Franciszek Mertens

Franciszek Mertens, znany też jako Franz Mertens, (ur. 20 marca 1840 w Środzie Wielkopolskiej, zm. 5 marca 1927 w Wiedniu) – polsko-austriacki matematyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Po ukończeniu gimnazjum w Trzemesznie Mertens studiował na uniwersytecie w Berlinie, gdzie słuchał m.in. wykładów Karla Weierstrassa. Doktorat zrobił w roku 1865 na Uniwersytecie w Berlinie, pisząc pracę doktorską pod kierunkiem Kroneckera i Kummera. W roku 1865, w wieku 25 lat objął katedrę matematyki na Uniwersytecie Jagiellońskim i kierował nią przez 19 lat. W roku 1882 odmówił objęcia katedry matematyki na uniwersytecie w Halle (zwolnionej po śmierci Heinego). W 1884 przeniósł się z Krakowa do Grazu, gdzie objął katedrę na Politechnice; wkrótce został rektorem tej Politechniki. W 1894 objął katedrę na Uniwersytecie w Wiedniu, gdzie pracował do przejścia na emeryturę w roku 1911; jako Profesor Emeritus dalej prowadził wykłady. Był członkiem wielu towarzystw naukowych. Był zagranicznym (,,zakrajowym" jako obywatel monarchii habsburskiej) członkiem Polskiej Akademii Umiejętności od 1885 roku.

Główne wyniki Mertensa dotyczą analitycznej teorii liczb, algebry, analizy matematycznej i teorii potencjału. Opublikował ponad 120 prac naukowych. Jego nazwisko nosi dziś klasyczne twierdzenie o mnożeniu szeregów. Podał elementarny dowód twierdzenia Dirichleta o formach kwadratowych i liczbach pierwszych. Jego nazwisko jest obecnie znane także z hipotezy noszącej jego imię. Hipoteza Mertensa mówiła, że funkcja nazywana obecnie funkcją Mertensa jest ograniczona przez funkcję pierwiastka kwadratowego. Z prawdziwości hipotezy Mertensa wynikałaby hipoteza Riemanna. Hipoteza Mertensa okazała się jednak fałszywa, co zostało pokazane w roku 1985, prawie 100 lat po sformułowaniu jej przez Mertensa.

W niektórych źródłach Mertens przedstawiany jest jako niemiecki matematyk. Jest to niewłaściwe. Rodzina Mertensa miała korzenie polskie, niemieckie i francuskie. Cały okres pracy zawodowej Mertens spędził na ziemiach polskich i austriackich. On sam uważał się za Polaka, co można stwierdzić w oparciu o materiały z archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego i Polskiej Akademii Umiejętności.

Bibliografia

• K. Ciesielski, A. Pelczar, Z. Pogoda, Franciszek Mertens (1840-1927) Złota Księga Wydziału Matematyki i Fizyki UJ, red. B.Szafirski, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2000, 301–311.

• K. Ciesielski, Z. Pogoda, On Mathematics in Kraków Through the Centuries, European Mathematical Society Nesletter nr 86 (4/2012), 19–24.

Linki zewnętrzne

• http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Mertens.html Biografia na stronie McTutor]

• http://www.ems-ph.org/journals/newsletter/pdf/2011-12-82.pdf K.Ciesielski, Z.Pogoda, On Mathematics in Kraków Through the Centuries]