Synagoga w Żydaczowie
._Wooden_Synagogue_01.jpg) Fot. Alois Beyer | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Budulec |
drewno |
| Data budowy |
1742 |
| Data zburzenia |
II wojna światowa |
Synagoga w Żydaczowie[1] – nieistniejąca, drewniana bożnica w Żydaczowie o bogato zdobionym polichromiami wnętrzu. Wzniesiona w 1742 roku, została zniszczona podczas II wojny światowej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze zachowane wzmianki o społeczności żydowskiej w Żydaczowie sięgają połowy XV wieku[2][3]. Drewnianą synagogę wzniesiono w miejscowości w 1742 roku[2][4]. W drugiej dekadzie XX w. przeprowadzono jej remont, który obejmował zmianę dachu na blaszany, jednocześnie likwidując jego załamanie[2].
Bożnicę zniszczono podczas II wojny światowej[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Synagoga była drewnianym budynkiem z zewnątrz pionowo odeskowaną salą główną o ścianach zrębowych z lisicami. Do sali głównej na planie kwadratu, o wymiarach 9 x 9 m, przylegała od zachodu sień o konstrukcji sumikowo-łątkowej, nad którą na piętrze znajdował się babiniec z dostawionymi, jednobiegowymi schodami. Ściany zewnętrzne sali głównej z bliźniaczymi oknami. Budynek wieńczył dach o konstrukcji krokwiowo-jętkowej, pseudołamany. Wnętrze sali zwieńczone zostało wbudowaną w poddasze kopułą na bębnie, do którego wkraczała nadstawa aron ha-kodesza[2]. Niezupełnie dopasowana wysokość szafy ołtarzowej pozwala przypuszczać, iż powstała daleko od synagogi[5]. Aron ha-kodesz ozdobiono płaskorzeźbą dwugłowego orła dzierżącego szofar i lulaw i kolumienkami, na których znalazł się motyw winorośli. Po jego bokach znalazły się bogato zdobione panneaux. Podium bimy zostało otoczone balustradą z desek wycinanych w kształcie lir[2].
Ściany i sklepienie sali zostały pokryte polichromiami, które wg Georgija Lukomskiego wykonali na przełomie XVIII i XIX w. Jehiel Michael syn Pereca i Samuel, syn Salomona. Ściany zdobiły iluzjonistycznie namalowane gzymsy, kasetony i portale, które podkreślały podziały architektoniczne i tworzyły obramowanie dla symbolicznych przedstawień i napisów. Nad nadprożami drzwi znajdywały się tablice z napisami oraz ilustracją Psalmu 137, zaś po obu stronach aron ha-kodesza namalowano medaliony z napisami i znakami zodiaku. Przy kopule można było zobaczyć zwierzęta z Przypowieści Praojców i wieńce z napisami. Z kolei na samej czaszy, nad aron ha-kodeszem, znalazł się dwugłowy orzeł z koroną, obok niego zaś wazony i zwierzęta[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Wnętrze sali głównej, fot. Szymon Zajczyk -
Aron ha-kodesz, fot. Szymon Zajczyk -
Detal z wnętrza, między 1910 a 1913, fot. Alois Breyer -
Kopuła, fot. Szymon Zajczyk
._Wooden_Synagogue_02.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Synagoga w Żydaczowie [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2023-08-02].
- ↑ a b c d e f g Żydaczów, [w:] Maria Piechotka, Kazimierz Piechotka, Bramy nieba: bożnice drewniane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata; Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, 2015, s. 559–564, ISBN 978-83-942344-0-9.
- ↑ Żydaczów. Demografia [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2023-08-02].
- ↑ Wooden Synagogue in Zhydachiv (Żydaczów), Ukraine [online], Center for Jewish Art [dostęp 2023-08-02].
- ↑ Bracha Yaniv, The Carved Wooden Torah Arks of Eastern Europe, Liverpool University Press, 2017, s. 36, ISBN 978-1-78694-852-6 (ang.).