Stroczek domowy
 Owocnik z białym obrzeżem i pomarańczowym hymenoforem | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
stroczek domowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Serpula lacrymans (Wulfen) J. Schröt Meddn Soc. Fauna Flora fenn. 11: 21 (1885) | |
Stroczek domowy (Serpula lacrymans (Wulfen) J. Schröt.) – gatunek grzybów z rodziny stroczkowatych (Serpulaceae)[1], popularnie nazywany prawdziwym grzybem domowym[2] lub grzybem domowym właściwym[3].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Serpula, Serpulaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1781 r. Franz Xaver von Wulfen nadając mu nazwę Boletus lacrymans. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1885 r. Joseph Schröter, przenosząc go do rodzaju Serpula[1].
Ma ok. 40 synonimów naukowych[1].
Polską nazwę podał Henryk Orłoś w 1951 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: stroczek łzawy, stroczek rosisty, huba rosista, drzewoniszcz rosisty, toczek rosisty, prawdziwy grzyb domowy, stroczek łzawiący, stroczek płaczący[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Grzybnia
W pierwszym okresie po zainfekowaniu drewna tworzy puszystą, watowatą, białą grzybnię powietrzną, na której z czasem powstają jasnożółte lub czerwone plamy. Później, zwłaszcza w bardziej suchych warunkach, przyjmuje postaćjedwabistej, skórki o srebnoszarej barwie i tworzy białoszare ryzomorfy (sznury grzybniowe) o grubości 5–8 mm i długości kilku metrów[2]. Początkowo są one elastyczne i miękkie, w miarę rozwoju twardnieją i stają się sztywne i kruche[5].
Grzybnia przekształca się w błonkowaty, przylegający do podłoża, rozpostarty lub rozpostarto-odgięty owocnik, który może osiągnąć długość do kilkudziesięciu cm i grubość 3–10 mm. Czasami tworzy także kapelusiki o szerokości 2–10 cm. Owocnik i kapelusiki mają tępy, równy, watowaty, lub filcowaty i nabrzmiały brzeg. Miąższ początkowo elastyczny i gąbczasty, potem gumowaty, w końcu łykowaty. Powierzchnia owocnika pokryta jest hymenoforem, który początkowo jest nierówny, potem w miarę rozwoju staje się rurkowaty, labiryntowaty, siateczkowaty i jamkowaty (hymenofory tego typu określa się jako meruliowate). Początkowo ma barwę żółtawą, żółtopomarańczową, potem brązową, oliwkowobrązową, czerwonobrązową. Początkowo ma przyjemny, grzybowy zapach, potem zapach staje się nieprzyjemny. Smak łagodny[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki podobne do ziarenek kawy, żółtobrunatne, 9–12 × 5,5–6 µm. Strzępki ze sprzążkami. Po spróchnieniu drewna i wyczerpaniu się zapasów pokarmowych tworzy chlamydospory[2].
- Gatunki podobne
- gnilica mózgowata (Coniophora puteana)
- jamkówka sznurowata (Fibroporia vaillantii)
- stroczek leśny (Serpula himantioides)
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Saprotrof obligatoryjny, wywołujący bardzo intensywną brunatną zgniliznę drewna. Zaliczany jest do grupy grzybów domowych i jest najgroźniejszym wśród nich gatunkiem powodującym zgniliznę drewna[2]. Rozwija się głównie na drewnie sosny[4] i innych drzew iglastych, rzadziej na drewnie drzew liściastych[5], zwłaszcza na zawierającym garbniki drębie dębowym[2]. Rozwija się na drewnie konstrukcyjnym znajdującym się w wilgotnych, słabo wentylowanych pomieszczeniach, a także na papierze i tkaninach naturalnego pochodzenia. W pierwszym etapie zaatakowane drewno pokrywa się białą, watowatą grzybnią, potem wytwarza się owocnik grzyba. Drewno brunatnieje, robi się miękkie i pęka zarówno wzdłuż, jak i w poprzek włókien. W rezultacie rozpada się na wielościenne, spróchniałe klocki. Wytwarzane przez grzyba sznury grzybniowe mogą przerastać ściany, mury, beton, niektóre wykładziny podłogowe i docierać do miejsc odległych nawet o kilka metrów, gdzie grzyb znów kontynuuje rozwój, jeśli napotka na drewno[5].
Grzyb rozkłada zawartą w drewnie celulozę. Jednym z produktów jej rozkładu jest woda dostarczająca grzybowi niezbędną wilgoć[5]. Owocniki i grzybnię można łatwo usunąć mechanicznie. Przerastające podłoże sznury grzybniowe zachowują jednak żywotność i w sprzyjających warunkach grzyb rozwija się ponownie[2].
Ochrona polega na profilaktycznym zabezpieczaniu drewna środkami grzybobójczymi[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b c d e f Karol Manka, Fitopatologia leśna, Warszawa: PWRiL, 2005, s. 341–344, ISBN 83-09-01793-6.
- ↑ Franciszek Krzysik, Maria Waltherowa, Grzyby atakujące drewno budowli zabytkowych oraz środki zaradcze na przykładzie kościoła w Dębnie, „Ochrona Zabytków”, 14 (3–4), s. 5–31.
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 626, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, s. 120–122, ISBN 978-83-7073-650-7.