[Skrótowiec|akronimem]] jego pierwotnej nazwy. Przemianowane na '''YIVO Institute for Jewish Research''', od [[1940]] roku ma siedzibę w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]] i jest najbardziej autorytatywnym źródłem [[ortografia|ortografii]], [[leksykografia|leksykografii]] oraz innych pokrewnych studiów nad językiem [[jidysz]], co oznacza, że jest de facto jego regulatorem.
-Poza tym YIVO gromadzi, ratuje i przechowuje wszelkie źródła i materialne ślady dorobku kultury żydowskiej, a zwłaszcza [[Żydzi aszkenazyjscy|Żydów aszkenazyjskich]]. W bibliotece instytutu w Nowym Jorku znajduje się ponad 360 tys. [[Wolumin (bibliotekoznawstwo)|woluminów]] datowanych od początku XVI w. W archiwum przechowywane jest ponad 22 mln. różnego rodzaju dokumentów, fotografii, nagrań, plakatów, filmów i innych artefaktów.
+Poza tym YIVO gromadzi, ratuje i przechowuje wszelkie źródła i materialne ślady dorobku kultury żydowskiej, a zwłaszcza [[Żydzi aszkenazyjscy|Żydów aszkenazyjskich]]. W bibliotece instytutu w Nowym Jorku znajduje się ponad 360 tys. [[Wolumin (bibliotekoznawstwo)|woluminów]], z których najstarsze datowane są na początek XVI w. W archiwum przechowywanych jest ponad 22 mln różnego rodzaju dokumentów, fotografii, nagrań, plakatów, filmów i innych artefaktów.
-Współtwórcą i kierownikiem wileńskiego oddziału instytutu był lingiwsta [[Max Weinreich]], który od 1940 r., pracował w YIVO w USA. Wileński oddział w okresie istnienia posiadał 40 000 woluminów oraz wiele cennych rękopisów w tym dokumenty i listy [[Lew Tołstoj|Lwa Tołstoja]], [[Icchok Lejb Perec|Icchoka Lejba Pereca]], [[Alfred Landau|Alfreda Landaua]] czy [[Szolem Alejchem|Szolema Alejchema]]. Instytut organizował wystawy i wykłady wielu wybitnych osobistości, zajmował się zbieraniem i opracowywaniem materiałów naukowych, prowadził badania nad językiem, kulturą i folklorem, a także wspierał programy badawcze. Przy YIVO działało Muzeum Sztuki. W sierpniu 1935 r., na światowym zjeździe YIVO w Wilnie gościli między innymi malarz [[Marc Chagall]] i historyk [[Szymon Dubnow]]. W 1941 r., po wkroczeniu [[Niemcy|niemieckich]] [[narodowy socjalizm|narodowych socjalistów]] do Wilna do budynku Instytutu zwieziono dzieła i książki zrabowane z żydowskich bibliotek, muzeów i mieszkań prywatnych, a dodatkowo w budynku skoszarowano wojsko. Część ze zbiorów YIVO została zniszczona przez nazistów, cześć wywieziona w głąb [[III Rzesza|Rzeszy]], a część ukryta przez grupę żydów pracujących dla Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg w tym poetę [[Abraham Suckewer|Abrahama Suckewera]] i wydobyta po wojnie.
+Współtwórcą i kierownikiem wileńskiego oddziału instytutu był językoznawca [[Max Weinreich]], który od 1940 r. pracował w YIVO w USA. Wileński oddział w okresie istnienia posiadał 40 000 woluminów oraz wiele cennych rękopisów, w tym dokumenty i listy [[Lew Tołstoj|Lwa Tołstoja]], [[Icchok Lejb Perec|Icchoka Lejba Pereca]], [[Alfred Landau|Alfreda Landaua]] czy [[Szolem Alejchem|Szolema Alejchema]]. Instytut organizował wystawy i wykłady wielu wybitnych osobistości, zajmował się zbieraniem i opracowywaniem materiałów naukowych, prowadził badania nad językiem, kulturą i folklorem, a także wspierał programy badawcze. Przy YIVO działało Muzeum Sztuki. W sierpniu 1935 r., na światowym zjeździe YIVO w Wilnie gościli między innymi malarz [[Marc Chagall]] i historyk [[Szymon Dubnow]]. W 1941 r., po wkroczeniu [[Niemcy|niemieckich]] [[narodowy socjalizm|narodowych socjalistów]] do Wilna, do budynku Instytutu zwieziono dzieła i książki zrabowane z żydowskich bibliotek, muzeów i mieszkań prywatnych, a dodatkowo w budynku skoszarowano wojsko. Część ze zbiorów YIVO została zniszczona przez nazistów, cześć wywieziona w głąb [[III Rzesza|Rzeszy]], a część ukryta przez grupę Żydów pracujących dla Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg, w tym przez poetę [[Abraham Suckewer|Abrahama Suckewera]], i wydobyta po wojnie.
 == Zobacz też ==
@@ Linia 10: / Linia 10: @@
 == Bibliografia ==
-* {{cytuj książkę |nazwisko = Kac| imię = Daniel| autor link = Daniel Kac| tytuł = Wilno Jerozolimą było. Rzecz o Abrahamie Sutkeverze| wydawca = Wydawnictwo Pogranicza| miejsce = [[Sejny]]| rok = 2003| strony = | isbn = 83-86872-51-9}}
+* {{cytuj książkę |nazwisko = Kac| imię = Daniel| autor link = Daniel Kac| tytuł = Wilno Jerozolimą było. Rzecz o Abrahamie Sutzkeverze| wydawca = Pogranicze| miejsce = [[Sejny]]| rok = 2003| strony = | isbn = 83-86872-51-9}}
 == Linki zewnętrzne ==
@@ Linia 17: / Linia 17: @@
 * [http://pl.wiktionary.org/wiki/Aneks:YIVO Zasady transliteracji Jidysz] w Wikisłowniku
 * [http://yi.wikipedia.org Wikipedia w języku jidysz]
-* ''Żydowski Instytut Naukowy : jego cele i zadania'', Wilno 1930 ([http://kpbc.umk.pl/publication/20367 kopia cyfrowa])
+* ''Żydowski Instytut Naukowy: jego cele i zadania'', Wilno 1930 ([http://kpbc.umk.pl/publication/20367 kopia cyfrowa])
 [[Kategoria:Organizacje żydowskie]]