Sejm (Królestwo Polskie): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Mathiasrex (dyskusja | edycje) mNie podano opisu zmian |
Rozszerzenie tekstu |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Sejm Królestwa Polskiego''', najwyższy organ władzy ustawodawczej w [[Królestwo Kongresowe|Królestwie Polskim]] w latach [[1815]]–[[1831]]. Składał się z [[Władcy Rosji|króla]], Senatu i Izby Poselskiej. |
'''Sejm Królestwa Polskiego''', najwyższy organ władzy ustawodawczej w [[Królestwo Kongresowe|Królestwie Polskim]] w latach [[1815]]–[[1831]]. Składał się z [[Władcy Rosji|króla]], Senatu i Izby Poselskiej. |
||
== Geneza: == |
|||
Po klęsce Napoleona w Rosji w 1812 r. Księstwo Warszawskie w ciągu kilku następnych miesięcy znalazło się pod okupacją rosyjską. Zarząd nad Księstwem car Aleksander I powierzył pięcioosobowej Rady Najwyższej Tymczasowej. Na czele mianowano senatora Sergiusza Łanskoja, a skład uzupełnili Mikołaj Nowosilcow, Krzysztof Colomb, Tomasz Wawrzecki i ks. Ksawery Drucki-Lubecki. Podczas istnienia Rady na forum międzynarodowym (Kongres Wiedeński) toczyły się targi o podział Księstwa między zwycięzców. Aleksander I stanął na stanowisku zachowania całości tego terytorium dla Rosji, w opozycji stali przedstawiciele Wielkiej Brytanii, Francji i Austrii, które nawet zawarły formalne porozumienie 3 stycznia 1815 r. w tej sprawie. Stanowisko Prus ograniczało się do wyszarpania jak największej jego części. Dopiero po ucieczce Napoleona z Elby i wznowieniu wojny w Europie doszło do pogodzenia się niedawnych aliantów. 3 czerwca zawarto porozumienie o podziale Księstwa. Prusacy zagarnęli teren zwany Wielkim Księstwem Poznańskim, Austriacy Podgórze Krakowskie, z Krakowa i okolic utworzono Rzeczpospolitą Krakowską a z reszty utworzono Królestwo Polskie zwane też Kongresowym. |
|||
Utworzenie tego tworu uroczyście ogłoszono 20 czerwca 1815 r. w Warszawie a potwierdzono następnie w traktacie końcowym Kongresu Wiedeńskiego. Wtedy już trwały zaawansowane prace nad konstytucją. Ostatecznie po odręcznych poprawkach cesarza przeszedł nieco zmniejszony projekt, opracowany przez Aleksandra Linowksiego i hr. Ludwika Platera pod kierownictwem ks. Adama J. Czartoryskiego. Cesarz wymieniony projekt podpisał 27 listopada 1815 r., tekst natomiast ogłoszono już po wyjeździe Aleksandra z Warszawy 24 grudnia. |
|||
== Umocowania prawne i kompetencje: == |
|||
Wspomniana konstytucja w artykule 31 mówiła: „Naród polski mieć będzie wiecznemi czasy reprezentację narodową w sejmie, złożonym z króla i z dwóch izb, z których pierwsza składać się będzie z senatu, druga z posłów i deputowanych od gmin.”. |
|||
Kompetencje i zasady działania Sejmu określał cały Tytuł IV obejmujący 18 artykułów. Miał się zbierać raz na dwa lata w Warszawie w czasie wyznaczonym przez monarchę na okres 30 dni. Obradować miał tylko nad projektami przedstawionymi przez króla lub Radę Stanu i nie mogli ich zmieniać, aczkolwiek w przeciwieństwie do czasów Księstwa Warszawskiego dopuszczono wolną dyskusję posłów nad projektami oraz petycje do tronu. Tylko król mógł go odraczać, przedłużać oraz rozwiązywać, on również zwoływał sejm nadzwyczajny i mianował marszałka i sekretarza. Posłom teoretycznie przysługiwał immunitet, aczkolwiek w praktyce było z tym różnie. Organami sejmu były trzy komisje - gdzie opiniowano nadesłane projekty – do spraw skarbowych, do spraw cywilnych i kryminalnych, oraz komisja do spraw organicznych i administracyjnych. Każda składała się z pięciu posłów i trzech senatorów. Dodatkowym atrybutem króla w Sejmie było prawa veta ostatecznego – tylko ustawy z jego podpisem stawały się prawem. |
|||
Do kompetencji sejmu należały: |
|||
*1. sprawy podatkowe łącznie z uchwalaniem budżetu (aczkolwiek istniał kruczek mówiący, że jeśli nie dojdzie do uchwalenia budżetu funkcjonuje ostatni ułożony – a ten zgodnie z kolejnym artykułem układał „rząd”). |
|||
*2. sprawy poboru rekruta do armii |
|||
*3. uchwalanie ustaw z zakresu praw cywilnych, kryminalnych i administracyjnych; |
|||
*4. ponadto sejm miał prawo debatowania nad wszelkimi projektami jakie przesłał król lub Rada Stanu. |
|||
*5. dodatkowe uprawnienia to: uchwalanie petycji, wysłuchiwanie Raportu Rady Stanu o stanie kraju łącznie z przesyłaniem uwag nad jego treścią – co było doskonałym polem do działania opozycji i krytykowania władz. |
|||
Uzupełnieniem Ustawy Konstytucyjnej było Statut Organiczny o reprezentacji narodowej z 19 listopada 1816 r. |
|||
== Senat == |
== Senat == |
||
Linia 9: | Linia 26: | ||
Składała się ze 128 posłów, w tym 77 wybieranych na [[sejmik]]ach i 51 deputowanych [[gmina|gminnych]]. |
Składała się ze 128 posłów, w tym 77 wybieranych na [[sejmik]]ach i 51 deputowanych [[gmina|gminnych]]. |
||
== |
== Rzeczywistość == |
||
Sejm miał się zbierać co 2 lata. W rzeczywistości jego sesje odbyły się tylko 4 razy w [[1818]], [[1820]], [[1825]] i [[1830]]. Obrady miały trwać do 30 dni. Od [[1825]] wbrew przepisom [[Konstytucja Królestwa Polskiego|Konstytucji Królestwa Polskiego]] jego obrady utajniono. |
Sejm miał się zbierać co 2 lata. W rzeczywistości jego sesje odbyły się tylko 4 razy w [[1818]], [[1820]], [[1825]] i [[1830]]. Obrady miały trwać do 30 dni. Od [[1825]] wbrew przepisom [[Konstytucja Królestwa Polskiego|Konstytucji Królestwa Polskiego]] jego obrady utajniono. |
||
*Sejm uchwalał ustawy w zakresie [[prawo sądowe|prawa sądowego]] i [[prawo administracyjne|prawa administracyjnego]]. |
|||
*Mógł stanowić o systemie menniczym, budżecie i podatkach. <ref>W rzeczywistości pierwszy budżet Królestwa Polskiego niezgodnie z konstytucją ułożył sam cesarz [[Aleksander I Romanow|Aleksander I]], później nie dopuszczano Sejmu do obrad nad budżetem, narzucając mu tzw. [[budżet administracyjny]]</ref> |
|||
*Decydował o poborze do wojska. |
|||
*Do Sejmu należało ustawodawstwo konstytucyjne. |
|||
*Sprawował ograniczoną kontrolę nad poczynaniami rządu. |
|||
Wobec tego, że inicjatywa ustawodawcza należała wyłącznie do króla, Sejm zajmował się głównie sprawami z dziedzin prawa cywilnego i karnego. Sprawy gospodarcze i administracyjne leżały z reguły w kompetencjach Namiestnika, później [[Rada Administracyjna|Rady Administracyjnej]]. |
|||
Komisje sejmowe, po konsultacji z [[Rada Stanu|Radą Stanu]] mogły wnosić poprawki w rozporządzeniach rządowych. |
|||
Senat i Sejm na końcu każdej sesji miały prawo wnosić własne petycje do tronu. |
|||
Sejm wysłuchiwał sprawozdań Rady Stanu, mógł też wnosić własne skargi na ministrów do króla. |
|||
Senat miał przy tym kompetencje sądu sejmowego. |
|||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
Wersja z 22:26, 15 paź 2007
Sejm Królestwa Polskiego, najwyższy organ władzy ustawodawczej w Królestwie Polskim w latach 1815–1831. Składał się z króla, Senatu i Izby Poselskiej.
Geneza:
Po klęsce Napoleona w Rosji w 1812 r. Księstwo Warszawskie w ciągu kilku następnych miesięcy znalazło się pod okupacją rosyjską. Zarząd nad Księstwem car Aleksander I powierzył pięcioosobowej Rady Najwyższej Tymczasowej. Na czele mianowano senatora Sergiusza Łanskoja, a skład uzupełnili Mikołaj Nowosilcow, Krzysztof Colomb, Tomasz Wawrzecki i ks. Ksawery Drucki-Lubecki. Podczas istnienia Rady na forum międzynarodowym (Kongres Wiedeński) toczyły się targi o podział Księstwa między zwycięzców. Aleksander I stanął na stanowisku zachowania całości tego terytorium dla Rosji, w opozycji stali przedstawiciele Wielkiej Brytanii, Francji i Austrii, które nawet zawarły formalne porozumienie 3 stycznia 1815 r. w tej sprawie. Stanowisko Prus ograniczało się do wyszarpania jak największej jego części. Dopiero po ucieczce Napoleona z Elby i wznowieniu wojny w Europie doszło do pogodzenia się niedawnych aliantów. 3 czerwca zawarto porozumienie o podziale Księstwa. Prusacy zagarnęli teren zwany Wielkim Księstwem Poznańskim, Austriacy Podgórze Krakowskie, z Krakowa i okolic utworzono Rzeczpospolitą Krakowską a z reszty utworzono Królestwo Polskie zwane też Kongresowym. Utworzenie tego tworu uroczyście ogłoszono 20 czerwca 1815 r. w Warszawie a potwierdzono następnie w traktacie końcowym Kongresu Wiedeńskiego. Wtedy już trwały zaawansowane prace nad konstytucją. Ostatecznie po odręcznych poprawkach cesarza przeszedł nieco zmniejszony projekt, opracowany przez Aleksandra Linowksiego i hr. Ludwika Platera pod kierownictwem ks. Adama J. Czartoryskiego. Cesarz wymieniony projekt podpisał 27 listopada 1815 r., tekst natomiast ogłoszono już po wyjeździe Aleksandra z Warszawy 24 grudnia.
Umocowania prawne i kompetencje:
Wspomniana konstytucja w artykule 31 mówiła: „Naród polski mieć będzie wiecznemi czasy reprezentację narodową w sejmie, złożonym z króla i z dwóch izb, z których pierwsza składać się będzie z senatu, druga z posłów i deputowanych od gmin.”. Kompetencje i zasady działania Sejmu określał cały Tytuł IV obejmujący 18 artykułów. Miał się zbierać raz na dwa lata w Warszawie w czasie wyznaczonym przez monarchę na okres 30 dni. Obradować miał tylko nad projektami przedstawionymi przez króla lub Radę Stanu i nie mogli ich zmieniać, aczkolwiek w przeciwieństwie do czasów Księstwa Warszawskiego dopuszczono wolną dyskusję posłów nad projektami oraz petycje do tronu. Tylko król mógł go odraczać, przedłużać oraz rozwiązywać, on również zwoływał sejm nadzwyczajny i mianował marszałka i sekretarza. Posłom teoretycznie przysługiwał immunitet, aczkolwiek w praktyce było z tym różnie. Organami sejmu były trzy komisje - gdzie opiniowano nadesłane projekty – do spraw skarbowych, do spraw cywilnych i kryminalnych, oraz komisja do spraw organicznych i administracyjnych. Każda składała się z pięciu posłów i trzech senatorów. Dodatkowym atrybutem króla w Sejmie było prawa veta ostatecznego – tylko ustawy z jego podpisem stawały się prawem. Do kompetencji sejmu należały:
- 1. sprawy podatkowe łącznie z uchwalaniem budżetu (aczkolwiek istniał kruczek mówiący, że jeśli nie dojdzie do uchwalenia budżetu funkcjonuje ostatni ułożony – a ten zgodnie z kolejnym artykułem układał „rząd”).
- 2. sprawy poboru rekruta do armii
- 3. uchwalanie ustaw z zakresu praw cywilnych, kryminalnych i administracyjnych;
- 4. ponadto sejm miał prawo debatowania nad wszelkimi projektami jakie przesłał król lub Rada Stanu.
- 5. dodatkowe uprawnienia to: uchwalanie petycji, wysłuchiwanie Raportu Rady Stanu o stanie kraju łącznie z przesyłaniem uwag nad jego treścią – co było doskonałym polem do działania opozycji i krytykowania władz.
Uzupełnieniem Ustawy Konstytucyjnej było Statut Organiczny o reprezentacji narodowej z 19 listopada 1816 r.
Senat
Zasiadali w nim biskupi rzymskokatoliccy, wojewodowie i kasztelanowie w liczbie nie przekraczającej połowy posłów Izby Poselskiej (nie więcej niż 64). Senatorów świeckich powoływał król spośród podwójnej liczby kandydatów wysuniętych przez Senat i Namiestnika.
Izba Poselska
Składała się ze 128 posłów, w tym 77 wybieranych na sejmikach i 51 deputowanych gminnych.
Rzeczywistość
Sejm miał się zbierać co 2 lata. W rzeczywistości jego sesje odbyły się tylko 4 razy w 1818, 1820, 1825 i 1830. Obrady miały trwać do 30 dni. Od 1825 wbrew przepisom Konstytucji Królestwa Polskiego jego obrady utajniono.