Opatrzność

Oko opatrzności

Obraz Opatrzności Bożej z 1773 r. w kościele św. Katarzyny w Jastrzębiu Górnym

Opatrzność /łac. providentia, gr. πρόνοια (pronoja)/ – w teologii nieustanna opieka wszechwiedzącego i wszechmocnego Boga nad dziejami świata i poszczególnych ludzi, poprzez którą pokazuje On swą mądrość, dobroć i miłość. Dokonuje się bezpośrednio, przez aniołów lub przez innych ludzi, co jest wyrazem pragnienia Boga by dać ludziom możliwość samodzielnego i twórczego działania. Jednym z podstawowych pytań dotyczących Opatrzności jest istnienie zła w świecie równocześnie z Jej działaniem. Odpowiedzi na to pytanie poszukuje teodycea. Wiara w Opatrzność uwalnia od postaw nacechowanych fatalizmem, pobudza nadzieję. Jedno z żeńskich zgromadzeń zakonnych nosi nazwę Siostry Opatrzności Bożej.

Symbolika

Czasami trójkąt związany z Opatrznością łączy się z hetyckim trójkątem wyobrażającym "dobro" (het. assu).

Opatrzność a stworzenie

Pojęcie Opatrzności Bożej jest ściśle związane z pojęciem stworzenia. Świat został stworzony jako dobry, by istniał ku chwale Bożej. Opatrzność jest więc działaniem opieki Bożej nad światem i wszystkimi bytami, by osiągnęły swą dobroć i doskonałość, zgodnie z naturą i planem wyznaczonymi przez Boga w akcie stwórczym. Pojęcie Opatrzności Bożej nie mieści się w systemie deistycznym, który zakłada, że Stwórca, stworzywszy świat, pozostawił go samemu sobie.

Opatrzność a wolna wola

Wiele o Opatrzności Bożej pisał Augustyn z Hippony w dialogu O wolnej woli. Zwłaszcza w trzeciej księdze biskup Hippony wykazuje, że wolna wola a Boża wszechwiedza, zwłaszcza przedwiedza /(łac.) praescientia/ nie są czymś przeciwstawnym. Również popełnianie grzechów nie jest sprzeczne z Opatrznością Bożą. Analiza psychologiczna ludzkiej motywacji grzechu, wykazuje że grzeszna wola jak najbardziej może mieć miejsce w porządku, nad którym czuwa Opatrzność.

Katechizm Kościoła katolickiego o Opatrzności

Katechizm Kościoła Katolickiego mówi o Opatrzności w nn. 302-305. W stworzeniu świat nie powstał od razu doskonały, spełniony. Jest on zatem w drodze /(łac.) in statu viae/ do ostatecznej doskonałości, którą ma dopiero osiągnąć i do której Bóg go przeznaczył i prowadzi.

Źródłem poznania Opatrzności jest Pismo Święte, np. Ps 115, 3: Nasz Bóg jest w niebie; czyni wszystko, co zechce czy Księga Przysłów: Wiele zamierzeń jest w sercu człowieka, lecz wola Pana się ziści (Prz 19, 21). Chrystus jest wykonawcą Opatrzności, jak mówi Apokalipsa: Ten, co otwiera, a nikt nie zamknie, i Ten, co zamyka, a nikt nie otwiera (Ap 3, 7). Bóg troszczy się o świat często bezpośrednio i oczekuje postawy zaufania u ludzi. Mówił o tym Jezus w Kazaniu na górze:

Nie troszczcie się więc zbytnio i nie mówcie: co będziemy jeść? co będziemy pić?... Ojciec wasz niebieski wie, że tego wszystkiego potrzebujecie. Starajcie się naprzód o Królestwo Boga i o Jego sprawiedliwość, a to wszystko będzie wam dodane (Mt 6, 31-33).

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

Bibliografia

• Granat W.: Teodycea. Istnienie Boga i Jego natura. Wyd. 2 (uzup.). Lublin: 1968.brak strony w książce
• Opatrzność. W: Religia. Encyklopedia PWN. T. Gadacz, B. Milerski (red. naukowa). T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 426-427. ISBN 83-01-13936-6.
• Domański J.: O wolnej woli - Wstęp. W: Augustyn: Dialogi filozoficzne. Kraków: Znak, 1999, s. 487-492, seria: Filozofia i Religia. ISBN 83-7006-681-X.
• Kaszowski M.: Bóg "ojcowski i opiekuńczy". [w:] Teologia w pytaniach i odpowiedziach [on-line]. [dostęp 2011-12-05].
• Boecjusz, O pocieszeniu, jakie daje filozofia, przeł. i opr. G. Kurylewicz, M. Antczak. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2006.

Linki zewnętrzne

• Hugh J. McCann, Daniel M. Johnson: Divine Providence. Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2017-01-25. [dostęp 2018-01-17]. (ang.).