Stanowiska starożytnej metalurgii żelaza w Burkinie Faso
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
III, IV, VI |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Afryka |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2019 |
Położenie na mapie Burkina Faso  | |
| 12,587800°N 3,329000°W/12,587800 -3,329000 | |
Stanowiska starożytnej metalurgii żelaza w Burkinie Faso (fr. Sites de métallurgie ancienne du fer du Burkina Faso) – obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO, obejmuje pięć dawnych stanowisk wytwarzania żelaza z rudy w Regionie Północnym, Regionie Centralno-Północnym i Regionie Boucle du Mouhoun w Burkina Faso[1]. Najstarsze z tych stanowisk datowane są od około 800 r. p.n.e., co czyni je najstarszymi znanymi stanowiskami metalurgii w Burkinie Faso.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Pięć zespołów metalurgicznych tworzących obiekt światowego dziedzictwa zlokalizowanych jest w miejscowościach Douroula, Tiwêga, Yamané, Kindibo i Békuy. Obiekt obejmuje ruiny łącznie 15 pieców szybowych wraz z mniejszymi piecami, kopalniami i osadami w ich otoczeniu[1]. Piece szybowe mają do pięciu metrów wysokości i działają na zasadzie ciągu naturalnego - wymagają tylko dopływu powietrza z otoczenia[2]. Inne mniejsze piece wymagały użycia miechów.
Duże piece szybowe występują tylko we wspomnianych regionach kraju, podczas gdy na mniejsze piece natrafiono w całym Burkina Faso[2].
Stanowisko Tiwêga, zlokalizowane 5 kilometrów na zachód od miasta Kaya, obejmuje trzy piece o bezpośredniej indukcji w kształcie ściętych stożków. Według tradycji ustnej piece te miałyby zostać zbudowane między XV a XVIII wiekiem. Były nadal używane w okresie kolonialnym, jednak dokładne ich datowanie wymaga dalszych badań archeologicznych[3].
Stanowiska Yamané i Kindibo również obejmują duże piece zbudowane w podobny sposób. Datuje się je odpowiednio na XIII-XIV wiek i X-XI wiek. Mniejsze piece w ich otoczeniu są znacznie nowsze - powstały po XV wieku[2].
Stanowisko Békuy wyróżnia się dużą ilością nagromadzonego żużlu tworzącego hałdy do 11 metrów wysokości w pobliżu ruin pieca. Piece w tej lokalizacji są starsze (V wiek p.n.e.) i częściowo zagłębione w ziemi. Wymagały użycia miechów[2].
Najstarsze piece odnaleziono na stanowisku Douroula, na którym prace metalurgiczne prowadzone były od VIII wieku p.n.e. Stanowisko to obejmuje najstarsze ślady obróbki żelaza na terytorium Burkina Faso[1].
Wraz z kolonizacją kraju przez Francuzów w latach 90. XIX wieku znaczenie starożytnych pieców zmalało[4], jednak żelazo jest nadal wydobywane w tym regionie[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Ancient Ferrous Metallurgy Sites of Burkina Faso. UNESCO World Heritage List. UNESCO
- ↑ a b c d Ministere de la culture, des arts et du tourisme (Burkina Faso) (styczeń 2018), Direction des sites clases - Patrimoine Mondial: Sites de Métallurgie Ancienne du Fer (raport), UNESCO
- ↑ LE SITE DE TIWÊGA, Tourisme au Burkina Faso. Office du tourisme du Burkina Faso
- ↑ Jean-Baptiste Kiethéga, La métallurgie lourde du fer au Burkina Faso. Une technolgie à l'époque précoloniale, Éditions Karthala, Paris 2009, str. 7.