Stara Synagoga w Przemyślu
 Zniszczona przez Niemców Stara Synagoga | |
| Państwo | |
|---|---|
| Budulec |
murowana |
| Data budowy | |
| Data likwidacji | |
| Data zburzenia | |
| Tradycja |
ortodoksyjna |
Położenie na mapie Przemyśla  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
 49°47′00,6″N 22°46′16,7″E/49,783500 22,771300
| |
Stara Synagoga w Przemyślu – nieistniejąca synagoga znajdująca się w Przemyślu przy ulicy Jagiellońskiej 33, w centrum dawnej dzielnicy żydowskiej. Przez około 350 lat była centrum duchowym, socjalnym oraz edukacyjnym przemyskich Żydów.
Historia
Synagoga została zbudowana w latach 1592-1594 na miejscu najstarszej przemyskiej bożnicy. Zezwolenie na jej budowę bożnicy wydał biskup przemyski Wawrzyniec Goślicki. Synagoga była usytuowana wewnątrz miasta tuż przy murach obronnych, do których pierwotnie przylegała. Pracami budowlanymi kierował Bononi, włoski architekt oraz budowniczy fortyfikacji.
W 1746 roku studenci jezuiccy dokonali napadu na dzielnicę żydowską, rabując domy tam znajdujące się. Obrabowali i zniszczyli również wnętrze starej synagogi. Największej profanacji dokonano na Aron ha-kodesz, który legł w gruzach oraz na zwojach Tory, które podarto i następnie porozrzucano po ulicach. Zniszczeniu uległo również większą część archiwum, które zawierały bezcenne dokumenty oraz akty gminy żydowskiej. Tylko niewielka część cudem ocalała. W związku z pogromem dokonanym w 1746 roku, zakon Jezuitów wypłacił rekompensatę w postaci 15 000 polskich Guldenów, za które naprawiono wyrządzone szkody.
W latach 1910-1914 synagoga została odrestaurowana pod kierunkiem architekta Tadeusza Mokłowskiego.[1] W 1934 roku bożnica została wpisana do rejestru zabytków. Podczas II wojny światowej została uszkodzona podczas walk. W 1941 roku zniszczeń dopełnili hitlerowcy, wysadzając bimę w powietrze.
W 1956 roku, ówczesne władze miasta nakazały rozebrać ruiny synagogi, mimo sprzeciwu konserwatora zabytków, który miał w planach odbudowanie zabytku. Obecnie na miejscu synagogi znajduje się pusty plac, na którym parkują samochody.
Architektura
Murowana synagoga została wzniesiona na planie prostokąta w stylu renesansowym. Pierwotnie jedynym pomieszczeniem była prostokątna sala główna, w której na ścianach znajdowały się malowidła o wysokiej wartości artystycznej z 1840 roku. Przedstawiały one m.in. sceny biblijne, krajobrazy, inskrypcje i modlitwy hebrajskie oraz zwierzęta.
Na środku znajdowały się cztery kolumny zwieńczonymi korynckimi głowicami, między którymi znajdowała się bima. Na wschodniej ścianie znajdował się skromny, renesansowy Aron ha-kodesz, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem, podparty czterema kolumienkami.
W późniejszych latach do synagogi dobudowano szereg przybudówek, w których znajdowały się jesziwa, sala do studiowania Tory, dwie sale modlitwy i siedziba minjanu krawców. Podczas restauracji w 1910 roku, dodano renesansową, grzebieniową attykę od strony ulicy Jagiellońskiej.
Linki zewnętrzne
- Stara Synagoga w Przemyślu na portalu Wirtualny Sztetl
Przypisy
Bibliografia
- Muzeum Narodowe Ziemie Przemyskiej (Hrsg.): Tajemnice placu Berka Joselewicza w Przemyślu. Rezultaty badań archeologicznych w rejonie „żydowskiego miasta“ (Katalog wystawy). Przemyśl 2006, ISBN 83-921500-9-0.
