Stanowiska starożytnej metalurgii żelaza w Burkinie Faso

Stanowiska starożytnej metalurgii żelaza w Burkinie Faso^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Burkina Faso
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, IV, VI
Numer ref.	1602
Region	Afryka
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2019; na 43. sesji
	Położenie na mapie Burkina Faso Stanowiska starożytnej metalurgii żelaza w Burkinie Faso
	12,587800°N 3,329000°W/12,587800 -3,329000
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Stanowiska starożytnej metalurgii żelaza w Burkinie Faso (fr. Sites de métallurgie ancienne du fer du Burkina Faso) – obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO, obejmuje pięć dawnych stanowisk wytwarzania żelaza z rudy w Regionie Północnym, Regionie Centralno-Północnym i Regionie Boucle du Mouhoun w Burkina Faso^[1]. Najstarsze z tych stanowisk datowane są od około 800 r. p.n.e., co czyni je najstarszymi znanymi stanowiskami metalurgii w Burkinie Faso.

Opis

Pięć zespołów metalurgicznych tworzących obiekt światowego dziedzictwa zlokalizowanych jest w miejscowościach Douroula, Tiwêga, Yamané, Kindibo i Békuy. Obiekt obejmuje ruiny łącznie 15 pieców szybowych wraz z mniejszymi piecami, kopalniami i osadami w ich otoczeniu^[1]. Piece szybowe mają do pięciu metrów wysokości i działają na zasadzie ciągu naturalnego - wymagają tylko dopływu powietrza z otoczenia^[2]. Inne mniejsze piece wymagały użycia miechów.

Duże piece szybowe występują tylko we wspomnianych regionach kraju, podczas gdy na mniejsze piece natrafiono w całym Burkina Faso^[2].

Stanowisko Tiwêga, zlokalizowane 5 kilometrów na zachód od miasta Kaya, obejmuje trzy piece o bezpośredniej indukcji w kształcie ściętych stożków. Według tradycji ustnej piece te miałyby zostać zbudowane między XV a XVIII wiekiem. Były nadal używane w okresie kolonialnym, jednak dokładne ich datowanie wymaga dalszych badań archeologicznych^[3].

Stanowiska Yamané i Kindibo również obejmują duże piece zbudowane w podobny sposób. Datuje się je odpowiednio na XIII-XIV wiek i X-XI wiek. Mniejsze piece w ich otoczeniu są znacznie nowsze - powstały po XV wieku^[2].

Stanowisko Békuy wyróżnia się dużą ilością nagromadzonego żużlu tworzącego hałdy do 11 metrów wysokości w pobliżu ruin pieca. Piece w tej lokalizacji są starsze (V wiek p.n.e.) i częściowo zagłębione w ziemi. Wymagały użycia miechów^[2].

Najstarsze piece odnaleziono na stanowisku Douroula, na którym prace metalurgiczne prowadzone były od VIII wieku p.n.e. Stanowisko to obejmuje najstarsze ślady obróbki żelaza na terytorium Burkina Faso^[1].

Wraz z kolonizacją kraju przez Francuzów w latach 90. XIX wieku znaczenie starożytnych pieców zmalało^[4], jednak żelazo jest nadal wydobywane w tym regionie^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Ancient Ferrous Metallurgy Sites of Burkina Faso. UNESCO World Heritage List. UNESCO
↑ ^a ^b ^c ^d Ministere de la culture, des arts et du tourisme (Burkina Faso) (styczeń 2018), Direction des sites clases - Patrimoine Mondial: Sites de Métallurgie Ancienne du Fer (raport), UNESCO
↑ LE SITE DE TIWÊGA, Tourisme au Burkina Faso. Office du tourisme du Burkina Faso
↑ Jean-Baptiste Kiethéga, La métallurgie lourde du fer au Burkina Faso. Une technolgie à l'époque précoloniale, Éditions Karthala, Paris 2009, str. 7.

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[UNESCO-3] Ancient Ferrous Metallurgy Sites of Burkina Faso. UNESCO World Heritage List. UNESCO

[raport-4] Ministere de la culture, des arts et du tourisme (Burkina Faso) (styczeń 2018), Direction des sites clases - Patrimoine Mondial: Sites de Métallurgie Ancienne du Fer (raport), UNESCO

[5] LE SITE DE TIWÊGA, Tourisme au Burkina Faso. Office du tourisme du Burkina Faso

[6] Jean-Baptiste Kiethéga, La métallurgie lourde du fer au Burkina Faso. Une technolgie à l'époque précoloniale, Éditions Karthala, Paris 2009, str. 7.

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]