Stanisław Woźniak (1904–1942)
| Data i miejsce urodzenia |
2 października 1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 października 1942 |
| Zawód, zajęcie |
gazomistrz |
| Odznaczenia | |
  
| |
Stanisław Woźniak ps. „Inkasent”, „Marian” (ur. 2 października 1904 w Dębogórze, zm. 5 października 1942 w Kórniku) – oficer AK, komendant placówki ZWZ-AK „Smoła” w Kórniku, gazomistrz.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Od 1909 roku wraz z rodzicami, Wojciechem i Marianną, mieszkał w Głównej. Tam też ukończył w 1918 roku szkołę powszechną. W 1919 roku rozpoczął naukę w szkole wydziałowej i podjął pracę w Gazowni Miejskiej w Poznaniu, terminując w zawodzie gazomistrza[1]. Prywatne stypendium inż. Włodzimierza Dziurżyńskiego otrzymane w 1922 roku pozwoliło Woźniakowi na rozpoczęcie nauki w Państwowej Szkole Budowy Maszyn w Poznaniu. W 1925 r., jako ekstern, zdał egzamin dojrzałości, a w następnym roku objął stanowisko kierownika Gazowni Miejskiej w Kórniku[1].
W latach 1927-29 odbył kursy specjalne dla instruktorów obrony przeciwlotniczej w sztabie Dowództwa Okręgu Korpusu nr VII. Wkrótce został instruktorem w Okręgowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz w Związku Strzeleckim. Od 1930 roku był członkiem Zarządu Okręgowego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. Z ramienia DOK był odpowiedzialny za rozpoznanie działań dywersyjnych mniejszości niemieckiej w powiecie śremskim. W 1938 roku został przydzielony do Tajnej Organizacji Konspiracyjnej w stopniu sierżanta podchorążego. Na polecenie władz wojskowych nawiązał kontakty z koordynatorem tajnych działań ZS Ludwikiem Muzyczką. W marcu 1939 roku Woźniak odbył przeszkolenie dla instruktorów dywersji pozafrontowej, a następnie został powołany na funkcję dowódcy Odcinka Dywersji "Kórnik"[2].
Zgodnie z instrukcjami otrzymanymi ostatniego dnia sierpnia 1939 roku, gazownia, w której przetrzymywano wyposażenie bojowe, miała być trwale unieruchomiona w chwili wycofania patroli Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Plan przewidywał też wysadzenie małych mostów drogowych w pobliżu Kórnika[2].
Po unieruchomieniu gazowni, do 5 września Woźniak nie zdołał nawiązać kontaktu z oficerami łącznikowymi i przez kilka dni wspierał kórnicką Straż Obywatelską. Po zajęciu miasta przez Wehrmacht został aresztowany pod zarzutem sabotażu i przewieziony do Domu Żołnierza w Poznaniu. Następnie więziony był w Forcie VII, skąd za poręczeniem inż. Dziurżyńskiego został zwolniony pod dozorem policyjnym[2]. Nie bez znaczenia był fakt, że do ponownego uruchomienia gazowni potrzebowano specjalisty.
Wkrótce z Woźniakiem próbowali nawiązać kontakty organizacyjne emisariusze Poznańskiej Organizacji Zbrojnej oraz Wielkopolskiej Organizacji Wojskowej[3]. Woźniak przyjął propozycję zorganizowania placówki NOB, obejmującej zasięgiem Kórnik i Bnin. Została ona założona na podstawie umowy z Józefem Szczepaniakiem, ps. „Wilk”, komendantem placówki NOB o nazwie „Topola”[3].
Kórnickie ogniwo w początkowej fazie działania kolportowało pisma „Polska Narodowa” i „Dla Ciebie Polsko”, organizowała pomoc społeczną oraz prowadziła działalność wywiadowczą. Woźniak zorganizował w ramach placówki 25 sekcji, zrzeszających w 1940 roku 125 członków[3].
Latem 1941 roku placówka została przekształcona w jednostkę ZWZ. Narastająca fala aresztowań w Poznaniu sprawiła, że konieczne stało się zweryfikowanie zasad organizacyjnych konspiracji. W placówce kórnickiej opracowano wówczas plan „Ter”. W przypadku dekonspiracji aresztowani mieli zrzucić winę na jedną osobę. Tę rolę przyjął na siebie Woźniak. Plan został zaprzysiężony 11 listopada 1941 roku. Z tym dniem placówka miejska ZWZ w Kórniku przyjęła kryptonim „Smoła”[4].
Wiosną 1942 roku podjęto działania scalające z AK wszystkie ogniwa konspiracji w rejonie Kórnika. W maju Woźniak został powołany na szefa Referatu Wojskowego w Inspektoracie Regionalnym AK Środa i awansowany do stopnia podporucznika[2]. Kiedy we wrześniu doszło do pierwszych aresztowań w okolicach Kórnika i stało się jasne, że Gestapo rozbije placówkę „Topola”[5], komendant „Smoły” otrzymał propozycję natychmiastowego wyjazdu z Kraju Warty. Z tej możliwości nie skorzystał. Gdy 5 października do gazowni przybyło Gestapo, Woźniak pozbawił się życia, rzucając się do zbiornika smoły pogazowej. Zgodnie z planem „Ter”, aresztowani mogli zrzucić na niego winę, próbując ratować swoje życie. Jak się okazało, dobrowolna śmierć Woźniaka doprowadziła do uratowania wielu osób zaangażowanych w działalność AK na terenie Kórnika[6].
Stanisław Woźniak pozostawił żonę Józefę oraz osierocił trójkę dzieci. Został pochowany 8 października 1942 r. na cmentarzu parafialnym w Kórniku. Pośmiertnie odznaczono go: Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Medalem Wojska czterokrotnie oraz Krzyżem Armii Krajowej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Woźniak 1998 ↓, s. 650.
- ↑ a b c d Woźniak 1998 ↓, s. 651.
- ↑ a b c Woźniak i Woźniak 2007 ↓, s. 197.
- ↑ Woźniak i Woźniak 2007 ↓, s. 198.
- ↑ Woźniak i Pohl 1989 ↓, s. 12.
- ↑ Weyman i Gomolec 1976 ↓, s. 206.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marian Woźniak (red.), Encyklopedia konspiracji wielkopolskiej 1939-1945, Poznań 1998.
- Marian Woźniak, Maciej Woźniak, Pod niemiecką okupacją, [w:] Jerzy Fogel (red.), Z dziejów Kórnika i Bnina, Poznań 2007.
- Marian Woźniak, Stanisław Pohl, Leśniczówka Drapałka I - bastion Wielkopolski Walczącej, [w:] Kazimierz Krawierz (red.), Leśniczówka Drapałka I /Borówiec/ Bastion Polskości, 1989.
- Stefan Weyman, Ludwik Gomolec (red.), Kórnik i Bnin w walkach o wolność w latach 1794-1945, Poznań-Kórnik 1976.