Bułgarzy besarabscy: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 00:17, 17 paź 2014

Besarabscy Bułgarzy (na fioletowo) na Ukrainie

Besarabscy Bułgarzy (bułg. Бесарабски българи), Bułgarzy w Besarabii – największa diaspora narodu bułgarskiego, potomkowie przesiedleńców z ziem bułgarskich, którzy przybyli w międzyrzecze Prutu i Dniestru w przedziale chronologicznym - druga połowa XVIII wieku do mniej więcej połowy XIX wieku, w wyniku kilku wojen rosyjsko-tureckich na Bałkanach^[1]. Bułgarzy zostali osadzeni na tych terenach przez władze rosyjskie. Migracje te miały przede wszystkim charakter dobrowolny. Wtedy obszar południowej Besarabii (Budziak) znajdował się w granicach Turcji, a od roku 1812 cała Besarabia znalazła się w Imperium Rosyjskim. W okresie międzywojennym Besarabia należała do Rumunii, a nstępnie aż do 1991 roku do ZSRR, kiedy Besarabia znalazła się w granicach Mołdawii i Ukrainy. W okresie transformacji post-socjalistycznej Ukraina i Mołdawia zbudowała nową tożsamość narodową, obciążoną skomplikowanym dziedzictwem sowieckim, co negatywnie wpływa na etnokulturę Bułgarów^[2].

Obecnie Bułgarzy besarabscy zamieszkują przede wszystkim południową część Besarabii, zwanej powszechnie Budziakiem, w granicach dwóch państw – Ukrainy oraz Mołdawii. Większa część besarabskich Bułgarów posiada obszar swojego zwartego osadnictwa po ukraińskiej stronie granicy. Nieformalną stolicą besarabskich Bułgarów jest miasto Bołgrad (bułg. Болград). W Mołdawii z kolei Bułgarzy ulokowani są przede wszystkim w rejonie taraklijskim, którego administracyjnym centrum jest miasto Taraklija (bułg. Тараклия). Zamieszkują samo miasto oraz 24 okoliczne wsie. Enklawą besarabskich Bułgarów należącą administracyjnie do rejonu taraklijskiego jest miasto Twardica (rum./mołd. Tvardița, bułg. Твърдица), do niedawna będące wsią. Dwa inne skupiska ludności bułgarskiej w Mołdawii znajdują się w Kiszyniowie oraz na obszarze Terytorium Autonomicznego Gagauzja (Gagauz Yeri) - głównie wieś Kirsowo. Bułgarzy w Besarabii zachowali do dnia dzisiejszego (w różnym stopniu) swój język ojczysty. Jest to zlepek różnych starych dialektów bułgarskich przyniesiony przez przesiedleńców z Półwyspu Bałkańskiego w XIX wieku z domieszką leksyki obcej, głównie rosyjskiej. Miejscowym dialektem posługują się częściej ludzie starsi niż młodzi, którzy preferują przede wszystkim język rosyjski. W przestrzeni publicznej (urzędy, banki, restauracje) dominuje ten ostatni. Na wsiach budziackich przetrwał także folklor, który w starej ojczyźnie (Bułgarii) jest już tylko echem historii. Niewiele za to przetrwało z tradycyjnej kuchni bułgarskiej. W swoich poglądach politycznych besarabscy Bułgarzy mocno odbiegają od Bułgarów w Bułgarii. Króluje głównie rusofilizm i nostalgia za ZSRR. Przejawem tego jest chociażby poparcie władz rejonu taraklijskiego dla referendum przeprowadzonego w sąsiedniej Gagauzji (po ratyfikowaniu przez władze Mołdawii w listopadzie 2013 roku umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską), które de facto było jednostronnym opowiedzeniem się za integracją z Rosją i przeciw Unii Europejskiej. W ojczyźnie swych przodków besarabscy Bułgarzy są różnie odbierani. O ile elity intelektualne widzą w nich integralną część swego narodu i są im życzliwe, to w odbiorze ogólnospołecznym nie brak opinii, że są to de facto już Rosjanie, którzy zabierają miejscowej ludności pracę, a więc nie są zbyt mile widziani. Pod względem religii Bułgarzy w Besarabii są najczęściej prawosławni, ale silna na tym terenie ekspansja różnych odłamów protestantyzmu, doprowadziła do pluralizmu religijnego. Po upadku ZSRR wyremontowano, odbudowano, lub zbudowano, wiele cerkwi, które w czasach komunistycznych były w ogromniej większości zamknięte, a wiele obiektów sakralnych zburzono.^[3].

Bibliografia

Българите от Украйна и Молдова. Минало и настояще. София: Изд. къща "Христо Ботев", ‎1993. ISBN 954-445-088-2.
Jerzy Hatłas: Bułgarzy w Besarabii - 200 lat historii. Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2014. ISBN 978-83-89250-48-3.
Устройство задунайских переселенцев в Бессарабии и деятельность А.П. Юшневского. Сборник документов. (ред. Л.В. Черепнин). Кишинев 1957.
Н. Червенков, И. Думиника: Тараклии – 200 лет. Т. 1. (1813-1940). Кишинев 2013.
И. Думиника, Храм Успения Божией Матери села Кирсово. Исторические аспекты. Кишинэу 2012. (wbrew tytułowi, książka ta dotyczy nie tylko miejscowej cerkwi, ale także historii tej wsi).
М. Станчев: Болгары в Российской империи, СССР, Странах Балтии И СНГ. Т. 1 (1711-2006). Статистический сборник. София 2009.
V. Tomuleţ: Basarabia în sistemul ecenomic şi politic al. Imperiului Rus (1812-1868). Studii. Chişinău 2012.
К. Калчев, Българската етническа общност в Бесарабия (XIX-XX в.). Възникване, развитие, принос в общонационалните процеси. Велико Търново 2009.

↑ Стефан Дойнов: Българите в Украйна и Молдова през Възраждането (1751-1878). Академично издателство "Марин Дринов", 2005, s. 37, 47, 48. ISBN 0-948695-62-5.

↑ БЕСАРАБСКИТЕ БЪЛГАРИ В ПОСТСЪВЕТСКОТО ПРОСТРАНСТВО. КУЛТУРА,ПОЛИТИКА, ИДЕНТИЧНОСТ. besarabski-bulgari.org. [dostęp 2014-04-15]. .

↑ Г. Георгиев, Е. Хатлас | tytuł = Вяра,всекидневие и локална култура. Функции на религията у българите и гагаузите от Бесарабия през постсоциалистическия период. [W:] Бесарабските българи: история, култура и език (25-годишина нагрупата ‹‹Етнология на българите›› в Центъра по етнология на Иститута културно наследство, АНМ и 20-годишнина на Научното дружество на българистите в Република Молдова). Кишинев‹‹S.Ş.B.››, 2014, s. 249-262.

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
 '''Besarabscy Bułgarzy''' (''bułg''. ''Бесарабски българи''), '''Bułgarzy w Besarabii''' – największa diaspora narodu [[Bułgarzy|bułgarskiego]], potomkowie przesiedleńców z ziem bułgarskich, którzy przybyli w międzyrzecze [[Prut|Prutu]] i [[Dniestr|Dniestru]] w przedziale chronologicznym - druga połowa XVIII wieku do mniej więcej połowy XIX wieku, w wyniku [[Wojny rosyjsko-tureckie|kilku wojen rosyjsko-tureckich]] na Bałkanach<ref>{{Cytuj książkę |autor = Стефан Дойнов | tytuł = Българите в Украйна и Молдова през Възраждането (1751-1878)| wydawca = Академично издателство "Марин Дринов" | miejsce = | rok = 2005| strony = 37, 47, 48 | isbn = 0-948695-62-5}}</ref>. Bułgarzy zostali osadzeni na tych terenach przez władze [[Rosja|rosyjskie]]. Migracje te miały przede wszystkim charakter dobrowolny. Wtedy obszar południowej Besarabii (Budziak) znajdował się w granicach Turcji, a od roku 1812 cała Besarabia znalazła się [[Imperium Rosyjskie|w Imperium Rosyjskim]]. W okresie międzywojennym Besarabia należała do Rumunii, a nstępnie  aż do 1991 roku do ZSRR, kiedy [[Besarabia]] znalazła się w granicach Mołdawii i Ukrainy. W okresie transformacji post-socjalistycznej Ukraina i Mołdawia zbudowała nową tożsamość narodową, obciążoną skomplikowanym dziedzictwem sowieckim, co negatywnie wpływa na etnokulturę Bułgarów<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.besarabski-bulgari.org/ | tytuł = БЕСАРАБСКИТЕ БЪЛГАРИ В ПОСТСЪВЕТСКОТО ПРОСТРАНСТВО. КУЛТУРА,ПОЛИТИКА, ИДЕНТИЧНОСТ | opublikowany = besarabski-bulgari.org | język = bg | data dostępu = 2014-04-15}}</ref>.
-Obecnie Bułgarzy besarabscy zamieszkują przede wszystkim południową część [[Besarabia|Besarabii]], zwanej powszechnie Budziakiem, w graniach dwóch państw – [[Ukraina|Ukrainy]] oraz [[Mołdawia|Mołdawii]]. Większa część besarabskich Bułgarów posiada obszar swojego zwartego osadnictwa po ukraińskiej stronie granicy. Nieformalną stolicą besarabskich Bułgarów jest miasto [[Bołgrad]] ([[język bułgarski|bułg.]] Болград). W Mołdawii z kolei Bułgarzy ulokowani są przede wszystkim w [[Rejon taraklijskim|rejonie taraklijskim]], którego administracyjnym centrum jest miasto [[Taraclia|Taraklija]] ([[język bułgarski|bułg.]] Тараклия). Zamieszkują samo miasto oraz 24 okoliczne wsie. Enklawą besarabskich Bułgarów należącą administracyjnie do rejonu taraklijskiego jest miasto Twardica (rum./mołd. [[Tvardița]], [[język bułgarski|bułg.]] ''Твърдица''), do niedawna będące wsią. Dwa inne skupiska ludności bułgarskiej w Mołdawii znajdują się w Kiszyniowie oraz na obszarze Terytorium Autonomicznego Gagauzja (''Gagauz Yeri'') - głównie wieś Kirsowo. Bułgarzy w Besarabii zachowali do dnia dzisiejszego (w różnym stopniu) swój język ojczysty. Jest to zlepek różnych starych dialektów bułgarskich przyniesiony przez przesiedleńców z Półwyspu Bałkańskiego w XIX wieku z domieszką leksyki obcej, głównie rosyjskiej. Miejscowym dialektem posługują się częściej ludzie starsi niż młodzi, którzy preferują przede wszystkim język rosyjski. W przestrzeni publicznej (urzędy, banki, restauracje) dominuje ten ostatni. Na wsiach budziackich przetrwał także folklor, który w starej ojczyźnie (Bułgarii) jest już tylko echem historii. Niewiele za to przetrwało z tradycyjnej kuchni bułgarskiej. W swoich poglądach politycznych besarabscy Bułgarzy mocno odbiegają od Bułgarów w Bułgarii. Króluje głównie rusofilizm i nostalgia za ZSRR. Przejawem tego jest chociażby poparcie władz rejonu taraklijskiego dla referendum przeprowadzonego w sąsiedniej Gagauzji (po ratyfikowaniu przez władze Mołdawii w listopadzie 2013 roku umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską), które ''de facto'' było jednostronnym opowiedzeniem się za integracją z Rosją i przeciw Unii Europejskiej. W ojczyźnie swych przodków besarabscy Bułgarzy są różnie odbierani. O ile elity intelektualne widzą w nich integralną część swego narodu i są im życzliwe, to w odbiorze ogólnospołecznym nie brak opinii, że są to ''de facto'' już Rosjanie, którzy zabierają miejscowej ludności pracę, a więc nie są zbyt mile widziani. Pod względem religii Bułgarzy w Besarabii są najczęściej prawosławni, ale silna na tym terenie ekspansja różnych odłamów protestantyzmu, doprowadziła do pluralizmu religijnego. Po upadku ZSRR wyremontowano, odbudowano, lub zbudowano, wiele cerkwi, które w czasach komunistycznych były w ogromniej większości zamknięte, a wiele obiektów sakralnych zburzono.<ref>Г. Георгиев, Е. Хатлас | tytuł = Вяра,всекидневие и локална култура. Функции на религията у българите и гагаузите от Бесарабия през постсоциалистическия период. [W:] Бесарабските българи: история, култура и език (25-годишина нагрупата ‹‹Етнология на българите›› в Центъра по етнология на Иститута културно наследство, АНМ и 20-годишнина на Научното дружество на българистите в Република Молдова). Кишинев‹‹S.Ş.B.››, 2014, s. 249-262.</ref>.
+Obecnie Bułgarzy besarabscy zamieszkują przede wszystkim południową część [[Besarabia|Besarabii]], zwanej powszechnie Budziakiem, w granicach dwóch państw – [[Ukraina|Ukrainy]] oraz [[Mołdawia|Mołdawii]]. Większa część besarabskich Bułgarów posiada obszar swojego zwartego osadnictwa po ukraińskiej stronie granicy. Nieformalną stolicą besarabskich Bułgarów jest miasto [[Bołgrad]] ([[język bułgarski|bułg.]] Болград). W Mołdawii z kolei Bułgarzy ulokowani są przede wszystkim w [[Rejon taraklijskim|rejonie taraklijskim]], którego administracyjnym centrum jest miasto [[Taraclia|Taraklija]] ([[język bułgarski|bułg.]] Тараклия). Zamieszkują samo miasto oraz 24 okoliczne wsie. Enklawą besarabskich Bułgarów należącą administracyjnie do rejonu taraklijskiego jest miasto Twardica (rum./mołd. [[Tvardița]], [[język bułgarski|bułg.]] ''Твърдица''), do niedawna będące wsią. Dwa inne skupiska ludności bułgarskiej w Mołdawii znajdują się w Kiszyniowie oraz na obszarze Terytorium Autonomicznego Gagauzja (''Gagauz Yeri'') - głównie wieś Kirsowo. Bułgarzy w Besarabii zachowali do dnia dzisiejszego (w różnym stopniu) swój język ojczysty. Jest to zlepek różnych starych dialektów bułgarskich przyniesiony przez przesiedleńców z Półwyspu Bałkańskiego w XIX wieku z domieszką leksyki obcej, głównie rosyjskiej. Miejscowym dialektem posługują się częściej ludzie starsi niż młodzi, którzy preferują przede wszystkim język rosyjski. W przestrzeni publicznej (urzędy, banki, restauracje) dominuje ten ostatni. Na wsiach budziackich przetrwał także folklor, który w starej ojczyźnie (Bułgarii) jest już tylko echem historii. Niewiele za to przetrwało z tradycyjnej kuchni bułgarskiej. W swoich poglądach politycznych besarabscy Bułgarzy mocno odbiegają od Bułgarów w Bułgarii. Króluje głównie rusofilizm i nostalgia za ZSRR. Przejawem tego jest chociażby poparcie władz rejonu taraklijskiego dla referendum przeprowadzonego w sąsiedniej Gagauzji (po ratyfikowaniu przez władze Mołdawii w listopadzie 2013 roku umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską), które ''de facto'' było jednostronnym opowiedzeniem się za integracją z Rosją i przeciw Unii Europejskiej. W ojczyźnie swych przodków besarabscy Bułgarzy są różnie odbierani. O ile elity intelektualne widzą w nich integralną część swego narodu i są im życzliwe, to w odbiorze ogólnospołecznym nie brak opinii, że są to ''de facto'' już Rosjanie, którzy zabierają miejscowej ludności pracę, a więc nie są zbyt mile widziani. Pod względem religii Bułgarzy w Besarabii są najczęściej prawosławni, ale silna na tym terenie ekspansja różnych odłamów protestantyzmu, doprowadziła do pluralizmu religijnego. Po upadku ZSRR wyremontowano, odbudowano, lub zbudowano, wiele cerkwi, które w czasach komunistycznych były w ogromniej większości zamknięte, a wiele obiektów sakralnych zburzono.<ref>Г. Георгиев, Е. Хатлас | tytuł = Вяра,всекидневие и локална култура. Функции на религията у българите и гагаузите от Бесарабия през постсоциалистическия период. [W:] Бесарабските българи: история, култура и език (25-годишина нагрупата ‹‹Етнология на българите›› в Центъра по етнология на Иститута културно наследство, АНМ и 20-годишнина на Научното дружество на българистите в Република Молдова). Кишинев‹‹S.Ş.B.››, 2014, s. 249-262.</ref>.
 == Bibliografia ==